Konstantin Wegerer 55

uitbranden van een wond

Wódz zamku kiwał głową i odszedł. Czułem się tak, jakby ból z mojego barku rozszerzył po moim ciele  i straciłem ponownie na kilka godzin przytomność. Było już ciemno w moim pokoju, kiedy obudziłem się zlany potem przez imponującą śnie. Obrazy i zdarzenia były tak blisko, jak gdybym właśnie przed chwile doświadczyłem. W moim sen byłem z powrotem w Bohemski Pertoltice i jadłem z Państwa w godzinach wieczornych. Nagle stała na bardzo wysokim balkonie dziewczynka w jej nocne koszuli i krzyczała do mnie: "Proszę, powiedz mi bajki! Proszę, powiedz mi bajki! ", i skoczyła z balkon na dół, skoczyła do mnie. Starałem się ją złapać, i obudziłem się. Prawdopodobnie pomyślałem  podczas mojej być rana, że mogę umrzeć. Najsmutniejsze było dla mnie w tym momencie, że nie może nadal uczestniczyć w przygotowaniach do ślubu. Z tymi myślami chyba wspominałem o obiecanka, zrobiłem małą dziewczynkę w Pertoltice. Ale do tej pory nie umierałem, a teraz z dość wesołej myśli, chciałam przed wszystkim być wkrótce zdrowa.

Żona  wódz zamek przyszedł aby spojrzeć jeszcze raz na moje rany, przemywała go i odnowiła ponownie nałożone bryła cebula. Ale postawiła twarz bardzo niepokojące, a ja sam zauważyłem z mój ból, że nie był dobrzy. Następnego ranka wpadli starego człowieka, który miał duże doświadczenie z urazami bojowych. Spojrzał dokładne na rany i powiedział, że tylko spalenie może jeszcze pomóc. Dziadek mój opowiadał mi kiedyś o tym, że ten ból będzie nie do zniesienia, i że wielu ludzi umierali przez to. Jednak, zgodziłem się natychmiast, ponieważ chciałbym znieść wszystko, ale uzyskać zdrowe.

Mężczyzna znalazł odpowiedni pręt żelazny i przyniósł mu gorący w moim pokoju. Wódz zamku związał mnie na brzuchu leżący na mój łóżku, i pchnął mnie kulę tkaniny w ustach, w czym mógł ugryźć kiedy bólu nie do wytrzymane. Potem pchnął mnie na kocach i niezwykle straszne szalone ból przeszedł przez całe moje ciało. Szczęki skurczyli się razem, a ja znowu straciłem przytomność.

De burchthoofdman knikte, en ging weg. Ik had het gevoel, alsof de pijn zich vanuit mijn schouder over mijn hele lichaam uitbreidde en verloor weer voor een paar uren het bewustzijn. Het was al donker in mijn kamer, toen ik badend in het zweet wakker werd door een indrukwekkende droom. De beelden en gebeurtenissen waren zo nabij, alsof ik ze zojuist beleefd had. Ik was in mijn droom weer in het Boheemse Berzdorf en had bij het heerschap ’s avonds gegeten. Plotseling stond op een zeer hoog balkon aan het huis het kleine meisje in haar nachtjapon er riep naar mij: ‘Alsjeblieft vertel mij toch verhalen? Alsjeblieft vertel me toch verhalen!’, terwijl ze van het balkon naar beneden, naar mij toe sprong. Ik probeerde haar op te vangen, en werd wakker. Ik moet waarschijnlijk al tijdens mijn verwonding er aan gedacht hebben, dat ik ook zou kunnen sterven. Het droevigste voor mij op dit ogenblik was, dat ik niet verder kon deelnemen aan de voorbereidingen voor het huwelijk. Bij deze gedachten zal me ook de belofte ingevallen zijn, die ik in Berzdorf het kleine meisje gedaan heb. Maar ja tot nu toe was ik nog niet gestorven, en met een nu redelijk vrolijker gedachte, wilde ik in ieder geval snel weer gezond worden.

De vrouw van de burchthoofdman kwam nog een keer, naar mijn wond kijken, waste deze schoon en vernieuwde nog een keer de opgelegde uienbrij. Ze trok echter een zeer zorgelijk gezicht, en ik merkte ook aan mijn pijn, dat het er niet goed voor stond. De volgende morgen kwam ze met een oude man, die veel ervaring met gevechtsverwondingen had. Hij bekeek de wonde en zei, dat alleen uitbranden nog zou kunnen helpen. Grootvader had me hier over verteld, dat de pijn hiervan ondraaglijk zou zijn, en dat menigeen hierbij gestorven was. Desondanks ging ik meteen akkoord, want ik zou alles willen verdragen, om maar weer gezond te worden.

De man zorgde voor een geschikte ijzeren staaf en bracht hem roodgloeiend in mijn kamer. De burchthoofdman bond me op mijn buik liggend op mijn bed, en duwde een stoffen bal in mijn mond, waarop ik kon bijten als ik van de pijn verging. Vervolgens duwde hij me vast op mijn dekens, en een waanzinnig makende pijn trok door mijn hele lichaam. Mijn kaken sloegen in kramp op elkaar, en ik raakte weer bewusteloos.

Konstantin Wegerer 54

zamek Gryf

Rozmowa z wódz zamku robiło mnie dobrze, i również przyniosło mi trochę od mojego bólu, która stała się gorsza ponownie. Żona wódz zamku przyszła dbać o moją ranę. Okazało się, że choć zaczął się proces gojenia powierzchowny, na głębokości tworzyła się dużo ropy, które ona chciała zmyć. Wódz zamku trzymał mnie, a jego żona przemywała ranę z gorącą wodą rumiankowa i oczyściła ranę z fartucha. To był rozdzierający ból, a ja najchętniej krzyknąłem głośno. Ale ja grylażem  zębami, aż to skrzypiały. Z dużo bólem, ale wdzięczny za leczenie, położyłem się na łóżku.

