Wegerer Scholz 89

Ermuthe Dorothea von Reuss

Najważniejszą wśród członków tego pobożnego kościoła była radość, z jaką wykonywali swoją pracę i kształtowali całe swoje życie. Marie-Louise wielokrotnie o tym mówiła, ponieważ sama była tego uderzającym przykładem. Widziałem, jak śmiała się od rana do nocy, śpiewała piosenki i cieszyła się życiem. Myślałem o tym, jak było to możliwe z wieloma różnymi ludźmi, którzy często nie mieli szczęścia. Marie-Louise zawsze starała się to wyjaśnić jak najprościej. Dziadek wielokrotnie mówił ludziom podczas kazań, że chrześcijanin może nadal wierzyć, że Jezus, syn boga, stał się dla nich człowiekiem i wziął wszystkie ich grzechy po jego śmierci. Chrześcijanie mogli być tylko radośni i wyzwoleni w tej sprawie, gdyby o tym myśleli i wierzyli.

Dzięki tej doktrynie dziadek sprzeciwił się konserwatywnej doktrynie Kościoła protestanckiego i katolickiego, domagając się zawsze obecnej winy ludzkości oraz wiecznego żalu i pokuty. Członkowie kongregacji Herrnhuter nie czuli tego i żyli szczęśliwie, czasem nawet nieco radosny.

Marie-Louise opowiedziała mi trochę więcej o rodzinie Zinzendorfów. Dziadek Zinzendorf był żonaty z Erdmuthem Dorotheą von Reuß, siostrą jego przyjaciela, hrabiego von Reuß. Ich pierwsze dziecko zmarło kilka miesięcy po urodzeniu. Spotkałem już drugie dziecko Henriette Benigna, urodzone w 1725 roku. Następnie w ciągu 15 lat kolejne dziesięć dzieci, z których osiem zmarło w różnym wieku. Henriette Benigna doświadczyła chorób i śmierci swoich braci i sióstr, kiedy miała trzy, sześć, siedem, jedenaście, trzynaście i siedemnaście lat, i za każdym razem bardzo cierpiała.

Kiedy wyszła za mąż za 21-letniego Johanna von Watteville, młoda para miała wielkie pragnienie posiadania dzieci, ale na początku nie spełniło się to. Pewnego dnia Henriette Benigna, jako ustępstwo na rzecz losu, przejęła wyczerpanego emigranta z Bohemy w Herrnhut, który przybył z niedożywionym dzieckiem. Matka dziecka była w drodze przy odkryciu ich ucieczka, pobita na śmierć. Ojciec zmarł z wycieńczenia kilka dni po przybyciu do Herrnhut. Mała sierota, dziewczynka, ochrzczona imieniem Marie-Louise, przeżyła dzięki specjalnej pomocy siostry Benigny. Zabrała dziecko ze sobą. Marie-Louise pozostała bardzo delikatnym i słabym dzieckiem przez całe swoje dzieciństwo. Na początku widziałem ją też w ten sposób. Dopiero później, gdy Marie-Louise miała cztery lata, została dodany braciszek. Dopiero wtedy usłyszała od rodziców, że nie jest ich biologicznym dzieckiem.

Het belangrijkste bij de leden van deze vrome gemeente was de vrolijkheid, waarmee ze hun werk deden en hun hele leven vorm gaven. Marie-Louise sprak daar steeds weer over, want ze was zelf daar een sprekend voorbeeld van. Ik zag haar van ’s morgens vroeg tot ’s avonds lachen, liedjes zingen, en huppelend van het leven genieten. Ik dacht er over na, hoe dat bij de vele verschillende mensen, die vaak geen geluk hadden gehad, mogelijk was. Marie-Louise probeerde het steeds zo eenvoudig mogelijk te verklaren. Grootvader had tijdens de preken de mensen steeds weer duidelijk gemaakt, dat een christen toch daarin kon geloven, dat Jezus de zoon van god, voor hen mens geworden was en bij zijn dood al hun zonden op zich genomen had. Daarover konden christenen toch alleen maar vrolijk en bevrijd zijn, als ze daaraan dachten en geloofden.

Grootvader had zich met deze leer tegenover de conservatieve leer van de protestante en de katholieke kerk opgesteld, bij hen word de steeds voorhanden zijnde schuld der mensheid en de eeuwige spijt en boete gevorderd. Dit voelden de leden van de Herrnhuter gemeente niet en leefden vrolijk, soms zelfs ietwat uitgelaten.

