zaterdag 30 november 2019

Wegerer Scholz 64

waga prawdziwe wiara

Ty też, Jörg, poszedłeś własną drogą. Studiowałeś na uniwersytecie i miałeś wielu przyjaciół. Dlatego często byłem sam. Byłem więc zawsze szczęśliwy, jeśli w życiu codziennym była wizyta, a zatem różnorodność. Philipp zawsze był kochającym gospodarzem i czytał wszystkie moje życzenia z mojej twarzy.

Gdybym tęsknił za górami, za Boża Góra, nie musiałem tego mówić. Często składał propozycję na śniadanie lub kolację, aby udać się do Gryf na kilka dni. Potem zawsze zatrzymywaliśmy się w Stara Kamienica i spacerowaliśmy po lesie w Boża Góra.

Kiedy jego starszy przyrodni brat, Carl Gotthard, przyjechał od czasu do czasu do nas z Pragi do Wrocławia, a Philipp prawie nie miał dla niego czasu ze względu na wszystkie jego obowiązki, rozmawiali zawsze ze sobą bardzo otwarcie wieczorem z moje obecność. Carl doszedł do wniosku, że Philipp, mając dwie wypowiedzi: Pan na Gryf i księcia biskupa we Wrocławiu, wziął za dużo siana na widelcu, jeśli chciał wykonać oba rozkazy do zadowolenia. Mógł skoncentrować się lepiej na jednym z tych zadań. Carl mógł dobrze zrozumieć, czy Philipp zrezygnuje ze swojego biskupstwa, a potem zostanie panem na Gryf. Friedrich von Preußen mówił bardzo entuzjastycznie o Philippie w rozmowie z nim. Z pewnością nie stanowiło to problemu, aby podnieść mnie w szlachetności. Wtedy nic nie stało na drodze małżeństwa.

Bez względu na to, jak dobrze ta propozycja mnie ucieszyła, wiedziałem, że w ciągu ostatnich kilku miesięcy Philipp ciężko pracował dla katolickiej mniejszości na Śląsku, która w wielu miejscach miała twardych przeciwników. Często nie bezpodstawnie. Czyżby ci nieliczni katolicy z tylną osłoną z dworu katolickiego w Wiedniu i przez równie katolicką administrację w Wrocławiu czuli się przez wiele dziesięcioleci jako wyżsi panów i dokonywali wielu nieludzkości? Teraz tego wsparcia brakowało, niektórzy odczuwali swoje nieczyste sumienie, inni tłumaczyli reakcję większości ewangelicznej jako zemsty, nawet jeśli tak nie było. Prawie wyłącznie ewangelicka populacja Dolnego Śląska faktyczny bardzo ucierpiała. Często byli nawet zmuszani przez wydarzenia, aby, przynajmniej, oficjalnie przyjąć wiarę katolicką, aby nie być bez praca albo nawet nie być deportowani . Bardzo dobrze można było zrozumieć, że z tej długotrwałej, usprawiedliwionej nienawiści wyrosły dążenia do zemsta.


Ook jij Jörg, ging je eigen weg. Je studeerde aan de universiteit en had veel vrienden. Zodoende was ik vaak alleen. Ik was daarom altijd blij, als er bezoek, en daardoor afwisseling, in het dagelijkse leven kwam. Philipp was steeds een liefhebbende huisheer en las al mijn wensen van mijn gezicht af.

Als ik heimwee naar het gebergte, naar Gotthardsberg had, hoefde ik dat niet te zeggen. Hij deed dan vaak zelf een voorstel bij het ontbijt of avondeten, om voor enkele dagen naar de Greiffenstein te gaan. Dan maakten we altijd een tussenstop in Kemnitz en wandelden bij Gotthardsberg in het bos.