"Pani Eleanor, jutro po południu proszę załoga zamku do górnym podwórko. Oskarżony sługą jazdy musi mówić jeszcze jedna raz, ja muszę powiedzieć moje zdanie, potem ona będą ustalić verdikt. Powiem ci wszystko później ", powiedział wódz i chciał się pożegnać.

Miałem dużo bólu i ledwie mogłem mówić, ale chciałem dać kilka słów do niego: "Proszę powiedzieć, że nie mam pragnienie zemsta wobec tego sługa jazdy, przeczesz ledwo go znam. Mogę zrozumieć swoje uczucia, chociaż nie mogę wczuć się w jego sytuację i nie może zatwierdzić swoje działanie. Wybaczam mu."

Mij deed het gesprek met de burchthoofdman goed, het leidde mij ook iets van mijn pijn af, die weer erger geworden was. De vrouw van de burchthoofdman kwam om mijn wond te verzorgen. Ze stelde vast, dat weliswaar oppervlakkig een genezingsproces begonnen was, maar in de diepte had zich veel etter gevormd, die ze uit wilde wassen. De burchthoofdman hield me vast, en zijn vrouw spoelde de wond uit met heet kamillewater en reinigde de wond met een doek. Dat deed helse pijn, en ik had het graag uitgeschreeuwd. Maar ik beet de tanden samen, dat het knarste. Met veel pijn, maar dankbaar voor de behandeling ging ik weer op bed liggen.

‘Vrouwe Eleonora laat morgenmiddag de burchtmanschappen naar de bovenste hof komen. De beschuldigde ruiterknecht moet nog éénmaal spreken, ik moet ook mijn mening zeggen, daarna zal zij een oordeel vellen. Ik zal je dan later alles vertellen,’ zei de burchthoofdman en wilde afscheid nemen.

Ik had veel pijn, en kon nauwelijks spreken, maar wilde hem nog een paar woorden meegeven: ‘Zeg alstublieft, dat ik geen wraakgevoelens koester tegen deze ruiterknecht, ik ken hem tenslotte nauwelijks. Ik kan zijn gevoelens begrijpen, hoewel ik me in zijn situatie niet kan inleven en zijn daad niet goed kan keuren. Ik vergeef hem.’

Konstantin Wegerer 53

Wódz zamku wziął dłuższe przerwę i z przemyślany twarzy dodał: "Tak więc widać, że to nie jest łatwe, i czasami nawet niebezpieczne, kiedy masz sukces. Szybko jest kogoś który jest zazdrosna, a jeśli to zazdrość zamienia się w nienawiść, może on ślepej z nienawiść być w stanie zrobić najgorsze niepomyślane rzeczy."

Potem powiedział mi, że on doświadczył czegoś podobnego: "Byłem sługę jazdy o jakiś Państwa i odróżniłem się w czasie napad i duży pożar przez odwagą i roztropnością. Kiedy wodz tego zamku zmarł niespodziewanie, Panem tego zamku dał mi pozycja wódz zamku. Jednak młody szlachcic z okolice miał nadzieję dostać ta funkcja, i odpowiedział o niesprawiedliwość obiec niego we wszystkich karczmy. Śledził mnie i napadł na mnie i w jedną noc w ciemności na drodze do zamku. Ja nie byłem uzbrojony, on miał krótką włócznię i miecz. Jednak ja szybko wskoczyłem na niego. Więc nagle stałem obok jego lancy i udało mi wyciągnąć go z jego dłoni. Krzyknęłam na niego, że on musiał zatrzymać ten nonsens. Ale on wziął miecza, i chciał mnie uderzyć. Trzymałem lancę przed mnie, a on biegał w tym. Kilka dni później on zmarł od urazu.

Proces było bardzo nieprzyjemnie dla mnie, bo szlachecka rodzina tego młodego człowieka, próbowali skazać winę na mnie. Wezwali one wielu świadków, którzy chcieli złożyć swoje świadectwo nawet pod przysięga. Ale miałem bardzo mądry sędzia, który uważnie słuchał wszystkiego i znalazł wyraźne sprzeczności, które inni wcześniej nie zauważyli.

Później nikogo od świadków już chciał być słyszane pod przysięgą. Sędzia orzekł: niewinny od zarzuty.Ja, potem w porozumieniu z Pana, opuściłem ten zamek i ten kraj i przyszedłem tutaj do Schaffgotscha na Śląsku."

De burchthoofdman nam een langere pauze en met een nadenkend gezicht voegde hij nog toe: ‘Zo zie je, het is niet gemakkelijk, maar soms zelfs gevaarlijk, als je succesvol bent. Er is al gauw iemand jaloers, en als deze jaloezie omslaat in haat, kan hij blind van haat, in staat zijn de ergste onoverdachte dingen te doen.

Daarna vertelde hij, dat hij ook iets dergelijks beleefd had: ‘ik was ruiter knecht bij een heerschap en had me al bij een overval en bij een grote brand door moed en voorzichtigheid onderscheiden. Toen de voogd van deze burcht onverwacht stierf, zette het heerschap van deze burcht mij als burchtvoogd in. Een jonge edelman uit de omgeving had echter gehoopt, dit ambt te krijgen, en vertelde over het hem aangedane onrecht in alle herbergen. Hij volgde mij ook en overviel me op een avond in het donker op weg naar de burcht. Ik was onbewapend, hij had een korte lans en een degen. Ik sprong snel op hem af. Zo stond ik plots langs zijn lans en kon hem uit zijn hand trekken. Ik schreeuwde tegen hem, dat hij moest stoppen met die onzin. Hij trok echter zijn degen, en wilde op me inslaan. Ik hield de lans voor me, en hij rende er in. Een paar dagen later is hij aan de verwonding gestorven.