Ook hoorde ik van Marie-Louise iets meer over de familie Zinzendorf. Grootvader Zinzendorf was getrouwd met Erdmuthe Dorothea von Reuß, de zus van zijn vriend, de graaf von Reuß. Hun eerste kind stierf al enkele maanden na de geboorte. Het tweede kind Henriette Benigna, geboren in 1725, had ik al leren kennen. Daarna volgden in de loop van 15 jaar, nog tien kinderen, waarvan er echter acht op verschillende leeftijden stierven. Henriette Benigna beleefde de ziektes en het sterven van haar broers en zussen, toen ze zelf drie, zes, zeven,elf, dertien en zeventien was, en leed er telkens veel onder.

Toen ze de 21 jarige Johann von Watteville trouwde, had het jonge paar weliswaar een grote kinderwens, maar deze werd in het begin niet vervuld. Zo nam Henriette Benigna, als toegeving aan het lot, op een dag een uitgeputte emigrant uit Bohemen op in Herrnhut die met een ondervoede baby aankwamen. De moeder van het kind was onderweg bij de ontdekking van hun vlucht, doodgeslagen. De vader stierf enkele dagen na zijn aankomst in Herrnhut aan uitputting. De kleine weeszuigeling, een meisje, werd gedoopt met de naam Marie-Louise, overleefde dankzij de bijzondere hulp van zuster Benigna. Ze nam het kind bij zich. Marie-Louise bleef haar hele jeugd een zeer zacht en zwak kind. Ik had haar in het begin ook zo gezien. Pas later, toen Marie-Louise vier jaar was, kwam er een broertje bij. Ze hoorde toen pas van haar ouders, dat ze niet hun biologisch kind was.

Wegerer Scholz 88

Herrnhueter

Dzień po dniu słyszałem coraz więcej o jej dziadku, założycielu zboru Herrenhuter io swojej rodzinie. Słyszałem o myśli i uczucia, które ich łączyły.

Dziadek był zdania, że ​​reformacja kościoła przez Martina Luthera ponad 200 lat temu była tylko pierwszym krokiem we właściwym kierunku. To była tylko kwestia przekonania ludzi, że najważniejsze jest dobre życie na ziemi z innymi ludźmi, i że ludzie nie powinni skupiać się na życiu po śmierci i żyć według niego. Marie-Louise argumentowała to prostymi, pouczającymi przykładami i słyszałem, z jej słów tak jak mówił jej dziadek.

W rzeczywistości, dlaczego i jak nasze ziemskie życie jest tak proste, że każde dziecko może zrozumieć. Tylko filozofowie, a także kościoły, robią to tak skomplikowanym i nieprzejrzystym. Teraz dobrze zrozumiałem, co działo się w głowie Marie-Louise, kiedy zobaczyła mnie potykającego się na posiadłości Zinsendorfów: osobę w potrzebie. Pomoc! Zasady, na którymi wszyscy powinniśmy żyć, są takie proste.

Dziadek rozmawiał również o tym ze swoimi emigrantami z Mähren z jego chrześcijańskiej pobożności i znalazł wielkie porozumienie. Ludzie rozumieli się nawzajem, więc zjednoczona kongregacja została stworzona z tymi samymi ważnymi celami życiowymi. Coraz więcej emigrantów napływało z Mähren do Herrnhut, którzy byli zagrożeni, prześladowani lub nawet zabijani przez katolickich fanatyków w ich własnym kraju. Dołączyli do nich ludzie z Saksonii, którzy słyszeli o zgromadzeniu i ich pokojowym współistnieniu. Wszyscy byli szczęśliwi i zadowoleni i pracowali pilnie dla wspólnego dobra. Gmina rosła i rosła, a ich bogactwo wzrastało. W ten sposób nie tylko domy mieszkalne, ale także większe i piękniejsze budynki mogą wkrótce zostać utworzone. Z biednej osady powstało dobrze sytuowane miejsce, z którego doceniono wszystkie produkty. W szczególności produkowano wysokiej jakości wyroby tkackie, papier, tradycyjne maszyny i produkty, które sprzedawano i wysyłano na cały świat.

Dag na dag hoorde ik van haar steeds meer over haar grootvader, de oprichter van de Herrenhuter gemeente, en over haar familie. Ik hoorde, door welke gedachten en gevoelens ze verbonden waren.

Grootvader was van mening, dat de reformatie van de kerk door Martin Luther meer dan 200 jaar geleden, slechts een eerste stap in de goede richting was. Het kwam er alleen maar op aan, de mensen te overtuigen, dat een goed samenleven op aarde met andere mensen het belangrijkste was, en men zicht niet alleen maar op een leven na de dood moest concentreren en daarnaar leven. Marie-Louise beargumenteerde dit met enkele eenvoudige, verhelderende voorbeelden, en ik hoorde uit haar woorden haar grootvader spreken.