Als zijn oudere stiefbroer Carl Gotthard vanuit Praag weer eens bij ons in Breslau op bezoek was, en Philipp vanwege al zijn vele verplichtingen bijna geen tijd voor hem had, spraken ze ’s avonds in mijn bijzijn heel open met elkaar. Carl stelde vast, dat Philipp met de twee opgaves: Heer op Greiffenstein en prins-bisschop in Breslau teveel hooi op zijn vork nam, indien hij beide opdrachten tot zijn tevredenheid goed wilde uitvoeren. Hij kon zich beter op één van deze opdrachten concentreren. Carl kon het goed begrijpen, als Philipp zijn bisschopsambt zou neerleggen en dan heer op Greiffenstein zou zijn. Friedrich von Preußen had in een gesprek met hem, zeer lovend over Philipp gesproken. Het was zeker geen probleem om mij in de adelstand te verheffen. Dan stond niets een huwelijk in de weg.

Hoe goed dit voorstel me ook beviel, ik wist dat Philipp in de laatste maanden zich zeer voor de katholieke minderheid in Silezië had ingezet, die nu in vele plaatsen harde tegenstanders had. Vaak niet ten onrechte. Hadden zich deze paar katholieken met rugdekking vanuit het katholieke hof in Wenen en door het eveneens katholieke bestuur in Breslau niet veel tientallen jaren als de superieure heren gevoeld, en vele onmenselijkheden uitgevoerd. Nu ontbrak het aan deze steun, enkele voelden hun slecht geweten, andere legden de reactie van de evangelische meerderheid als wraak uit, ook als dit niet het geval was. De bijna uitsluitend evangelische bevolking van Neder Silezië had daadwerkelijk zwaar moeten lijden. Vaak waren ze door de gebeurtenissen zelfs gedwongen geworden, tenminste officieel het katholieke geloof aan te nemen, om niet werkeloos of het land uitgezet te worden. Men kon heel goed begrijpen, dat uit deze langjarige, terechte haat, nu wraakgevoelens ontstonden.

zaterdag 23 november 2019

Wegerer Scholz 63

Alberico Archinto Nuncjusz Polski 1746 - 1754


Byłem zaskoczony, kiedy pokazało że nuncjusz z Polski był jeszcze młodym mężczyzną, o wieku Philippa. Nic dziwnego, że dwoje młodych mężczyzn natychmiast zrozumiało się od samego początku. Obaj zgodzili się, że Kościół Katolicki będzie tylko miał szansę na zawieszenie broni, jeśli nowe pomysły o Oświeceniu będą dozwolone, a nie uparcie zwalczane. Rozmowy przy stole dotyczyły niemal wyłącznie tych pytań, a ci dwaj przedstawiciele Kapituły Katedralnej milczeli, więc byli zajęci wielką gęś. Kiedy po obiedzie udaliśmy się do salonu, nuncjusz usiadł za szpinakiem i zagrał na pamięć apartament Johanna Sebastiana Bacha. Po naszych burzliwych oklaskach powiedział:

"Zazdroszczę was trochę o swoim jedzeniu, ale że macie takich muzyków, to jest summum. Wasz nowy król, Fryderyk w Berlinie, nie mógł zrobić nic lepszego, jak syn Bacha, Carl Philipp Emanuel, jak mianować go na dworze kapelmistrzem. Tam może grać muzykę ojca, ale jego własna praca jest również bardzo piękna. "

Zwrócił się do mnie i zapytał, czy słyszałem od Bacha. Zamiast odpowiadać, zagrałem krótki kawałek jego musik, który już znałem z mojej głowy. "Ta kobieta potrafi doskonale gotować, gra Bach, dla absolutnej doskonałości brakuje jej tylko wiary katolickiej", zaśmiał się. "Ale na tym trzecim, gdybym byłem Philippem, również pierwszy rezygnowałbym."

Nic dziwnego, że stanowiska nuncjusza w Polsce była bardzo pozytywna. Ataki Kapituły Katedralnej również ustały. Kiedy w marcu następnego roku ostateczne potwierdzenie papieża przyszło na święcenia biskupie Philippa, powitano go z radością w całej Kapitule Katedralnej.

Mógł teraz skupić się na pilnych zadaniach diecezji i nie musiał się już obawiać, że jego plany zostały storpedowane przez Kapitułę, nie dlatego, że były złe, ale tylko dlatego, że chciały go wyrządzić krzywdę. Z drugiej strony oznaczało to, że Philipp był coraz mniej w domu.