De rechtszaak was zeer onaangenaam voor mij, want de adellijke familie van de jongeman probeerde, mij als schuldige te laten veroordelen. Ze lieten vele getuigen verschijnen, die hun getuigenis ook onder ede wilden afleggen. Maar ik had een zeer wijze rechter, die naar alles heel goed luisterde en duidelijke tegenstrijdigheden ontdekte, die anderen eerder niet opgevallen waren. Daarop volgend wilde geen van de getuigen meer onder ede gehoord worden. De rechter oordeelde onschuldig en sprak me vrij.

Ik heb daarna in goed overleg met het heerschap die burcht en het land verlaten en ben hierheen, naar de Schaffgotsch in Silezië gekomen.’

Konstantin Wegerer 52

zamek Gryf

Potem wziął mnie do swojej żony, która miała dbać o moje rany. Miałem wiele bólu, a wszystko obracało się na moich oczach. Mimo to, ja zapytałem kobietę aby pokrycie ranę z płótno, a potem robić zacieru cebulowa, rozmaz to na płótnie, a to wszystko na końcu pokrywać z inny płótno. I wtedy straciłem przytomność.

Kiedy znowu obudziłem, Hans Ulrich siedział przy moim łóżku i trzymał mnie rękę. Było już prawie ciemno. Moje ramię było gęste bandażowane i czułem tam palący ból. "Zaraz dostajesz eliksir nasenny i jutro na pewno jest o wiele lepsza," powiedział. Ponadto, puścił moją rękę, którą tak delikatnie głaskał żeby trzymał ciepło i pokryła je z moim skora do spanie. Byłem bardzo wdzięczny za jego delikatnym współczucia.
 Następnego rana wódz zamek przyszedł do mojego pokoju i powiedział mi, że zaczął natychmiastowego śledztwa w sprawie sprawcy. Było najbardziej logiczne, że sprawca był wśród załogu zamku. W miejscu, skąd zostałem zastrzelony, został znaleziony w krzakach. Tam znaleźli kuszę, taki który jest stosowany w zamku. Tylko jeden od  sługa jazdy po południu pojechał do Mirsk, a on został przesłuchany zaraz po powrocie. Początkowo zaprzeczał wszystko z uporem. On, wódz, jednak, wyjaśnił mu, że sprawa na spowiedzi tutaj może być rozwiązany w zamku. W przeciwnym razie trzeba było zgłosić całe zajście do sądu w Gryf

Zatem, sługa jeźdźca wreszcie przyznał. On miał jechać popołudnia do Mirsk, i zabrał kuszę, bo chciał zaimponować dziewczynie. Ale on widział nas przychodzą z daleka poprzek pola i ukrywał się w krzakach. On nie celował na Hans Ulricha ale na mnie, nowego sługę jeźdźca. Nie chciał zabić mnie, ale mi dać silny sygnał. Przez cały czas był zły, że ja zostałem faworyzowane przez Panow i zwłaszcza Hans Ulrich. On był już wiele lat w służbie Schaffgotschow i nie otrzymał taką ocenę.

Daarna bracht hij mij naar zijn vrouw, die mijn wond zou verzorgen. Ik had heel veel pijn, en alles draaide voor mijn ogen. Toch vroeg ik de vrouw nog, om de wond met een doek te bedekken, dan een uienbrij te maken, deze op het doek te smeren, en dit alles tenslotte weer met een doek te bedekken. Vervolgens verloor ik het bewustzijn.

Toen ik weer bij kwam, zat Hans Ulrich naast mijn bed en hield mijn hand vast. Het was bijna donker. Mijn schouder was dik ingewikkeld en ik voelde daar een brandende pijn. ‘Je krijgt dadelijk een slaapdrankje en morgen gaat het zeker een stuk beter’, zei hij. Daarbij liet hij mijn hand los, die hij tot dan toe door zacht strelen warm gehouden had, en bedekte me met mijn slaapvel. Ik was zo dankbaar, voor zijn zachte medeleven.

De volgende morgen kwam de burchthoofdman in mijn kamer en vertelde me dat hij meteen een onderzoek naar de dader was gestart. Het meest logisch was dat de dader zich onder de manschappen van de burcht bevond. De plek van waar geschoten werd, was in het struikgewas gevonden. Daar was een kruisboog gevonden, zoals die in de burcht ook gebruikt werd. Slechts één van de ruiterknechten was ’s middags naar Friedeberg gereden, en men had hem bij zijn terugkeer direct verhoord. Eerst had hij alles hardnekkig ontkend. Hij, de burchthoofdman, had hem echter verklaard, dat de aangelegenheid bij een bekentenis hier in de burcht opgelost kon worden. Anders moest men de hele gebeurtenis aan het gerecht in Greiffenberg melden.

Zodoende had de ruiterknecht tenslotte bekend. Hij had ‘s middags naar Friedeberg gemoeten, en een kruisboog meegenomen, omdat hij daar een meisje wilde imponeren. Maar hij had ons van verre over de velden aan zien komen rijden en zich in de struiken verstopt. Hij had niet op Hans Ulrich maar op mij, de nieuwe ruiterknecht gericht. Hij wilde mij niet doden, maar mij een krachtig signaal geven. De hele tijd had hij zich geërgerd, dat ik door het heerschap en in het bijzonder Hans Ulrich voorgetrokken werd. Hij was toch al vele jaren in dienst van de Schaffgotschen en had niet zulke waardering gekregen.

Konstantin Wegerer 51 (zamek Gryf)

zamek Gryf

Z tych i wielu innych dobrych raportów doszedłem do zamek Gryf. Hans Ulrich czekał na mnie z cierpienie, bo on chciał uniknąć wielu kwestii związanych z wesela, i przejechać ze mną, a jego matka trzymała go spokojny obiecać go w ten sposób do mojego przyjazdu.

