Wegerer Scholz 114

Krol Frederyk Wielki

Później tego samego wieczoru wozy terenowe z rannymi przyjechały z Burkatów. Wrzaski i jęki zaczęły się od nowa, nawet ja nie czulę się dobrze, ale nalegałem. Za dobrze pamiętałem, że trzy lata temu ja byłem w tej samej sytuacji.

Kiedy rannych byli opatrzone w dużej pralni w kuchni posiadłość, zaniosliśmy je do zamek. Wiele pokoi i duża klatka schodowa zostały szybko wypełnione. Dlatego umieściliśmy je również w korytarzach i na podłodze na workach ze słomą. Zboża nie była jeszcze zmłócone, ale nikt nie zwracał na to uwagi. Chodziło o ludzkie życie.

Czasami ktoś z rannych umierał. Kiedy to zauważyłem kiedy ktoś był umierający, usiadłem z nim i próbowałem go pocieszyć. Ale przez większość czasu kiedy poszlem do łózko mogłem tylko stwierdzić śmierć. Nie odpoczywałem i nie spałem całą noc. Hrabia, hrabina i cały personel pracowali niestrudzenie. Od czasu do czasu piliśmy coś w kuchni lub wzmacnialiśmy się ciepłą zupą.

W nocy przybył kolejny transport rannych z pola bitwy. Hrabia odesłał wozy terenowe z powrotem i wyposażony w latarnie, można było znaleźć więcej ocalałych. Myślałem, że w zamku było ponad dwieście osób.

W nocy widziałem młodą służącą, która usiadła kolo łózko i modliła się. Spojrzała na mnie i powiedziała, że ​​modli się za żołnierza, który bedzie umrzeć, aby przybył do nieba. Nie mógł tego robić sam, ponieważ stracił obie ręce. Był to dla mnie szokujący obraz, którego nigdy nie zapomnę.

Later op de avond kwamen ook de veldwagens met de gewonden uit Burkersdorf aan. Nog een keer begon het geschreeuw en gekreun, zelfs mij werd het niet goed, maar ik hield vol. Ik herinnerde me maar al te goed, dat ik me drie jaar geleden in dezelfde situatie bevond. 

Nadat de gewonden in de grote waskeuken van het landgoed verzorgd waren, droegen we ze naar het slot. Veel van de kamers en het grote trappenhuis waren snel gevuld. Daarom legden we ze ook in de gangen en op vloeren op strozakken. Het koren was nog niet gedorst, maar daar lette niemand op. Hier ging het om mensenlevens.

Af en toe overleed er iemand van de gewonden. Als ik het bijtijds merkte, ging ik bij hem zitten en probeerde hem wat te troosten. Maar meestal kwam ik bij een lager en kon alleen maar de dood vaststellen. Ik kwam de hele nacht niet aan rust en slapen toe. De graaf, de gravin en al het personeel waren onvermoeibaar bezig. Van tijd tot tijd dronken we iets in de keuken, of sterkten ons met een warme soep.

‘s Nachts kwam er nog een transport met gewonden van het slagveld. De graaf had de veldwagens weer terug gestuurd, en uitgerust met lantaarns zodat men nog meer overlevenden zou kunnen vinden. Ik dacht dat er meer dan tweehonderd mensen in het slot waren ondergebracht.

In de nacht zag ik een jong meisje van de bedienden langs een lager zitten en bidden. Ze keek naar me op en zei, dat ze ervoor bad dat de soldaat die nu ging sterven in de hemel zou komen. Zelf kon hij dat niet meer, want zijn beide armen was hij kwijt. Het was voor mij een schokkend beeld, dat ik nooit meer zal vergeten.

Wegerer Scholz 113

Bitwa pod Burkatow

Po usłyszeniu historii o bitwie nie byłem w stanie kontynuować jazdy. Tam, niedaleko ode mnie, były setki zabitych, a zwłaszcza rannych, w nadziei na pomoc. Odwróciłem samochód w tym kierunku, z którego przybył pułk i po kilku milach dotarłem na pole bitwy. Kompania Prus została pozostawiona i nosiło zraniona do wozów bagażowych, które powoli jechały przez pole. Zatrzymałem się i poszukałem rannych, którym nadal można było pomóc. Kilka godzin po bitwie wielu wykrwawiło się na śmierć, a ich krzyki milczały. Tylko tu i tam słychać było cichy jęk.