Eigenlijk is het waarom en hoe van ons aardse leven zo eenvoudig, dat ieder kind het kan begrijpen. Alleen de filosofen en ook de kerken maken het zo gecompliceerd en ondoorzichtig. Ik begreep nu goed, wat er in het hoofd van Marie-Louise omging, toen ze me op het landgoed van de Zinsendorfs zag strompelen: een mens in nood. Helpen! Zo gemakkelijk zijn de regels, waarnaar we allemaal zouden moeten leven.

De grootvader had dit vanuit zijn christelijke vroomheid stammende gedachten ook met de Mährische emigranten besproken en grote overeenstemming gevonden. Men begreep elkaar, en zo ontstond er een saamhorige gemeente met dezelfde belangrijke levensdoelen.

Er stroomden steeds meer emigranten uit Mähren naar Herrnhut, die in hun eigen vaderland door katholieke fanatici met goedkeuring van de overheid bedreigd, vervolgd of zelfs gedood werden. Mensen uit Saksen, die over de gemeente en hun vredig samenleven hoorden, sloten zich bij hen aan. Iedereen was gelukkig en tevreden en werkten vlijtig voor het gezamenlijke welzijn. De gemeente groeide en groeide, en hun welstand nam toe. Zo konden al snel niet alleen woonhuizen, maar ook grotere en mooiere gebouwen ontstaan. Uit een arme nederzetting groeide een welgestelde plaats, waarvan alle producten gewaardeerd werden. In het bijzonder produceerde men hoogwaardige weefproducten, papier, ambachtelijke machines en producten, en verhandelde en verstuurde men dit over de hele wereld.

Wegerer Scholz 87

Henrietta von Gersdorf

Marie-Louise opowiedziała mi później, jak zgromadzenie braterskie pochodzi od emigrantów z Mähren. Hrabia Nikolaus Ludwig von Zinzendorf, po ukończeniu szkoły w Frankischen Stiftungen w Halle i uzyskaniu tytułu prawnego, został urzędnikiem państwowym na dworze królewskim w Dreźnie. Chciał się ożenić, a w maju 1722 r. kupił majątek Berthelsdorf od swojej ukochanej babci Henriette von Gersdorf w Großhennersdorf jako przyszły majątek rodzinny. Kilka dni później na osiedlu pojawili się emigranci ewangelicki z Mähren, wyczerpani, głodni i zdesperowani. Hrabia Zinzendorf zabrał ich do domu i obiecał im pomóc.

Marie-Louise opowiedziała tę część życia swojego dziadka tak przenikliwie iz takim oddaniem, że miałem łzy w oczy. To musiało być najbardziej imponujące, a więc najważniejsze wydarzenie w jego życiu dla hrabiego. Do tego czasu miał prawdopodobnie wiele różnych celów, ale nigdy tak naprawdę nie był szczęśliwy i pełen entuzjazmu. W szczególności życie w Dreźnie na dworze królewskim wcale go nie zadowoliło.

Teraz rozpoznał w bezradnych ludziach, którym przydzielono mu jego przewidywane zadanie życiowe, co również zmusiło go do natychmiastowego działania. Kilka tygodni później pierwsze drzewo zostało wycięte na odpowiednim kawałku ziemi w jego Hutbergu na budowę domu dla uchodźców. Był to 17 czerwca 1722 r., dzień ustanowienia osady Herrnhut, która była obchodzona co roku od tego czasu.

Tutaj, w relacji Marie-Louise na temat tych ważnych wydarzeń, przypomniałem sobie moją matkę. Dla niej bardzo odmienne zdarzenie w ramionach ukochanego dziadka, doświadczyć ruja pary sarny, doprowadziły również do wydarzenia decydującego o życiu. Przynajmniej czułem to, kiedy czytałem jej historię. Późniejsze spotkanie z Philippem Gotthardem Schaffgotschiem, relacjami z nim i nieustannym poświęcaniem mediacji między dwoma religiami na Śląsku, było koniecznymi konsekwencjami.

Teraz ja, wyczerpany pruski żołnierz, mogłem spowodować podobne doświadczenia z Marie-Louise. To dało mi poczucie szczęścia nieznane mi, stworzyło więź z małą Marie-Louise, nie wiedząc o niej wiele.

Later heeft Marie-Louise me verteld, hoe de broedergemeente uit emigranten uit Mähren ontstaan is. Graaf Nikolaus Ludwig von Zinzendorf was na zijn schoolopleiding aan de Frankischen Stiftungen in Halle en een rechtenstudie, staatsbeambte aan het koninklijke hof in Dresden geworden. Hij wilde trouwen en kocht in mei 1722 het goed Berthelsdorf van zijn geliefde grootmoeder Henriette von Gersdorf in Großhennersdorf als toekomstig familiebezit. Enkele dagen later verschenen daar op het landgoed protestante emigranten uit Mähren, uitgeput, uitgehongerd en vertwijfeld. Graaf Zinzendorf nam ze in huis en beloofde, hen te helpen.