Następnego dnia udaliśmy jechać do lasu w pobliżu Gierczyn. Mogłem pokazać mu kopalni cyna i wyjaśnić mu wszystko. Zapytał mnie, dlaczego matka wtedy ten wielki talerz z cyna na ślub zamawiała  w Bohemy, kiedy było kopalni cyn w okolicy. Wyjaśniłem mu, że w Bohemy żyły cyn a nie były tak bogata jak tutaj w Gierczyn. Jeśli ludzie tam robią ładny talerz deco cyna jest bardziej wartościowe. Potem pojechaliśmy do lasu. Była to ścieżka  pielgrzymka, która prowadziła do kaplicy św. Wolfganga koło Proszowa. Mieliśmy tam krótką przerwę i nasze konie piły z przy źródło, która była napędzana przez silną przesączania. Było kilka pielgrzymi, którzy brali wodę ze źródło, bo ma ogromny wpływ korzystne. Nagle zaczynali dzwonić dwa dzwony z kaplicy na msza. Pielgrzymi poszedli do kaplicę. Hans Ulrich spojrzał na mnie pytająco, ale powiedziałem, że to było lepiej, jeśli jedziemy dalej w kierunku Gryf. Przyjechaliśmy tam późnym popołudniem. Pojechaliśmy na górę zamkową, kiedy mi zadał cios i paskudny ukłucie w ramię. Dla mnie było to od razu jasne, że była to strzałka, i że to był napad. Krzyczałem do Hans Ulrich, który jechał przed mnie: "Uciekaj stąd, rozbój" i sam wjechałem galopem po nim. Byliśmy przeczesz nieuzbrojony. Gdy dotarliśmy do podwórku zamek, zaskoczonego stróż zadął w róg. Pojawiła się wódz zamku i zobaczył mnie ze strzałką w moim ramieniu. Musiałam położyć się  na ziemi. Ukląkł na moim plecach iz mocnym szarpnięciem wyciągnął kolczastego strzałkę z moim ramieniu. Kiedy prostowałem się, bólu dotarcie do mnie znowu, wódz miał strzałka w ręku i spojrzał na niego uważnie. "Takie strzały my też mamy. Kto to mógł być? Napad bezpośrednio przed naszego zamku. Tylko wariat może coś wymyśleć."

Met deze en vele andere goede berichten kwam ik weer bij de Greiffenstein. Hans Ulrich had met smart op me gewacht, want hij wilde de vele zaken rondom de bruiloft ontlopen, door met mij een rit te gaan maken, en zijn moeder had hem daarmee tot mijn aankomst mee zoet gehouden.

De volgende dag al gingen we op weg naar de bossen bij Giehren. Ik kon hem de tin groeves laten zien en alles uitleggen. Hij vroeg me waarom zijn moeder dan het grote tinnen bord voor de bruiloft in Bohemen besteld had, als er op eigen gebied ook tin groeves waren. Ik legde hem uit dat, in Bohemen de tinaders niet zo vruchtbaar waren als hier in Giehren. Als men daar dan een mooi bord van maakt, wordt een pond tin veel waardevoller. Daarop reden we het bos in. Het was een pelgrims pad, dat naar de kapel van de heilige Wolfgang bij Kunzendorf voert. Daar hielden we een korte pauze en lieten onze paarden drinken bij de bron, die door een sterke kwel gevoed werd. Er waren daar enkele pelgrims, die water uit de bron meenamen, omdat er een grote heilzame werking aan werd toegeschreven. Plotseling begonnen de beide klokken van de kapel te luiden voor een mis. De pelgrims gingen allemaal de kapel binnen. Hans Ulrich keek me vragend aan, maar ik zei dat het beter was als we door zouden rijden, richting Greiffenstein. Laat in de middag kwamen we daar weer aan. We reden net de burchtberg op, toe me een slag trof en een hevige steek in de schouder. Het was me meteen duidelijk dat het een pijl was, en dat we overvallen werden. Ik riep Hans Ulrich die voor me reed en riep naar hem: ‘Wegwezen, overval,’ en reed zelf in galop achter hem aan. We waren tenslotte ongewapend. Toen we de burcht hof bereikten, blies de torenwachter geschrokken op zijn hoorn. De burchthoofdman verscheen, en zag me met de pijl in mijn schouder. Ik moest op de grond gaan liggen. Hij knielde op mijn rug, en met een krachtige ruk trok hij de met weerhaken bezette pijl uit mijn schouder. Toen ik van de pijn vergaand me weer oprichtte, had hij de pijl nog in zijn hand en bekeek hem nauwkeurig. ‘Zulke pijlen hebben wij ook. Wie zou het geweest zijn? Een overval direct voor onze burcht. Alleen een gek kan zoiets bedenken.’

Konstantin Wegerer 50 (Stara Kamienica)

zamek Stara Kamienica

Trzy dni później przybyłem do Stara Kamienica. Były jeszcze trzy lub cztery tygodnie aż do zaplanowanego ślubu. Zamek i dwór przypominało mrowisko. Duża liczba pracowników starali się naprawić i bielić wszystko. Stajniach rezydencji byli reorganizowane, aby pomieścić wiele koni i powozów. Poganiacze bydle zepchnęli bydło do środku, który później wypełniają stoły na wielu bankietów. Piwo i wino były dostarczane i przechowywane w piwnicach. Dzbanki, kubki i talerze były dostarczone i myty. W jednym słowo mrowisko.

Zarządca zamku Kamienica miał pełne ręce roboty, bo to on był odpowiedzialny za całość przygotowań. Miał więc tylko kilka minut, żeby mnie przywitać i dać kilka wiadomości dla Gryf. Najważniejszą rzecz było to, że zabrali one stare mundury dla pracowników z strychu, aby ją oczyścić. Byli tam tak zjedzone przez mole, że już nie nadali do użytku. Dlatego zarządca zamek zawołał dwóch krawców z Gryfów, i teraz miała nowe mundury dla wielu zatrudnione sługi z wioski Stata Kamienica, Rybnica i Barcinek być wykonane. Materiał został zakupiony przez zarządca w Jelenia Góra w dom handlowe Kachel. Jednak kiedy właściciel domu słyszał, za co była ten material, on widział to, jako honor dać hrabiego tej tkaninę jako present dla jego małżeństwa. List przewodni wkrótce zostanie jeszcze wysłany do zamek Gryf.