Najpierw znalazłem Austriaka, który stracił rękę przez kulę. Mógł oderwać zdrowym ramieniem paskiem materiału i bandażować rana. Zabrałem go do mojego wóz i znów zacząłem szukać. Drugim rannym był pruski muszkieter. Miał draśniecie w udo, ale był nieprzytomny. Najpierw musiałem potrząsnąć nim do świadomość, zanim mogłem się do niego zwrócić. Mógł się sam potknąć do mojego wóz dopiero po opatrywanie nogi. Znalazłem trzech innych Prusów i jednego Austriaka. Potem mój wóz był pełny i pojechałem w kierunku Krzyżowa.

Po drodze spotkała nas orszak wozów terenowe. W trzecim wóz rozpoznałem pana von Zedlitz z Krzyzowa. Zatrzymał się i zawołał mnie, że natychmiast wyszli z pomocy, po ustaniu hałasu wojennego. W jego majątku wszystko było przygotowane na przyjęcie rannych.

Przyniosłem więc pierwszą dostawę rannych żołnierzy do posiadlosc Krzyżowa. Hrabina i jej służący byli już gotowi do umycia i opieki nad ranami. Niestety częściowo zdarzyło się to przy użyciu bardzo szorstkich, ale skutecznych metod. Silna kobieta odciąła resztki skóry i mięśni z ran dużym nożem, aby mogły się lepiej leczyć. Z tym ranni znów krzyczeli z bólu. Młoda dziewczyna, która prawdopodobnie nie widziała dużo krwi w swoim życiu i została zdezorientowana krzykiem ludzi, w końcu zemdlała. Inne kobiety śmiały się, a tymczasem wytarły przemoczone z krwi ręce na ich fartuchy. Oni również prawdopodobnie wykonali tę pracę po raz pierwszy w życiu, ale byli już przyzwyczajeni do krwi i krzyków podczas uboju bydła

Nadat ik het verhaal over de slag gehoord had, kon ik niet meer verder rijden. Daar, niet ver van mij, lagen nu weer honderden doden, en in het bijzonder gewonden, die op hulp hoopten. Ik keerde mijn wagen in die richting, vanwaar het regiment gekomen was en bereikte na enkele mijlen het slagveld. Een compagnie Pruissen was achter gebleven en droeg gewonden naar bagagewagens, die langzaam over het veld reden. Ik stopte en zocht ook naar gewonden, die nog te helpen waren. Nu enkele uren na de strijd, waren vele doodgebloed, en hun schreeuwen was verstomd. Slechts hier en daar was een zacht kreunen te horen.

Als eerste vond ik een Oostenrijker, die door een kogel een arm verloren had. Hij had met zijn gezonde arm en reep stof kunnen afscheuren en zijn wond kunnen afbinden. Ik bracht hem naar mijn wagen en ging weer op zoek. De tweede gewonde was een Pruisische musketier. Hij had een schampschot door zijn bovenbeen gehad, maar was bewusteloos. Ik moest hem eerst bij bewustzijn schudden voor dat ik hem kon aanspreken. Hij kon zelfs alleen naar mijn wagen strompelen, nadat zijn been verbonden was. Ik vond nog drie andere Pruissen en een Oostenrijker. Toen was mijn wagen vol, en ik reed richting Kreisau.

Onderweg kwam ons een stoet van veldwagens tegemoet. Op de derde wagen herkende ik de heer von Zedlitz uit Kreisau. Hij stopte en riep naar mij, dat ze meteen vertrokken waren om te helpen, nadat het krijgslawaai gestopt was. Op zijn landgoed was al alles voor een ontvangst van de gewonden voorbereid.

Zo bracht ik de eerste lading gewonde soldaten naar goed Kreisau. De gravin en haar bedienden stonden al klaar, om de wonden uit te wassen en te verzorgen. Deels gebeurde dit helaas met zeer ruwe maar werkzame methodes. Een sterke vrouw sneed met een groot mes achtergebleven huid en spierresten uit de wonden, zodat die dan beter konden genezen. Daarbij schreeuwden de gewonden het nog een keer uit van de pijn. Een jong meisje, dat waarschijnlijk nog niet veel bloed in haar leven had gezien, en door het schreeuwen van de mensen in de war raakte, viel uiteindelijk flauw. De andere vrouwen moesten daarom lachen en wisten hun met bloed doordrenkte handen tussendoor aan hun schorten af. Ook zij deden dit werk waarschijnlijk voor de eerste keer in hun leven, maar waren door slachtingen van vee al aan bloed en geschreeuw gewend.

Wegerer Scholz 112

Caryca Katharina II

Kiedy jechałem kilka godzin rano 21 lipca po nocnym pobycie we Świebodzice, nagle usłyszałem przede mną ostrzał armatni. Proch i kurz unosiły się na horyzoncie. Pojechałem więc dokładnie w początku bitwa. Wędrowałem więc po wiejskich drogach dalej na południe w kierunku Bystrzyca Górne, a potem do Krzyżowa, gdzie mieszkała także rodzina Abrahama.

