Wegerer Scholz 2

Widok z Tłoczyna na byczy chata,

Teraz chcę napisać dla ciebie wszystko z mojego życia, o tym, o co mnie już kiedyś prosiłeś. Kiedy byłeś bardzo mały, nie mogłeś rozumieć, co mogę ci teraz powiedzieć. Nawet dziś nie jestem pewien, co ci powiedzieć, co powinienem napisać do ciebie i co powinienem zatrzymać tylko dla siebie. Moje myśli krążą tam iz powrotem, gdzie muszą być granice. Masz prawo wiedzieć, kim jesteś, skąd  podchodzisz, kim był twój ojciec, twoi dziadkowie i twoi przodkowie. Nie tylko ich nazwy, to nie ważne. Usłyszysz ode mnie, jakiego rodzaju byli tej ludźmi, z których odziedziczyłeś swoją naturę. Czuję we mnie chorobę i obawiam się, że już nas nie zobaczymy. To daje mojemu językowi nieco więcej swobody.

Najpierw nie będę pisać o sobie, ale o moim dziadku, którego już nie poznałeś. Zmarł w wieku dziewięćdziesiąt lat, w roku 1736, w roku, w którym ty się urodziłeś. Opowiedziałem ci już kiedyś kilka zabawnych historii z jego życia. Niektóre z nich znane były w całej wiosce, a także w okolicy i powtarzano im wielokrotnie. Również Johann, który na końcu pochował go razem z księdzem w lesie, mógł również jedną z tych opowieści do swojego wesołego pogrzebowego kazanie używać. Nazwał dziadka wcielonym optymistą, chociaż miał bardzo trudne życie i miał wiele niepowodzeń. Dziadek tak mocno wpłynął na moje życie, że prawdopodobnie mnie tylko bardzo dobrze zrozumiesz, jeśli go tez poznasz z bliska.

Ik wil nu alles uit mijn leven voor je opschrijven, over dat wat je me soms al eens gevraagd hebt. Toen je vroeger nog heel klein was, had je dat, wat ik je nu vertellen kan, nog niet begrepen. Ook vandaag de dag ben ik me niet zeker, wat ik je vertellen moet, wat ik je schrijven moet, en wat ik alleen voor mezelf moet houden. Mijn gedachten gaan heen en weer, waar moeten de grenzen zijn. Je hebt het recht te weten, wie je bent, waar je van afkomt, wie je vader, je grootouders en je voorouders waren. Niet alleen de namen, dat is niet belangrijk. Je zult van mij horen, wat voor mensen het waren, waarvan jij je aard geërfd hebt. Ik voel een ziekte in me en ben bang dat we ons niet meer zullen zien. Dat geeft mijn tong iets meer vrijheid.

Allereerst zal ik niet over mezelf, maar over mijn grootvader schrijven, die jij niet meer hebt leren kennen. Hij stierf negentig jaar oud, in het jaar 1736, het jaar dat jij geboren werd. Ik heb je vroeger al enkele grappige verhalen uit zijn leven verteld. Enkele daarvan waren in het hele dorp en ook in de omgeving bekend en werden steeds weer verteld. Ook Johann, die hem uiteindelijk samen met de priester in het bos begroef, kon één van deze verhaaltjes in zijn vrolijke begrafenispreek verwerken. Hij noemde grootvader een vleesgeworden optimist, hoewel hij het in zijn leven zeer zwaar had en veel tegenslagen had. Grootvader heeft men leven zo sterk beïnvloed, dat je mij waarschijnlijk pas goed kunt begrijpen, als je hem ook van dichtbij kennen leert.

Wegerer Scholz 1

leśniczówka na Boża Góra latch 80

Trzeci pamiętnik chodzi o 4 pokolenia rodziny von Wegerer - Scholz. Prawdopodobnie są potomkowie Konstantina von Wegerera żyjąc w okresie 1650 - 1780. Fascynująco, ciekawe spojrzenie na życie w tamtym okresie na Dolnym Śląsku, a szczególnie na rodziny Wegerer i Scholz i ich związek z Schaffgotschowem.