Drie dagen later kwam ik in Kemnitz aan. Het waren nog drie of vier weken tot de geplande bruiloft. Het slot en het landhuis leken op een mierenhoop. Een groot aantal arbeiders was bezig alles te repareren en te kalken. De stallen van het landhuis werden opnieuw ingericht om de vele paarden en koetsen te kunnen herbergen. Drijvers dreven slachtvee naar binnen, die later de tafels bij de vele feestmalen zouden vullen. Bier en wijn werden geleverd en in de kelders opgeslagen. Kannen, bekers en borden werden geleverd en gewassen. Kortom een mierenhoop.

De burchtvoogd van Kemnitz had zijn handen vol, want hij was het die voor de hele voorbereiding verantwoordelijk was. Hij had daarom ook slechts enkele minuten tijd om mij te begroeten, en nog enkele berichten voor de Greiffenstein mee te geven. De belangrijkste was, dat men de oude uniformen voor het personeel van de zolder had gehaald om deze te reinigen. Ze waren daar zo door de motten aangevreten dat ze niet meer bruikbaar waren. De burchtvoogd had daarom twee kleermakers uit Greiffenberg laten komen, en er moesten nu nieuwe uniformen voor de vele ingehuurde bedienden uit de dorpen Kemnitz, Reibnitz en Berthelsdorf, gemaakt worden. De stof was door de burchtvoogd in Hirschberg bij het handelshuis Kachel ingekocht. Toen het hoofd van het huis echter hoorde, waar de stof voor diende, had deze het als een eer gezien om de graaf de stof als kado voor zijn huwelijk te schenken. Een bijbehorende brief zou binnenkort nog naar de Greifenstein gestuurd worden.

Konstantin Wegerer 49

zamek ksziąż

Na śniadanie było papka z mąki w dużo miska. Wiedziałem już, jak szybko trzeba było się dostać kilka łyżek tej papka. Ale wytrzymałem się celowo. Chociaż na podróż czułbym mój żołądek, ale chciałem to w ten sposób zrobić, i myśleć o dobrym biednej rodziny. Na pożegnanie, wrzuciłem resztę moich owsa z worek koński na sitko i zobaczyłem jak chłop i jego dzieci były bardzo szczęśliwe, a właściwie ja wstydziłem się , że jak ja mógłbym szczęśliwiec ich z mojego pasza koni.

Mgła faktycznie znikło jak chłop przepowiedział dzień wcześniej, i pojechałem w dobrym nastrój dalej. Faktycznie, dokuczał mi szybko głód. Rozejrzałem się wokół mnie i zobaczyłem po raz pierwszy w moim życiu, jak mało natura oferuje nam do jedzenie na wiosnę. Gdy zapasy zimowe zostały wyczerpane, można łatwo głodować. Wtedy mój koń miał jeszcze lepszy, uważał świeże trawy bardzo zapraszający i wziął na drogę od czasu do czasu jakiś kęs, kiedy opuściłem cugle. Wkrótce dotarłem do najdalej oddalonych miejsce mojej podróży i ponownie spotkałem z mojego zaproszenia wielkim entuzjazmem. Tutaj powiedziałem troche o moi noc w górach.

"Chłopy w górach, na wiosnę zawsze maja złe, kiedy zapasów skoczyć się. Ich pole są zbyt małe i  rodziny zbyt duże. Tutejsi chłopy i ich robotnicy u nas mają znacznie lepiej. Mamy większe pola i od nadwyżek robimy zapasów, które następnie wiosną i w czasach kryzysowych może być podzielona", była odpowiedzieć Pana.

Jak wdzięczny byłem, kiedy mnie wiązka żywności dla mojej dalszej podróży przygotowali. Przejechałem tylko trochę i otworzyłem pakiet: chleb, kiełbasa i szynka, a nawet butelkę wina. Tylko kilka godzin podróży dalej, żyli biednych chłopcy i ich rodziny który musieli walczyć w górach każdego roku, aby przeżyć i często głodują. Produkty światowy właściwie są nierównomiernie podzielone. Tej duże posiadłości z ich pastwiskami i ich wielu zwierząt produkowali dużo więcej i mieli większe zyski. Byli więc znacznie bardziej pewni siebie jako drobnych rolników. Ale jak się Panowie w wioskach faktycznie dostali ich posesją. O tym dziadek nie powiedział mi nic. Będę pytać Hans Ulrich, on powinna wiedzieć.

Als ontbijt was er meelbrij uit een grote schotel. Ik wist nu al, hoe snel je moest zijn om enkele lepels van die brei te bemachtigen. Maar ik hield me met opzet in. Ik zou weliswaar onderweg mijn maag voelen, maar ik wilde het graag zo doen, en aan die goede arme familie denken. Bij het afscheid strooide ik de rest van mijn haver uit de paardenzak in de kafzeef, en zag hoe de boer en zijn kinderen hier heel blij mee waren, en ik schaamde me eigenlijk, hoe gelukkig ik hen kon maken met mijn paardenvoer.