Marie-Louise vertelde dit deel uit het leven van haar grootvader zo indringend, en met zulke toewijding, dat bij mij de tranen kwamen. Het moet voor de graaf werkelijk het indrukwekkendste en daarmee de belangrijkste gebeurtenis in zijn leven geweest zijn. Tot dan toe had hij waarschijnlijk vele verschillende doelen gehad, maar was hij nooit echt gelukkig en vol enthousiasme geweest. In het bijzonder bevredigde hem het leven in Dresden aan het koninklijke hof helemaal niet.

Nu herkende hij in de op hem aangewezen hulpeloze mensen zijn vooruit geziene levenstaak, die hem ook onmiddellijk liet handelen. Enkele weken later al, werd er op een geschikt stuk grond van zijn bezit aan de Hutberg de eerste boom gekapt voor de bouw van een huis ten behoeve van de vluchtelingen. Dat was 17 juni 1722, de dag van de oprichting van de nederzetting Herrnhut, die vanaf toen elk jaar feestelijk gevierd werd.

Hier, bij Marie-Louises uiteenzetting van deze belangrijke gebeurtenissen, moest ik aan mijn moeder denken. Voor haar had een heel anders geaarde gebeurtenis in de armen van haar geliefde grootvader, het meebeleven van de bronst van een reekoppel, ook voor een levensbeslissende gebeurtenis geleid. Zo had ik het tenminste gevoeld, toen ik haar verhaal las. De latere ontmoeting met Philipp Gotthard Schaffgotsch, de band met hem en de steeds voortdurende opofferende bemiddeling tussen de beide religies in Silezië, waren de noodzakelijke gevolgen daarvan.

Nu lijk ik, de uitgeputte Pruisische soldaat, bij Marie-Louise mogelijkerwijs een soortgelijke belevenis te hebben veroorzaakt. Mij gaf dat een mij onbekend geluksgevoel, het schepte een band met de kleine Marie-Louise, zonder dat ik veel van haar wist.

Wegerer Scholz 86

Hrab von Zinzendorf

Po tym, jak Marie-Louise zaprowadziła mnie do małego pokoju, wyciągnąłem się na miękkim łóżku. Zanim zasnąłem usatysfakcjonowany, ponownie doświadczenia z Marie-Louise w pokoju muzycznym przeszło mi przez głowa. Musiała tak intensywnie myśleć o swoim dziadku i jego muzyce, że zobaczyła go siedzącego przed szpikulcem, jak grał i usłyszała jak zaśpiewał. Wiedziałem, że możesz tak dobrze wyobrazić sobie taką osobę, że można go fizycznie zobaczyć przed nim. Marie-Louise najwyraźniej miała niezbędną wyobraźnię, by doświadczyć jej jako żywej. Na początku myślałem, że ta myśl była trochę nieprzyjemna, ale pomyślałem też, że nauczyłem się już czegoś ważnego o dziewczynie.

Kiedy wieczorem Marie-Louise wyprowadziła mnie z pokoju na kolację, zaprowadziła mnie do dużej jadalni zamku. Spodziewałem się teraz poznać rodzinę hrabiego. Kiedy otworzyliśmy drzwi, byłem zaskoczony, że duży pokój miał długi stół w kształcie litery U, na który siedzeli już około 30 osób. To była cała rodzina i wszyscy pracownicy jedzą tutaj razem. Teraz widziałem hrabiego, jego żonę i siostrę Henriette Benigna, których już poznałem. Był na czele stołu, a dwa miejsca wolne pozostawiono dla Marie-Louise i mnie. Przyszliśmy i usiedliśmy. Hrab wstał, tak samo robili inni. Wszyscy uścisnęliśmy sobie dłonie, tak że utworzyliśmy duży okrąg. Hrabia odmówił modlitwę stołową i na koniec wszyscy powiedzieli.

„Błogosławiony posiłek” i wszyscy osiadli. Hrabia poprosił o chwilę ciszy i oświadczył, że ja, śląski żołnierz, zostanę z nimi na kilka dni i że Marie-Louise będzie mnie pielęgnować. Poproszono ich, aby traktowali go jak brata. Potem przypomniałem sobie kobietę z Hochkirch, która opowiada o kościele braci w Herrnhut. Spojrzałem na ludzi przy stole, ale nie mogłem ją znaleźć.