Wat was ik verbaasd, toen bleek dat de nuntius uit Polen nog een jonge man was, ongeveer de leeftijd van Philipp. Geen wonder dat de beide jonge mannen elkaar vanaf het begin meteen goed verstonden. Beiden waren het eens, dat de katholieke kerk alleen dan een kans op een bestand hadden, als men de nieuwe gedachten over de Verlichting zou toestaan en niet hardnekkig zou bestrijden. Hun gesprekken aan tafel gingen bijna uitsluitend over deze vragen en de beide vertegenwoordigers van het domkapittel zwegen, zij hadden het dan ook druk met de grote gebraden gans. Toen we na het eten in de salon gingen, ging de nuntius achter het spinet zitten en speelde uit zijn hoofd een suite van Johann Sebastian Bach. Na ons stormachtig applaus zei hij:

Om jullie eten benijd ik jullie een beetje, maar dat jullie zulke musici hebben, dat is het summum. Jullie nieuwe koning, de Friedrich in Berlijn, kon niets beters doen, als Bachs zoon, Carl Philipp Emanuel, als kapelmeester aan zijn hof benoemen. Daar kan hij zijn vaders muziek spelen, maar ook zijn eigen werk is heel voortreffelijk.’

Zich naar mij wendend, vroeg hij, of ik al van Bach gehoord had. In plaats van antwoord te geven speelde ik een kort licht stuk van hem, dat ik al uit mijn hoofd kende. ‘Deze vrouw kan uitstekend koken, speelt Bach, haar ontbreekt het voor de absolute volmaaktheid alleen maar het katholieke geloof’, riep hij lachend. ‘Maar op deze derde zou ik, als ik Philip was, eveneens als eerste af zien.’

Geen wonder, dat de stellingname van de nuntius in Polen zeer positief uitviel. Ook de aanvallen van de domkapittel hielden hierna op. Toen in maart van het daaropvolgende jaar de definitieve bevestiging van de paus voor de bisschopswijding van Philipp kwam, werd dat door het hele kathedraalkapittel met vreugde begroet.

Hij kon zich nu toeleggen op de dringende opgaven van het bisdom, en hoefde geen angst meer te hebben, dat zijn plannen door het domkapittel werden getorpedeerd, niet omdat ze slecht waren, maar alleen, omdat men hem schade wilden berokkenen. Van de andere kant leidde het ertoe, dat Philipp steeds minder thuis was.

zaterdag 16 november 2019

Wegerer Scholz 62

Katedral Wroclaw

Książę biskup Sinzendorf zmarł jesienią 1747 roku. Dwa dni po jego śmierci król pruski Friedrich zdecydował, że Philipp będzie następcą Sinzendorfu. Kapituła była przeciwna i złożyła szereg żądań dotyczących wyboru Philipa. Następnie król wysłał ministra do Wrocławiu, który omówił to z Philippem i przyjął żądania. Na końcu król ostatecznie wyznaczył go na 5 października na biskup w Wrocławiu. Kapituły Katedralnej protestowali przeciwko tej wysokiej bezstronności króla, bo oni raczej wybrali swój biskupa, a tym samym mieli okazję jeszcze wybrać inny w ostatniej chwili. Król wysłał teraz ostry odnośnik z tego powodu, że zrobił tylko to, co wolno mu było zgodnie z prawem. Miał także rację, ponieważ w przeszłości takie decyzje podejmował tylko wiedeński sąd. Papież Benedykt XIV musiał na wskazanie Kapituły Katedralnej który dawał szereg nowych zarzutów i insynuacji wobec Philipp odrzucić zwłaszcza pierwsze powołanie Philipp a obecnie nuncjusz w Polsce wydał polecenie, aby zbadać styl życia Philipp.

Za zgodą całej Kapituły Katedralnej Philipp zaprosił nuncjusz u odwiedzenia Wrocławiu wraz z dwoma członkami Kapituły Katedralnej na wspólnym obiedzie u nas w domu. Było lepiej, gdyby nuncjusz mógł zrobić wrażenie tego, jak poszło w naszym domu.