Teraz poruszałem się powoli, ponieważ drogi były bardzo złe, czasami musiałem przejechać kawałek pastwiska lub zalanej ziemi. Utknąłem nawet raz w bagnach, które zauważyłem zbyt późno. Tak było dopiero późnym popołudniem, kiedy w końcu pojechałem omijać Burkatów, gdzie przez cały dzień toczyła się ciężka bitwa. Kiedy musiałem pilne dac moim koniom napić się, zatrzymałem się nad jakiś strumieniem. Cały pułk pruskich żołnierzy zbliżył się do mnie machającymi sztandary. Minęli mnie. Wszyscy byli pokryci kurzem i mieli ślady, które są powszechne po bitwie, brudne twarze przez kurz i proszek, podarte i zużyte mundury, ale śpiewali wesołe pieśni bojowe.

Zatrzymał się u mnie oficer i pozwolił koniowi wypić. Słyszałem od niego, że Friedrich w Burkatów właśnie pokonał armię austriacką. Z powodu szybko zmieniającej się taktyki, którą mógł przeprowadzić ze swoją dobrze wyszkoloną armią pruską, zaatakował znacznie większą siłę i oni uciekli. Jego kawaleria mogła otoczyć i schwytać wielu wrogów, i ta armia już nie istniała.

Armia rosyjska pod dowództwem generała Tschernitschew została również maszerowana na pobliskie Burkatów na osobistą prośbę Friedricha. Jednak zatrzymał się tam, a jego lud obserwował bitwę zgodnie z rozkazem carycy. Obecność tej armii i niepewność czy ona będzie interweniować, korpus austriacki został związany z tą stroną i na korzyść Friedricha długo nie był w stanie uczestniczyć w bitwie.

Co więcej, atak Friedricha był tak wcześnie, że zaatakowana armia austriacka nie mogła połączyć się z drugą armią w Lutomia.

Toen ik in de morgen van 21 juli na een overnachting in Freiburg enkele uren gereden had, hoorde ik plotseling kanonvuur voor me. Aan de horizon steeg kruitdamp en stof op. Ik reed dus precies in een beginnende slag. Ik boog daarom af op veldwegen verder naar het zuiden in de richting van Ober-Weistritz, om dan naar Kreisau te rijden, waar eveneens familie van Abraham woonde.

Nu kwam ik maar langzaam vooruit, want de wegen waren zeer slecht, soms moest ik over een stuk wei of ondergelopen land rijden. Ik bleef zelfs een keer in een moerasgat steken, dat ik te laat had opgemerkt. Zodoende was het pas laat in de middag, toen ik eindelijk om Burkersdorf gereden was, waar de hele dag een zware veldslag bezig was. Toen ik mijn paarden dringend moest laten drinken, hield ik halt bij een beek. Daar naderden me met wapperende vanen een heel regiment Pruisische soldaten. Ze reden aan me voorbij. Ze zaten allemaal onder het stof en toonden sporen zoals die na een slag gewoon zijn, door het stof en kruitdamp smerige gezichten, gescheurde en versleten uniformen, maar ze zongen vrolijke strijdliederen.

Een officier stopte bij mij, en liet zijn paard eveneens drinken. Van hem hoorde ik, dat Friedrich bij Burkersdorf zojuist een Oostenrijks leger vernietigend verslagen had. Door een snel wisselende tactiek, die hij met zijn goed gedrild Pruisisch leger kon uitvoeren, had hij een veel grotere overmacht aangevallen en op de vlucht gedreven. Zijn ruiterij kon veel vijanden omsingelen en gevangen nemen, zodat dit leger niet meer existeerde.

Het Russische leger onder generaal Tschernitschew was op persoonlijk verzoek van Friedrich ook tot in de buurt van Burkersdorf op gemarcheerd. Hij bleef daar echter staan en zijn mensen keken toe bij de slag, zoals het bevel van de tsarina luidde. De aanwezigheid van dit leger en de onzekerheid over het ingrijpen leidden er toe, dat een Oostenrijks korps aan deze flank gebonden was en ten voordele van Friedrich lang niet aan de strijd kon deelnemen

.

De aanval van Friedrich was bovendien zo vroeg, dat het aangevallene Oostenrijkse leger zich niet kon samenvoegen met een tweede leger bij Leutmannsdorf.