Po zupie pytałem hrabia o ją i opisał go kobiecie, która mi pomogła i opiekowała w Hochkirch. Hrabia śmiał się głośno i powiedział, że kościół brata ma wiele setek braci i sióstr w sąsiedniej gminie Herrnhut, było wiele tysięcy w Saksonii. Nie mógł ich przecież wszystkich osobiście znać. Tutaj w Berthelsdorf, byli tylko z małym kręgiem ludzi, którzy wszyscy myśleli i czuli to samo.

Hierna bracht Marie-Louise me naar een kleine kamer, ik strekte me uit op op het zachte bed. Voordat ik tevreden insliep, ging de belevenis met Marie-Louise in het muzieksalon nog een keer door het hoofd. Ze moet daar klaarblijkelijk zo intens aan haar grootvader en zijn muziek gedacht hebben, dat ze hem voor het spinet zag zitten en spelen en zingen hoorde. Ik wist wel, dat men een ander mens zich zo goed kan voorstellen, dat je hem lijfelijk voor je kan zien. Marie-Louise had blijkbaar de nodige fantasie, dit dan ook als in leven lijve te ervaren. Eerst vond ik die gedachte een beetje onaangenaam, maar vond ook dat ik daarmee al iets belangrijks over het meisje te weten gekomen was.

Toen ik ’s avonds door Marie-Louise uit mijn kamer gehaald werd voor het avondeten, bracht ze me naar de grote eetzaal van het slot. Ik verwachtte, dat ik nu de familie van de graaf zou leren kennen. Toen we de deur openden, zag ik tot mijn verbazing, dat in de grote ruimte een lange tafel in een U-vorm stond, waaraan al zo’n dertig mensen zaten. Het was de hele familie en het hele personeel, die hier gezamenlijk het avondeten zouden nuttigen. Nu zag ik ook de graaf, zijn vrouw en zuster Henriette Benigna die ik al had leren kennen. Hij zat aan het hoofd van de tafel en langs hem waren nog twee plaatsen vrijgehouden voor Marie-Louise en mij. We liepen erheen en gingen zitten. De graaf stond op en de anderen ook. We gaven elkaar allemaal de hand, zodat we een grote cirkel vormden. De graaf sprak een een tafelgebed uit en aan het einde zei iedereen:

‘Gezegende maaltijd’ en men gingen zitten. De graaf verzocht nog nog om een ogenblik stilte en verklaarde, dat ik, een Silezisch soldaat, enkele dagen bij hen zou blijven en dat Marie-Louise mij zou verplegen. Men werd verzocht hem als een broeder te behandelen. Toen schoot me weer te binnen, dat de vrouw in Hochkirch over een broedergemeente in Herrnhut gesproken had. Ik keek de mensen aan de tafel aan, maar kon ze niet ontdekken.

Na de soep vroeg ik aan de graaf naar haar en beschreef hem de vrouw die me in Hochkirch geholpen en verpleegd had. De graaf lachte hardop en zei, dat de broedergemeente in de buurtgemeente Herrnhut vele honderden broeders en zusters had, in Saksen waren het er vele duizenden. Hij kon ze toch niet allemaal persoonlijk kennen. Ze waren hier in Berthelsdorf maar met een kleine kring van mensen die allemaal gelijk dachten en voelden.

Wegerer Scholz 85

Herrnhut

Poszedłem do kuchni z Marie-Louise, ona nie opuściła mojej strony. Kiedy dziewica przygotowa mi coś do jedzenia, szybko podeszła do niej i przyniosła mi to i położyła na stole. Podczas kolacji spojrzała na mnie uważnie i włożyła palec na swoj ust. Było to poruszający widzieć, że ​​tak wyraźnie o czymś myśli.

Po tym jak zjadłem i wypiłem, objęła mnie z ręka mój ramieniem i potykałem z niał, gdzieś Wylądowaliśmy w pralni. Tam była duża drewniana miska, która wypełniała Marie-Louise w międzyczasie z ciepłą wodą. Ponieważ moje kulami zostali w kuchni, wspierała mnie podczas rozbierania. Zrobiła to z taką pewnością siebie, że nigdy się nie wstydziłem, nawet gdy byłem nagi w wannie.

Moja zraniona noga stała się bardzo gruba. Marie-Louise delikatnie głaskala mojledwo wyleczone rany, które otrzymałem w ogniu kartaczami. To był cud, że zostałem ranny tylko na jednej nodze, ale za co w większej liczbie miejsc. Kiedy Marie-Louise zauważyła, że ​​jej sukienka przeszkadza ją, kiedy mi kąpała, zdjęła ją i stała teraz w halka przy mojej wannie. Dopiero teraz zobaczyłem jaka ona ma miękkie ciało.