Moim zadaniem było stworzenie interesującego menu dla wszystkich. Czy nuncjusz w Polsce był fanem polskiej kuchni, czy nie tęsknił za znaną włoską kuchnią? To były pytania, które przeszły przez moją głowę i gdzie Philipp nie mógł mi pomóc. To bardzo dobrze, że była wizyta nuncjusza w Wrocławiu w dniach wokół Martini. Tak więc, jako danie główne, ugotowałem bardzo chrupiącą pieczoną gęś. Jako przystawka bardzo ostra włoska zupa z makaronem i płonący gruszki cukrowe jako deser. Plan był gotowy, nuncjusz i jego przewodnictwo z Kapituła mogły pochodzić.


In de herfst van 1747 stierf prins-bisschop Sinzendorf. Twee dagen na zijn dood al, besloot de Pruisische koning Friedrich, dat Philipp de opvolger van Sinzendorf zou zijn. Het domkapittel was tegen en stelde een reeks van eisen voor de keuze van Philipp. De koning stuurde daarop een minister naar Breslau, die dit met Philipp besprak en de eisen accepteerde. Tenslotte benoemde de koning hem definitief op 5 oktober tot bisschop van Breslau. Het domkapittel protesteerde tegen deze eigenmachtigheid van de koning, want ze had liever zelf de bisschop gekozen, en daarbij de mogelijkheid gehad om in de laatste minuut nog een ander te kiezen. De koning stuurde nu een scherpe verwijzing met de reden, dat hij alleen deed, wat hij volgens de wet mocht doen. Daarmee had hij ook gelijk, want vroeger werden zulke beslissingen alleen door het Weense hof genomen. Paus Benedict XIV moest op aangeven van het domkapittel waarin weer een reeks van nieuwe beschuldigingen en verdachtmakingen tegen Philipp stonden, vooraleerst de benoeming van Philipp afwijzen en gaf nu de nuntius in Polen de opdracht de levenswandel van Philipp na te gaan.

Met toestemming van de hele domkapittel nodigde Philipp de nuntius bij een bezoek aan Breslau samen met twee leden van het domkapittel uit voor een gezamenlijk middageten bij ons thuis. Het was beter als nuntius zelf een beeld kon maken, hoe het er bij ons thuis aan toe ging.

Mijn taak was het , om een voor iedereen interessant menu samen te stellen. Was de nuntius in Polen een liefhebber van de Poolse keuken, of miste hij de vertrouwde Italiaanse keuken? Dat waren de vragen die door mijn hoofd gingen, en waarbij Philipp me niet kon helpen. Het kwam goed uit, dat het bezoek van de nuntius aan Breslau in de dagen rond Martini viel. Zodoende bereidde ik als hoofdgerecht een heel krokante gebraden gans. Als voorgerecht een heel kruidige Italiaanse noedelsoep en als nagerecht geflambeerde ingelegde suikerperen. Het plan was klaar, de nuntius en zijn begeleiding uit het kapittel konden komen.

zaterdag 9 november 2019

Wegerer Scholz 61


zolnierz Enst Frischling z Proszowa



Podczas tych ekscytujących lat na Śląsku odnowione walka o naszą wolność miała miejsce na Śląsku. Maria Theresia zawarła sojusz przeciwko królowi pruskiemu w 1744 roku, w celu odzyskania Śląska. W końcu dołączył także król saski, który obiecane był po zwycięstwie nad Prusami uzyskać połączenie lądowe z Polską. Fryderyk nie mógł się doczekać, aż przeciwnicy zgromadzą dużą armię i pomaszerowali z armią ponad stu tysięcy ludzi do Czech i objęli Pragę jako zabezpieczeń pokoju. Musiał jednak wysłać swoją armię z powrotem do Śląsk z powodu problemów z zaopatrzeniem i chorób.