De mist was daadwerkelijk opgetrokken, zoals de boer daags ervoor voorspeld had, en reed goed gemutst verder. Daadwerkelijk, plaagde me al snel de honger. Ik keek rondom me heen, en stelde voor het eerst in mijn leven vast, hoe weinig hier de natuur ons in het voorjaar aan voedsel bied. Als de wintervoorraden verbruikt waren, kon je gemakkelijk verhongeren. Dan had mijn paard het toch beter, ze vond de frisse grashalmen zeer uitnodigend en nam onderweg zo nu en dan een mondvol, als ik de teugel liet vieren. Ik had de verst weg liggende plaats van mijn reis al snel bereikt en was met mijn uitnodiging weer op groot enthousiasme gestoten. Hier vertelde ik iets van mijn overnachting in de bergen.

‘De boeren in de bergen, hebben het in het voorjaar altijd slecht, als de voorraden op zijn. De velden zijn te klein en de gezinnen te groot. De boeren hier en de arbeiders bij ons gaat het veel beter. We hebben grotere velden en van de overschotten leggen we voorraden aan, die dan in het voorjaar en in tijden van nood verdeeld kunnen worden,’ was het antwoord van het heerschap.

Wat was ik dankbaar, toen mij een bundel met voedsel voor mijn verdere reis klaar gemaakt werd. Ik reed maar een klein stukje en opende het: brood, worst en ham en zelfs een fles wijn. Slechts enkele reisuren verderop leefden de arme boeren en hun families in de bergen, die elk jaar moesten vechten om te overleven en vaak honger leden. De goederen van de wereld waren toch ongelijk verdeeld. De grote landgoederen met hun weidevelden en hun vele dieren verkregen grotere oogsten en grotere winst. Zij waren daardoor veel zekerder als de kleine boeren. Maar hoe waren de heerschappen in de dorpen eigenlijk aan hun grote bezit gekomen. Daarover had grootvader me niets verteld. Ik wil het Hans Ulrich vragen, die moet het toch eigenlijk weten.

Konstantin Wegerer 48

góry wałbrzyskie

Podczas kolacji stało się jeszcze ciemniejsze w kuchni, tylko dał delikatny blask. Młody chłop pokazał mi, gdzie można się załatwić na potworku. Tu nie było specjalnego "instalacja" dla tego. Przykucnęli wzdłuż gnoju, tam gdzie był odpływ. Dzieci robili to po kolejce. Kiedy zapytałem chłopa czy to w zimie nie było trochę zimno, tylko odpowiedział, że w zimie, czasami przez kilka dni nie mogli wychodzić z domu, a za to mieli wiadra w kuchni.

Kiedy znowu wszedłem do domu, większość dzieci już wspinali na piec kuchence i przygotowali swoje miejsce do spania. Chłop przywołał mnie w przyjazny sposób, aby zrobić to samo. Więc wspinałem na ławce do piec, i położyłem się koło dzieci, który wkradli się bliżej siebie. Na końcu ojciec i matka położyli się, i ja musiałem się jeszcze troche wysuwać. Więc wszyscy byliśmy blisko siebie, i mogę sobie wyobrazić, że to było tak przyjemnie ciepłe w zimie. Nawet jeśli ogień zgasł, piec kaflowy całą noc trzymał ciepłości. Obok mnie była jedna z dziewcząt. Nieprzytomnie raz z ręką głaskała mój twarz, a potem odwróciła plecy do mnie. Na początku czułem się niewygodne czuć ciepłość jej ciała, tak blisko mnie, ale szybko zasnąłem z uczuciem zadowolenia. Obudziłem się wcześnie, i zauważyłem, że dziewczyna mnie w nocy wziął we śnie bezpiecznie na ramieniu, bo teraz ramiona były nadal u mnie. Kiedy ruszyłem się trochę, obudziła się i dała mi buziaka na czubku nosa. Otworzyła oczy i powiedziała ze zdziwieniem patrzenie: "Chyba dziś w nocy myślałem ze jesteś mojego braciszka" i uwolniła mi. Ponieważ inni jeszcze spali, my nadal leżeliśmy spokojnie i wesoły wyglądaliśmy nawzajem w oczy. I dla mnie było jasne, jak piękny musi być być jako chłopak być ochraniacz dla swoich sióstr i czuć ich siostrzanej miłości. Mnie jako jedynakiem, to brakowało.

Tijdens het avondeten was het in de keuken nog donkerder geworden, alleen uit de haard kwam nog een zwakke gloed. De jonge boer liet me zien waar je in de hof je behoefte kon doen. Hier had je daar geen speciale ‘inrichting’ voor. Men hurkte langs de mesthoop, waar het mestvocht wegliep. De kinderen deden dat ook na elkaar. Toen ik de boer vroeg, of dat in de winter niet een beetje koud was, antwoordde hij slechts, dat men in de winter soms enkele dagen het huis niet uit kon, en dan had men daar een emmer in de keuken voor.

Toen ik het huis weer binnen ging, waren de meeste kinderen al op de tegelkachel geklommen, en hadden hun slaapplek al klaar gemaakt. De boer wenkte me vriendelijk toe, om hetzelfde te doen. Zo klom ik over de zitbank omhoog, en ging langs de kinderen liggen, die nog iets dichter tegen elkaar aan kropen. Tenslotte klommen de vader en moeder omhoog, waarbij ik nog iets meer moest opschuiven. Zo lagen we allemaal dicht langs elkaar, en ik kon me goed voorstellen, dat het in de winter zo aangenaam warm was. Ook als het vuur in de haard uitgegaan was, bleef de tegelkachel de hele nacht de warmte vasthouden. Langs me lag één van de meisjes. Ze had me onbewust een keer met haar hand over het gezicht gestreken, en me dan haar rug toegedraaid. In het begin was het me een beetje onaangenaam haar lichaamswarmte zo dicht bij me te voelen, maar ik viel snel met een tevreden gevoel in slaap. Ik werd vroeg wakker, en merkte dat het meisje me ‘s nachts in haar slaap stevig in de arm genomen had, want ook nu nog waren haar armen om me heen geslagen. Toen ik me een beetje bewoog, werd ze wakker en gaf me een kus op het puntje van mijn neus. Ze opende haar ogen en zei met een verbaasde blik: ‘Ik moet je vannacht voor mijn broer aangezien hebben’, en ze liet me los. Omdat de anderen nog sliepen, bleven ook wij rustig liggen en keken elkaar vrolijk in de ogen. Mij werd duidelijk, hoe mooi het moest zijn, om al als jongen een beschermer voor je zussen te zijn en hun zusterliefde te voelen. Dat had ik als enigst kind gemist.