Zapytałem ją o jej wiek. Zaczęła mówić i powiedziała, że ​​ma dziesięć lat, ale potrafiła czytać i pisać. Również umie czytać nuty i grać krotki piosenki z partytury. Uczyła ją to nauczyciel muzyki, która zatrudniał dziadka i uważała ona go za bardzo dobrego. Jednak dołączył do armii saskiej podczas ostatniej wojny i został zastrzelony w Lowosice. Kiedy to usłyszałem, stało się jasne, że ja moglem strzelić na mojego ukochanego nauczyciela muzyki. A teraz mnie nakarmiła, stało się dla mnie jasne, że nigdy więcej nie strzeli na nikogo podczas jakiś wojny. Znowu z wdzięcznością spojrzałem w oczy Marie-Louise, a ona uśmiechnęła się do mnie. Jak okropny my dorosły są w porównaniu z dziećmi, poszla mi do głowie.

Ik ging met Marie-Louise naar de keuken, ze week niet van mijn zijde. Toen een maagd iets te eten voor me haalde, liep ze snel naar voren en bracht het naar mij en zette het op tafel. Tijdens het eten bestudeerde ze me heel precies en legde daarbij haar vinger weer op haar lippen. Het was aandoenlijk te zien, dat ze zo zichtbaar over iets nadacht.

Nadat ik gegeten en gedronken had, legde ze mijn arm om haar schouder, en ik strompelde aan haar zijde ergens naar toe. We kwamen in de waskeuken terecht. Daar stond een grote houten teil, die Marie-Louise in de tussentijd met warm water had gevuld. Omdat mijn krukken in de keuken waren achtergebleven, ondersteunde ze mij, tijdens het uitkleden. Ze deed dat met zo’n zelfverzekerdheid, dat er op geen enkel moment bij mij een gevoel van schaamte opkwam, zelfs niet toen ik naakt in de teil stapte.

Mijn gewonde been was erg dik geworden. Heel voorzichtig en zachtjes wreef Marie-Louise de pas geheelde wonden, die ik in het kartetsvuur had opgelopen. Het was een wonder dat ik maar aan één been gewond was geraakt, maar daarvoor in de plaats op meer plekken. Toen Marie-Louise merkte, dat haar jurk bij het baden hinderlijk was, trok ze het uit en stond nu in aan onderjurk langs mijn teil. Nu pas zag ik, wat voor zacht lichaampje ze had.

Ik vroeg haar naar haar leeftijd. Ze begon te kletsen en zei, dat ze tien jaar oud was, maar al kon lezen en schrijven. Ook kon ze al noten lezen en kleine liedjes van bladmuziek spelen. Dat had haar de muziekleraar, die grootvader in dienst genomen had, bijgebracht en die ze heel aardig vond. Hij was echter tijdens de laatste oorlog het Saksische leger ingegaan en bij Lobositz doodgeschoten. Toen ik dat hoorde, werd me duidelijk, dat ik op de geliefde muziekleraar van het meisje geschoten kon hebben. En nu verpleegde ze mij, in dat ogenblik werd me duidelijk, dat ik nooit meer in een oorlog op een ander mens kon schieten. Ik keek nog een keer dankbaar in Marie-Louises ogen, en ze lachte naar mij. Wat zijn wij volwassenen toch verschrikkelijke mensen in vergelijking met kinderen, ging me door mijn hoofd.

Wegerer Scholz 84

Henriette Beninga vonZinzendorf

Nagle powoli wstała i wyszeptała: „Już nie będziemy przeszkadzać dziadkowi. Chodźmy, chodźmy do mamy. Wyciągnęła mnie z pokoju muzycznego do sali i stamtąd do pokoju, w którym dobiegały głosy dzieci. Otworzyła drzwi i stała tam, czekając ze mną. Wszędzie na ścianach pokoju stały regały na książki. Pośrodku stał wygodne fotel przy stole, w którym siedziała młoda kobieta w wieku około trzydziestu lat. Przed nią, na krześle, sześcioletnim chłopcu, który czytał tekst powoli, ale bez wahania z książki.

Kiedy przeczytał fragment, młoda kobieta położyła mu rękę na ramieniu i kazała mu zrobić przerwę.

„No cóż, co tam przyniosłeś, Marie-Louise?” „Widzisz, on jest pruskim żołnierzem z ranną nogą.” „No cóż, będziemy go zabrać do szpitala w Herrnhut. Jeszcze jest tam miejsce, a nowy lekarz może go leczyć. „Nie mamy, proszę, chcę, żeby ja go leczę. Wierzę, że Bóg posłał go do mnie, a nie do szpitala.” „ Cóż, jeśli mój mały anioł to chce, to serdeczne witam w moim domu ”- powiedziała młoda kobieta i dała miręka jako powitanie. „Jestem siostrą Henriette Beninga”.