Wegerer Scholz112 Berthelsdorf

Siedlce

Świetnie się spędzaliśmyczas razem, od wczesnego rana do późnej nocy robiliśmy wszystko razem, bez względu na to, czy spacerowaliśmy w ogrodzie, czy odbywaliśmy większą wycieczkę wozem w okolice Herrnhut. Odwiedziliśmy znane rodziny Zinzendorfów lub mniejsze grupy Braci w Morawscy w Zittawa i Zgorzelec, więc zostaliśmy tam przez kilka dni, aby wziąć udział w przyjęciach i uroczystościach. Gdybyśmy rozstali się wieczorem, a Marie-Louise obiecała myśleć o mnie przez długi czas, wiedziałbym dokładnie, co miała na myśli. Oboje byliśmy bardzo zadowoleni z tych wzajemnych czułości, które były niemal niezbędne dla naszego życia. Oboje z niecierpliwością czekaliśmy na nadchodzące małżeństwo, aby być tam jeszcze bardziej intensywnie i rozmawialiśmy o tym bardzo otwarcie.

W tym czasie dotarły do ​​mnie złe wieści, że car Piotr został zdeponowany, a nawet uduszony rozkazem swojej żony. Ona sama wstąpiła na tron ​​jako Carycy Katharina II. Jako jeden z pierwszych czynów nakazała żołnierzom zaprzestanie walki, nawet przeciwko Marii Teresie w Austrii. To zmieniło sytuację wojenną ze szkodą dla Prus, ale także dało większą szansę na pokój.

Na tej podstawie musiałem wrócić do Wroclaw nieco wcześniej niż planowałem. Zgodziłem się z Marie-Louise, że chcemy wziąć ślub w tym roku, najlepiej w okresie Bożego Narodzenia. Boże Narodzenie zawsze było świętem naszej osobistej miłości do nas, a teraz chcieliśmy się pobrać w tym czasie.

W połowie lipca opuściłem Berthelsdorf, ponownie najszybszą drogą przez Jelenia Góra. Tylko chcialem omijać twierdzy Świdnica zajmowanej przez Austriaków, zrobiłbym wielki łuk. Po pierwsze, kiedy przybyłem w pobliżu Świdnica, chciałem pojechać do północnej wioski Siedlce, aby odwiedzić i poinformować rodzinę Abrahama. Słyszałem jednak, że zaobserwowano tam duże ruchy wojsk austriackich. Wybrałem więc drogę na południe od Świdnica. Okazało się to jednak niedobry wyborem.

We hadden een geweldige tijd met elkaar, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat deden we alles samen, of we nu in de tuin wandelden, of met mijn wagen een groter uitstapje in de omgeving van Herrnhut maakten. We bezochten bekende families van de Zinzendorfs of kleinere groepen van de Broedergemeente in Zittau en Görlitz, zodat we daar een paar dagen bleven, om aan feesten en festiviteiten deel te nemen. Als we ’s avonds uit elkaar gingen, en Marie-Louise me beloofde, om nog lang en teder aan me te denken, dan wist ik precies, wat ze daarmee bedoelde. We waren beide zeer blij over deze wederzijdse tederheden, ze waren bijna noodzakelijk voor ons leven. We keken beide uit, naar het aanstaande huwelijk, om dan nog intensiever er voor elkaar te zijn en we spraken daar zeer open over.

In die tijd bereikte me het slechte nieuws dat tsaar Peter was afgezet, en op bevel van zijn vrouw zelfs gewurgd was. Ze had zelf als tsarina Katharina II de troon bestegen. Als een van de eerste handelingen had ze bevolen dat de troepen, geen gevechtshandelingen meer zouden doen, dus ook niet tegen Maria Theresa in Oostenrijk. Dat veranderde weer de oorlogssituatie ten nadele van Pruissen, maar bracht ook een grotere kans op vrede.

Op grond hiervan moest ik iets eerder dan gepland, terug naar Breslau reizen. Met Marie-Louise had ik afgesproken, dat we dit jaar nog wilden trouwen, het beste in de kersttijd. Kerstmis was voor ons altijd het feest van onze persoonlijke liefde geweest, en nu wilden we in deze tijd trouwen.

Midden juli vertrok ik uit Berthelsdorf, weer via de snelste route over Hirschberg. Alleen om de door de Oostenrijkers bezette vesting Schweidnitz zou ik een grote boog maken. Eerst wilde ik, in de buurt van Schweidnitz aangekomen, naar het noordelijk gelegen dorp Zedlitz rijden, om familie van Abraham te bezoeken en te informeren. Maar ik hoorde, dat daar grote Oostenrijkse troepenbewegingen gezien waren. Dus koos ik een weg, die zuidelijk van Schweidnitz lag. Dat bleek echter de verkeerde keuze te zijn.