Boża Góry w roku 1756,

Dzisiaj, mój synu Jörgu, muszę się z tobą pożegnać pierwszy raz w moim życiu. Idziesz na wojnę z twoje dwadzieścia lat, wojna od której wszyscy mamy nadzieję że będzie wolność i pokój. Zostanę tu w nasze małej wiosce Gotthardsberg i będę na ciebie czekać. Ty wiesz, jak ciężko było dla mnie pożegnanie i może widziałeś, jak płaczę po raz pierwszy w twoim życiu. Nie wstydziłem się tego, w obecność wielu ludzi, którzy przyszli pożegnać się z trzema młodymi chłopaki z Boża Góra. Kiedy wasz wóz wyjechał, ja, Magdalena i inne kobiety z wioski, szłyśmy za nami, przez drogą na dole do Kwieciszowice. Jednak Magdalena została tam z innymi dziewczynami. Wiec to byliśmy my, trzema matkami, które poszli za wami aż na drogę do Stara Kamienica. Patrzałeś jak wszyscy inni, tylko od czasu do tylu, ponieważ byłeś szczęśliwy i dumny, aby mogąc służyć wielkiemu Fryderykowi. Kiedy wóz zatrzymał się koło karczma w Kwieciszowice, aby ludzie z Kwieciszowice mogli się łączyć z wami, jeszcze raz z miłością pomachałeś do mnie i wysłałeś pocałunek w powietrze. Na pewno będę musiał pomyśleć o tej pięknej, ale i tez strasznej dla mnie moment. My, trzy matki, powoli wspięliśmy się na długą górę do Boża Góra. Przeszliśmy obok siebie, ale nic nie mówiliśmy. Nie dlatego, że nie mamy więcej oddech, ale nasze szyja bolało z emocji.

Teraz siedzę w twoim małym pokoju, pod dachem leśniczówki, i suwałem twój stolik przy oknie. Mogę patrzeć do Stara Kamienica i dalej w kierunku Jelenia Gora, tam będziecie dziś w nocy.

Het derde dagboek, gaat over het leven 4 generaties van de familie von Wegerer  - Scholz. Waarschijnlijk zijn ze nakomelingen van Konstantin von Wegerer, in de periode 1650 - 1780. Een fascinerend interessante kijk op het leven in die tijd in Neder Silezië en met name die van de families Wegerer en Scholz en hun relatie met de familie Schaffgotsch.

Gotthardsberg in het jaar 1756

Vandaag, mijn zoon Jörg, moet ik voor de eerste keer in mijn leven afscheid van je nemen. Je trekt met je twintig jaar ten strijde in een oorlog, waarvan we allemaal hopen op vrijheid en vrede. Ik blijf hier achter in ons kleine dorpje Gotthardsberg en zal op je wachten. Je weet, hoe zwaar het afscheid voor me was, en je hebt me misschien voor het eerst in je leven zien huilen. Ik schaamde me er niet voor, ten opzichte van de vele mensen die naar het afscheid van jullie drie jongemannen uit Gotthardsberg waren gekomen. Toen de wagen vertrok, liepen ik, Magdalena en enkele andere vrouwen uit het dorp achter jullie aan, de weg naar Blumendorf af. Magdalena bleef daar echter met de andere meisjes achter. Zo waren wij het de drie moeders, die jullie wagen tot aan de weg naar Kemnitz volgden. Jij keek net als de anderen, maar af en toe achterom, want jullie waren vrolijk en trots, de grote Friedrich te kunnen dienen. Toen de wagen bij de herberg in Blumendorf stopte, zodat de Blumendorfer mannen erbij konden klimmen, heb je nog een keer liefdevol naar me gezwaaid en me een handkus door de lucht gestuurd. Ik zal zeker nog vaak aan dit mooi, maar voor mij ook verschrikkelijke ogenblik moeten denken. Wij, de drie moeders zijn dan weer langzaam de lange berg naar Gotthardsberg opgeklommen. We liepen langs elkaar, spraken echter geen woord. Niet omdat we geen lucht meer kregen, mij was ook de de hals van de pijn dichtgesnoerd.

Nu zit ik hier in je kleine kamer, onder het dak van het boswachtershuis en heb je tafel tegen het raam geschoven. Ik kan naar Kemnitz en verder in de richting van Hirschberg kijken, waar jullie vanavond zullen zijn.