Następnie Maria Theresia oficjalnie uchylała jej obietnicy oddania Śląska Prusom i wysłała do niego dużą armię. Spotkali się z sprzymierzonymi Saksonami w Hohenfriedberg w 1745 roku nad królem Fryderykiem i jego armią i zostali zniszczone pokonani przez niego. Sam Friedrich powiedział, że po tej udanej bitwie o niego, w której ze sprytną taktyką pokonał silniejszą armię przeciwnika, skomponował w passę zwycięstwie marsz Hohenfriedberger i rozkazało bezpośredni korpus armii grać to.

W 1745 r. potrzebne były jeszcze dwie bitwy, jedna w Soor, a druga w Kesseldorfie. W Soorze Prusacy byli prawie otoczeni przez znacznie silniejszą, wrogą armię. Wyglądało na to, że przegrały bitwę. Dzięki odważnej taktyce szturmowej, Friedrich zdołał zmienić to spotkanie w wielkie zwycięstwo z tej niemal beznadziejnej pozycji. Kiedy powiedziano mi, że z ust uczestnika, musiałem pomyśleć o rozmowach z tobą i Fryderykiem w naszym domu o bitwie pod Małujowice. W rzeczywistości został wielkim generałem i tak było we wszystkich gazetach.

W Kesselsdorf armia saska została ostatecznie pokonana, a trzy dni później Friedrich wkroczył do Drezna. Zawieszono tam szybko pokój, ponieważ Friedrich miał tylko jedno żądanie, Śląsk musiał definitywnie należeć do Prus.

Tijdens deze voor Philipp opwindende jaren speelde er in Silezië een hernieuwd gevecht om onze vrijheid. Maria Theresia had in 1744 een alliantie gesloten tegen de Pruissenkoning, met het doel Silezië weer te heroveren. Op het einde sloot zich ook de Saksische koning aan, die na een zege over Pruissen een landverbinding met Polen verzekerd kreeg. Friedrich kon niet afwachten totdat de tegenstanders een groot leger bijeengebracht hadden, en marcheerde met een leger van meer als honderdduizend man naar Bohemen en nam Praag als vredesonderpand in. Zijn leger moest hij echter wegens proviandproblemen en ziektes terugsturen naar Silezië.

Toen herriep Maria Theresia officieel haar toezegging, Silezië aan Pruissen te hebben afgestaan en stuurde er een groot leger naar toe. Ze stoten in 1745 samen met de geallieerde Saksen bij Hohenfriedberg op koning Friedrich en zijn leger en werden door hem vernietigend verslagen. Friedrich zelf zei, dat hij na deze voor hem zo succesvolle slag, waarbij hij met een slimme tactiek het sterkere leger van de tegenstander versloeg, in de zegeroes de Hohenfriedberger mars gecomponeerd had en deze ook meteen door het legermuziekkorps liet spelen.

Er waren nog twee veldslagen nodig in 1745, de ene bij Soor en de tweede bij Kesseldorf. Bij Soor waren de Pruissen bijna door het veel sterkere, vijandige leger omsingeld. Het leek alsof ze die slag verloren hadden. Met een dappere aanvalstactiek lukte het Friedrich toch, om uit deze bijna hopeloze positie het treffen in een grote zege om te buigen. Toen ik dat uit de mond van een deelnemer aan de slag verteld kreeg, moest ik aan de gesprekken met jou en Friedrich bij ons thuis denken, over de slag bij Mollwitz. Hij was daadwerkelijk een groot veldheer geworden, en zo stond het ook in alle kranten.

Bij Kesselsdorf werd het Saksische leger definitief verslagen, en drie dagen later trok Friedrich Dresden binnen. Daar werd snel een vrede gesloten, omdat Friedrich maar één eis stelde, Silezië moest definitief bij Pruissen horen.

zaterdag 2 november 2019

Wegerer Scholz 60

herb Philip Ludwig von Sinzendorf

Jednak pomylił się. Kiedy Philipp został powołany w 1744 roku na zalecenie króla pruskiego na biskupa pomocniczego dla Wrocławski biskupa, powodowa to zamieszki wśród kapituły katedralnej. Odmówili wejścia do katedry w tym samym czasie co Philipp. Ponieważ był członkiem loży Wrocławski i dlatego musiał zostać uznany za ekskomunikowanego. Doprowadziło to do gorącej korespondencji z papieżem, który ostatecznie uniewinnił Philipa z ekskomuniki kościoła, gdyby pokutował i odłączył się od masonów.