Konstantin Wegerer 47

Chłop poszedł znów do stodoły, aby dbać o swoich zwierząt. Poszedłem z nim i dał mi konia trochę owsa, który  zawsze mam ze sobą na nagłych przypadkach, a przyniosła mu wiadro wody ze studni. Chłop otworzył klapa w suficie szopy, z których nie wiele siana spadł.

"To jest to, co pozostało z zimą. Od jutra zwierzęta mogą iść na ziewnąć, będą one na pewno wiosenne zwariowany. Ostatniej nocy, krowa wyrywał się i rozbił drzwi o stajni.' powiedział i dodał, kiedy zobaczył moją zmartwiony twarz; " Ale teraz jest znowu spokojne i dobrze związane."

Podczas kolacji siedziała cała rodzina wokół dużego stołu, dzieci ruszyli się trochę bliżej do siebie niż normalnie, więc ja tez miałem miejsce. Matka ostatnia siedziała na miejscu narożnej po włożyła ogromną miskę zupy na środku stole. Ojciec mówił modlitwę stołowego, i wszystkie dzieci uczestniczyły z założonymi rękami na stole. Kiedy skończyli modlitwę przez chwilę było milczenie. Potem każde dziecko chwycił łyżkę ze stołu i zaczął tyle zupy nalewać w swoim talerzu jak mieściło. Ojciec i matka robili to samo. Widziałem, że leżało jeszcze jedno łyżka, który chyba oznaczony dla mnie. Ale przed ja to widziałem, miska już była pusta. Matka wstała i napełniła miska po raz drugi z resztą kotle i dorzuciła jeszcze troche rozdrobnionego chleba. Potem postawiła miska na stole i powiedziała dzieciom, że musieli czekać, aż młody Pan co najmniej kilka łyżek zupy może jeść swobodnie. Tak robiłem i miałem wrażenie, że każda łyżka zupy który wziąłem przez osiem par oczu byli liczone z zainteresowaniem. Potem powiedziałem: "A teraz łyżkowanie".A my łyżkowali jak gdyby to był zakład, dopóki tylko pochodziła dźwięki zeskrobanie z garnek. Było dla mnie jasne, że tu na obiad nikogo mógł odjeść w pełnym brzuchu, a mimo to zostałem przyjęty jako gość,  i to niewiele chcieli dzielić nawet z mną. Jaka to różnica z stołów w wielki domów, które odwiedziliśmy do tej pory. Ale muszę przyznać, że doszli do wniosku, że ta rodzina już wdzięczna wziąłem w moim sercu.

De boer ging nog een keer naar de stal om zijn dieren te verzorgen. Ik ging met hem mee, en gaf mijn paard wat haver dat ik voor noodgevallen altijd bij me heb, en bracht hem een emmer water uit de bron. De boer had in het plafond van de stal een luik geopend, van waaruit wat hooi naar benden viel.

‘Het is wat overgebleven is van de winter. Vanaf morgen mogen de dieren weer naar buiten, ze zijn al helemaal voorjaarsgek. Gisterennacht heeft de koe zich los getrokken en de staldeur ingetrapt.’ zei de boer en voegde, toen hij mijn bezorgde gezicht zag, nog toe: ‘Nu is ze weer rustiger en goed aangebonden’.

Tijdens het avondeten zat de hele familie rondom de grote tafel, de kinderen gingen nog wat dichter bij elkaar zitten, zodat ik ook een plaatsje had. De moeder ging als laatste op een hoekplaats zitten, nadat ze de grote soepterrine in het midden van de tafel had gezet. De vader sprak een tafelgebed uit, dat alle kinderen mee baden, waarbij ze de handen gevouwen op de tafel hadden liggen. Toen ze klaar waren met het gebed bleef het heel even rustig. Vervolgens greep elk kind een lepel van de tafel en begon zo veel mogelijk soep in zijn bord te doen. Ook de vader en de moeder namen daaraan deel. Ik had gezien dat er nog een lepel over was, die wel voor mij bedoeld zou zijn. Maar voor ik er erg in had, was de terrine al leeg. De moeder stond op en vulde de terrine een tweede maal met de rest uit de ketel en brokkelde er nu ook nog brood in. Toen ze de terrine op de tafel zette, zei ze tegen de kinderen, dat ze moesten wachten totdat de jonge heer minstens enkele lepels soep op zijn gemak had kunnen eten. Ik deed dat en had daarbij het gevoel, dat elke lepel soep die ik nam, door acht paar ogen met interesse nageteld werden. Toen zei ik: ‘En nu lepelen.’

En we lepelden alsof het om een weddenschap ging, totdat er nog maar krasgeluiden uit de terrine kwamen. Het was mij duidelijk, dat hier bij het avondeten niemand de buik rond kon eten, en desondanks was ik als gast welkom, om het weinige wat ze hadden met hen te delen. Wat een verschil met de tafels in de grote huizen, die ik tot nu toe bezocht had. Maar ik moet bekennen, dat ik deze familie al dankbaar in mijn hart gesloten heb.