Zapytała mnie o moje imię i moją rodzinę na Śląsku i opowiedziałem jej o mojej matce, która była teraz u księcia biskupa Breslau w Johannesbergu. Zapytała mnie, czy też jestem katolikiem. Kiedy temu zaprzeczyłam, była trochę zaskoczona i zapytała dalej o księcia-biskupa. Dałem jej tak dobrą odpowiedź, jak tylko mogłem, ponieważ była dla mnie bardzo miła. Ale nagle przerwała rozmowę i powiedziała:

„O czym tu rozmawiamy, brat żołnierz musi być strasznie głodny i spragniony.” Podeszła do ściany, naciągnęła sznur, tak że dzwonek zadzwonił w korytarzu. Wszedł sługa, a kobieta wydała rozkaz, aby najpierw dać mi jedzenie i picie w kuchni, a następnie przygotować dla mnie pokój w skrzydle domu służącego. Glowny służący musiał przyjść do niej, ponieważ brat żołnierz musiał wymienić zużyty mundur na nieco przyjemniejsze ubranie. Na pewno będą gdzieś odpowiednie ubrania.

Plotseling stond ze langzaam op en fluisterde: ‘We zullen grootvader niet langer storen. Kom mee we gaan naar mama.’ Ze trok me uit het muzieksalon weer de gang in, en van daar naar een kamer waaruit kinderstemmen kwamen. Ze opende een deur en bleef daar wachtend met mij staan. Tegen de muren van de ruimte stonden overal boekenrekken. In het midden stond langs een tafel een gemakkelijke stoel, waarin een jonge vrouw van ongeveer dertig jaar zat. Voor haar zat op een stoeltje, een ongeveer zes jarig jongetje een tekst langzaam maar zonder te hakkelen uit een boek voor te lezen.

Toen hij de passage voorgelezen had, legde de jonge vrouw haar hand op zijn schouder, en zei dat hij een pauze moest nemen.

‘Zo, wat heb jij daar meegebracht, Marie-Louise?’ ‘Dat zie je toch, het is een Pruisische soldaat met een gewond been.’ ‘Nou, dan zullen we we hem naar het ziekenhuis in Herrnhut laten brengen. Daar is nog wel plaats, en de nieuwe dokter kan hem behandelen.’

‘Nee mama, alstublieft, ik wil hem graag gezond maken. Ik geloof dat God hem nou juist naar mij gestuurd en niet naar het ziekenhuis.’ ‘Wel als mijn engeltje dat wil, dan heet ik u van harte welkom in mijn huis’, zei de jonge vrouw, kwam op me afgelopen en gaf me een hand als begroeting. ‘Ik ben zuster Henriette Beninga.’

Ze vroeg me naar mijn naam en mijn familie in Silezië, en ik vertelde haar over mijn moeder, die nu bij de prins-bisschop van Breslau in Johannesberg was. Ze vroeg me, of ik ook katholiek was. Toen ik dat ontkende, verwonderde dat haar een beetje en vroeg verder over de prins-bisschop. Ik gaf haar zo goed antwoord als ik kon, want ze was heel vriendelijk tegen mij. Toen onderbrak ze echter plotseling het gesprek en zei:

‘Wat kletsen we hier, broeder soldaat zal zeker verschrikkelijke honger en dorst hebben.’ Ze ging naar de wand, trok aan een koord, zodat er in de gang een klokje luidde. Een bediende kwam binnen, en de vrouw gaf de opdracht, om mij in de keuken eerst van eten en drinken te voorzien en dan voor me in de bediendevleugel van het huis een kamer klaar te maken. Het hoofd van de huishouding moest bij haar komen, want broeder soldaat moest zijn versleten uniform met een iets aangenamere kleding ruilen. Er zouden nog wel ergens passende kleren te vinden zijn.

Wegerer Scholz 83

Graf von Zinzendorf

Stałem tam jeszcze pogrążony w myślach, kiedy mała dziewczynka przyszła do mnie z domu. Zatrzymała się w pewnej odległości ode mnie i spojrzała na mnie z góry na dół, widząc, moje kule i bandażowane noga. Potem położyła palec na ustach i wydawało się, że myśli. Na początku też zaniemówiłem i prawdopodobnie wpatrywałem się w nią nieco zdumiony. Miała na sobie prostą szarą lnianą sukienka, która była wąska trzymane w talii przez dużą spódnicę. Na szyi miała biały okrągły kołnierzyk. Dodatkowo biała czapka ze wstążką na głowie. Miała na sobie białe pończochy z dzianiny, a na nogach miała czarne skórzane buty. Spojrzeliśmy na siebie przez chwilę i wreszcie powiedziałem „Dzień dobry”, a ponieważ dziewczyna powiedziała „Dzień dobry” w tym samym czasie, oboje śmialiśmy się serdecznie. To złamało lód. Zapytałem ją o hrabiego Nikolausa Ludwiga Zinzendorfa i powiedziałem, że jest jej dziadkiem. Komponował w domu. Ponownie położyła palec na ustach i zrobiła bardzo spostrzegawczą twarz: „Nie słyszysz, on gra i śpiewa”.