Philipp w międzyczasie zabrał książę biskup wrocławski, Philip Ludwig hrabia Sinzendorf, na posiedzeniu loży masońskiej i on był przekonany o dobrej woli i w żadnym wypadku kościoła wrogości, i bardzo tolerancyjne postawa tych ludzi. Stary biskup kościoła Sinzendorf stał w ten sposób za Philippem i nie zmuszał go do opuszczenia loży. Ale członkowie kapituły katedralnej nie poddali się i sięgnęli że papież napisał kolejny list; on zabronił do powołania i święceń Phillipa jako biskup pomocniczy, a zagrożone mu karą.

Podziwiałem, jak Philip podtrzymał się w tej czasy z całą dobrocią pośród tej śliniący się starych władców. Również jestem bardzo wdzięczny do niego, ponieważ wiele z tych osób promieniującego nienawiścią kościelne po prostu przyszedł z faktu, że mu nie wybaczyli, że on żył z protestancka pod jednym dachem, a wraz z nią i jej syn jeść na ten sam stół. Został nawet narzuty o to publicznie. Philipp zawsze mnie uspokajał i mówił, że człowiek potrzebują tylko czystego sumienia, muszą pomagać innym ludziom i nie chcą powodować żadnych szkód. To dało mu siłę, by znieść pogardę lub stanąć ponad nią. Jego bracia bracia masonowi również go podziwiali. Rozumieli to dobrze, gdy dla dobra pokoju w kościele zrezygnował z członkostwa w loży w 1746 roku. Chciał uczestniczyć w spotkaniach jako gość tak często, jak to możliwe.


Daarin had hij zich echter vergist. Toen Philipp in 1744 op voorspraak van de Pruisische koning tot hulpbisschop van de Breslauer bisschop benoemd werd, kwam er een oproer onder het domkapittel. Men weigerde tegelijk met Philipp de kathedraal te betreden. Omdat hij lid van de Breslauer loge was en daarom als geëxcommuniceerd moest worden beschouwd. Daardoor ontstond er een verhitte briefwisseling met de paus, die tenslotte Philipp van de kerkstraf excommunicatie zou vrijspreken, als hij berouw toonde, en zich losmaakte van de vrijmetselaars.

Philipp had ondertussen echter de prins-bisschop van Breslau, Philip Ludwig graaf Sinzendorf, meegenomen naar een bijeenkomst van de vrijmetselaarsloge, en die had zich van de goede wil en in geen geval kerkvijandigheid, maar zeer tolerante houding van deze mensen laten overtuigen. De oude kerkbisschop Sinzendorf stond dus achter Philipp en dwong hem niet om de loge te verlaten. Maar de leden van de domkapittel gaven niet op, en bereikten dat de paus een volgende brief schreef, dat hij tegen de benoeming was en de wijding tot hulpbisschop verbood, en dreigde met straf.

Ik bewonderde hoe Philipp in deze tijd, zich met alle vriendelijkheid tussen de kwijlende oude domheren staande hield. Ook was ik hem heel dankbaar, want veel van de haat, die deze kerkmensen uitstraalden, kwam alleen maar voort uit het feit, dat men hem niet vergaf met een protestantse onder een dak te leven en met haar en haar zoon aan één tafel te eten. Dat werd hem zelfs in het openbaar verweten. Philipp kalmeerde me steeds en zei, dat men alleen een zuiver geweten hoefde te hebben, andere mensen moest helpen en geen schade willen berokkenen. Dat gaf hem de kracht, minachting te verdragen of er boven te staan. Zijn logebroeders bewonderden hem ook. Ze begrepen het goed, toen hij ter wille van de vrede in de kerk, zijn lidmaatschap van de loge in 1746 opzei. Hij wilde, zo vaak als het kon, als gast aan de bijeenkomsten deelnemen.