Konstantin Wegerer 46 (okolice Walbrzych)

Krosna

Przyjąłem zaproszenie z przyjemnością i brałem mi konia do stajni, gdzie było jeszcze miesce wzdłuż krowy i owce. Następnie poszłam z chłopem  do jego domu. Część mieszkalna została wykonana całkowite z drewna, i był na parterze tylko jednym pokoju, który służył zarówno do gotowania i żyć. Najpierw musiałem się przyzwyczaić się do ciemności panującej tam, ponieważ przez małe okienka tak mało światła padła. Koło ogniem pracowała młoda kobieta na garnków i naczyń. Przez hałas wokół, mężczyzna krzyknął, że będą mieć tej nocy gościa. Kobieta spojrzała na mnie śmiejąc się i skinęła głową. Wtedy po raz pierwszy zobaczyłem, że pomogły jej dwie dziewczynki w wieku dziesięciu lat jej pracy.

Płyta kuchenna była tylko częścią dużego pieca kaflowego, który okupowanej prawie jedną trzecią całego pomieszczenia. Na wolnym boku było ławka, która rozciąga się na dużym stole, a także przeszedł z drugiej strony. Przy stole było mały chłopiec miał około sześć lat i ciał wiórów drzewnych z wielki nóż. Jeszcze mniejszy chłopiec przyglądał mu się z tym. W jednym rogu pokoju, tuż obok drzwi stał krosna. Działało dwóch chłopców w wieku około ośmiu do jedenastu lat. Jeden ruszał stojaki, i robił to ze wszystkimi jego waga aby naciśnięć pedału nożnego. Drugi usługiwał kij, który przesuwał cewka przez sekcja. Czy to był zrobione, wciśnięty była najpierw płyta tkacki, drut mocno przez już tkaniny wełna i cały proces zaczął się od nowa. Chłopcy byli tak dobrze przyzwyczajony do siebie, że to to tak szybko poszło ,że miałem wrażenie, że oni sami byli częścią krosna. Obserwowałem je przez chwilę zainteresowany i zaskoczył mnie z dużą prędkością międzyczasie, wiszące nad maszyna badali jeszcze jakości. Jeżeli było jakiś nierówności, zostali natychmiast bici w materiału.

Dłuż krosna zwisały z sufitu, łóżeczku dziecięcym, zawierające niemowlę który był uśpione przez dziewczynę. Kiedy powiedziałem rolnika  z gestem podziwiając że miał dużych dzieci, powiedział tylko, że jego dwaj starsze synowie pracowali u sąsiada jako sługa. Sąsiad był bardzo pechowy ze swymi dziećmi. W ostatniej zimy, wszyscy zmarli na jakiś chorobę w ciągu tygodnia. Więc młody rolnik miał dziesięcioro dzieci, z których ośmiu pracowali w ten małej przestrzeni. W hałas grzechotanie garnki i paplanina krośnie, mieszał się z szumem ściernych żelaznymi łańcuchami od kołyski na sufit. Nagle brzmiał głośny śmiech dwóch dziewcząt, którzy pomogli matce i tańczyli wesoły wokół pokoju. Nie wiedziałem powód ich radości, ale roześmiał się również wesoło.

Ik nam de uitnodiging graag aan en bracht mijn paard naar de stal, alwaar hij nog net plaats had langs een koe en een schaap. Daarna ging ik met de boer zijn huis binnen. Het woongedeelte was alleen van hout gemaakt, en bestond op de begane grond uit slechts één enkele kamer, die diende voor zowel te koken als te leven. Eerst moest ik in aan de daar heersende duisternis wennen, want door de kleine raampjes kwam slechts weinig licht binnen. Aan de haard was een jonge vrouw met potten en schotels in de weer. Door het lawaai heen, riep de man, dat ze deze nacht een gast zouden hebben. De vrouw keek me vriendelijk lachend aan, en knikte instemmend met haar hoofd. Toen zag ik pas, dat twee meisjes van een jaar of tien haar met het werk hielpen.

De kookplaat was slechts een deel van een grote tegelkachel, die bijna een derde van de hele ruimte innam. Aan de vrije zijde bevond zich een zitbank die zich om een grote tafel uitstrekte en ook aan de andere zijde doorliep. Voor de tafel was een kleine jongen van een jaar of zes bezig met een groot mes houtspaanders te snijden. Een nog kleinere jongen keek hem daarbij toe. In een hoek van de kamer, net langs de deur stond een weefstoel. Daaraan werkten twee jongens van ongeveer acht en elf. De ene bewoog de rekken, en moest daarvoor met heel zijn gewicht een voetpedaal indrukken. De tweede bediende de slagstok, waarmee de spoel door het vak geduwd werd. Was dat gebeurd, drukte de eerste met het weefblad de draad krachtig tegen het al gewoven stof en het hele proces begon van voren af aan. De jongens waren zo goed op elkaar ingespeeld, dat de handelingen elkaar supersnel opvolgden, en dat ik de indruk kreeg dat ze zelf een onderdeel van het weeftoestel waren. Ik keek hen een tijdje geïnteresseerd toe, en verbaasde me, met welke grote snelheid ze tussendoor over de borst- en productboom hangend, telkens weer de stof op zijn kwaliteit testten. Als er oneffenheden ontstaan waren, werden ze meteen in de stof geklopt.

Langs het weefgetouw hing vanaf het plafond een kinderwiegje, met daarin een zuigeling die door een meisje in slaap gewiegd werd. Toen ik de boer met een bewonderend handgebaar duidelijk maakte dat hij een grote kinderschaar had, merkte hij alleen op, dat zijn twee oudste zoons bij een buurman als knecht werkten. De buurman had zeer veel pech gehad met zijn kinderen. Ze waren afgelopen winter, binnen een week allemaal gestorven aan een ziekte. De jonge boer had dus tien kinderen van wie er acht in de kleine ruimte bezig waren. In het lawaai van rammelende potten en het stampen van het weefgetouw, mengde zich het geluid van schurende ijzeren kettingen van het wiegje aan het plafond. Plotseling klonk er een luid lachen van de beide meisjes, die hun moeder geholpen hadden, en ze dansten samen door de kamer. Ik wist de reden van hun vreugde niet, maar lachte vrolijk mee.