Ale właściwie nic nie słyszałem. Dziewczyna wzięła mnie za rękę i wciągnęła mnie do domu. Nagle zatrzymała się i powiedziała: „Nazywam się Marie-Louise, a ty?”

Powiedziałem jej moje imię, które potem powoli powtórzyła, jakby chciała wziąć to głęboko do środka. Potem poszliśmy korytarzem, aż ostrożnie otworzyła drzwi. To był salon muzyczny. Na środku był otwarty szpinet. Na nim leżało kilka papieru nutowego, przed szpinet była ławka, ale nikogo nie było widać. Marie-Louise pociągnęła mnie do dwóch krzeseł wzdłuż ściany, gdzie usiedliśmy bez słowa. Spojrzała na szpic z szeroko otwartymi oczami, jakby ktoś tam siedział. Zaczęła rytmicznie poruszać swoim ciałem, jakby słyszała muzykę. Poruszała również wargami, jakby śpiewała słynną piosenkę. Byłem tak zafascynowany tą postawą, że prawie uwierzyłem, że słyszę muzykę w pokoju. Czy był to narastający ból w mojej nodze? Czy stary hrab nie siedzial za spinetem i nie zagrał utworu, który właśnie został skomponowany? Czy to sobie wyobraziłem? Znowu spojrzałem na Marie-Louise, która siedziała u mojego boku tak skoncentrowana, ale także dziwne nieobecna, i nie mogłem już odwrócić wzroku.

Ik stond er nog in gedachten verzonken, toen er uit het huis een klein meisje op me kwam afgelopen. Ze bleef op een zekere afstand van me staan, en bekeek me van boven naar beneden, zag mijn krukken en mijn nog steeds verbonden been. Vervolgens legde ze een vinger op haar mond en scheen na te denken. In het begin was ik ook sprakeloos en staarde haar waarschijnlijk ietwat verbijsterd aan. Ze droeg een eenvoudig grijs kleed van linnen, dat in de taille smal gehouden werd door een grote rok. Om de hals droeg ze een witte rondkraag. Daarbij een wit kapje met een lint op het hoofd. Ze had witte gebreide kousen aan, en aan de voeten droeg ze zwarte leren laarsjes. We keken elkaar een poosje aan, en tenslotte zei ik: ‘Goedendag’, en omdat het meisje in hetzelfde ogenblik ook ‘Goedendag’ zei, moesten we beide hartelijk lachen. Daarmee was het ijs gebroken. Ik vroeg haar naar de graaf Nikolaus Ludwig Zinzendorf, en zei vertelde me, dat hij haar grootvader was. Hij was binnen aan het componeren. Ze legde daarbij weer haar vinger op haar lippen en trok een zeer oplettend gezicht: ‘Hoor je het niet, hij speelt en zingt.’

Maar ik hoorde daadwerkelijk helemaal niets. Het meisje pakte mijn hand en trok me het huis in. Plotseling bleef ze staan en zei: ‘Ik heet Marie-Louise, en jij?’

Ik vertelde haar mijn naam, die ze vervolgens nog een keer langzaam herhaalde, alsof ze hem diep in zich wou opnemen. Daarna liepen we door een gang, totdat ze voorzichtig een deur opende. Het was het muzieksalon. Midden in de ruimte stond een geopend spinet. Enkele stukken bladmuziek lagen er bovenop, ervoor stond een zitbank, maar er was niemand te zien. Marie-Louise trok me naar twee stoelen langs de muur, waarop we gingen zitten, zonder een woord te zeggen. Ze keek met ver opengesperde ogen naar het spinet, alsof er iemand zat. Ze begon ritmisch met haar lichaam te bewegen, alsof ze muziek hoorde. Ze bewoog ook haar lippen, alsof ze een bekend lied meezong. Ik was van deze houding zo in de ban geraakt, dat ik zelf bijna geloofde muziek in de ruimte te horen. Of was dat de weer toenemende pijn in mijn been? Zat de oude graaf toch niet achter het spinet en speelde een zojuist gecomponeerd lied? Verbeelde ik me dit alleen maar? Ik keek weer naar Marie-Louise, die zo geconcentreerd, maar toch ook eigenaardig geestelijk afwezig langs me zat, en ik kon niet meer wegkijken.