Konstantin von Wegerer 137

Tak mógł wyglądać wieża rycerski w Siedlęcin

Bibiana i ja byliśmy bardzo szczęśliwi w naszej  odległym wieży rycerskiej na Bobru. Znaleźliśmy wielu nowych uczciwe przyjaciół w wiosce, którzy nam pomogli i którym często my mogliśmy pomóc. Lubili przychodzić do nas w wieży rycerskiej, jeśli miało się odbyć impreza, mogło się to odbyć w naszej wielkiej starej sali rycerskiej. U tym Bibiana poznała młodego człowieka który musiał nauczyć się zarządzania posiadłości w dominium. Bibiana robiła z nim coraz więcej wycieczek po okolicy, aby zobaczyć pola, o które później opowiedziała z entuzjazmem. Zauważyłem, że zaczyna czuć coraz więcej dla tego młodego człowieka i coraz bardziej oddala się ode mnie. Kiedy zapytałem ją kiedyś, nie chciała o tym ze mną rozmawiać. Może chciałaby to zrobić później. Pewnego dnia nie wróciła z takiej przejażdżki, na który zabierała ze sobą Jörga. Młodzieniec dominium również zniknął. Nie mogłem tego powstrzymać. Nauczyła się kochać młodszego mężczyznę i podążała za nim, tak jak ja już ją ofiarowałem na naszym małżeństwie. Od naszego wczesnego związku ojca z córką, jednak z biegiem czasu stała się prawdziwa relacja między mężczyznami i kobietami, ale Bibiana, która zawsze działała instynktownie, prawdopodobnie odczułaby naszą wielką różnicę wieku.

Teraz jestem całkowicie sam.

Bibiana en ik waren in onze afgelegen riddertoren aan de Bober zeer gelukkig. We vonden veel nieuwe nette vrienden in het dorp, die ons hielpen, en die wij vaak konden helpen. Ze kwamen graag naar ons in de riddertoren, als er een feest te vieren was, kon dat in onze grote oude ridderzaal plaatsvinden. Daarbij leerde Bibiana een jongeman kennen, die in het dominium het landgoedbeheer moest leren. Bibiana ondernam met hem steeds vaker ritjes in de omgeving, om de velden te bekijken, waarvan ze dan later enthousiast vertelde. Ik merkte, dat ze steeds meer voor deze jongeman ging voelen en steeds verder van me af kwam staan. Toen ik er haar een keer op aansprak, wilde ze er niet met me over praten. Ze wilde dat misschien later doen. Op een dag kwam ze niet van zo’n rit terug, waarbij ze ook Jörg had meegenomen. Ook de jongeman van het dominium was verdwenen. Ik had het niet kunnen verhinderen. Ze had een jongere man leren liefhebben en was hem gevolgd, zoals ik haar dat ook al bij ons huwelijk had aangeboden. Uit ons in het begin vader - dochter verhouding was weliswaar in de loop van de tijd een echte man - vrouw verhouding geworden, maar Bibiana, die altijd instinctief handelde, had ons grote leeftijdsverschil waarschijnlijk toch gevoeld.

Nu ben ik helemaal alleen.

Konstantin von Wegerer 136

W następnym roku urodził się w Breslau pierwszy syn młodej pary; Leopold Ulrich. Wkrótce potem wrócił Christoph Leopold z żoną do Gryf. Robili długie spacery kiedy było piękne letnią pogodę. Pewnego razu przybyli na górę w pobliżu Proszówka, odpoczywali tam i cieszyli się cudownym widokiem. Kiedy wrócili do Gryf, Christoph zauważył, że po drodze stracił obrączkę ślubną. To było postrzegane jako zły znak nieba i robił wielkie wrażenie na Christophe. Kilka tygodni później znów zrobili ten piękny spacer i znów odpoczywali na tej samej górze. Kiedy usiedli, Pani Agneszka odkryła obrączkę, nabitą na kwiat. Ten Przeszedł przez kwiat leżący na ziemi i podniósł go tak, aby łatwo było znaleźć pierścień. To było teraz postrzegane jako dobry znak nieba dla szczęśliwego małżeństwa. Jako pamiątkę tego i jako podziękowanie za szczęśliwe narodziny pierwszego syna, zbudowano małą kaplicę na górze i dali to pobłogosławić..

Tak radosne, jak czasem dla nami były wiadomości od Gryf, sytuacja protestantów na Śląsku pogorszyła się tylko po śmierci cesarza Ferdynanda. Jego następca, Leopold, wcale nie dbał o Śląsk. Kraj był zarządzany przez ministrów, którzy zwolnili wszystkich niekatolickich urzędników. Nie byli już kościołów ani szkół. Wielu nie pozostało nic innego jak wyemigrować

In het jaar daarop werd in Breslau de eerste zoon van het jonge paar; Leopold Ulrich geboren. Christoph Leopold kwam kort daarna met zijn vrouw naar de Greiffenstein. Bij mooi zomerweer maakte ze lange wandelingen. Op een keer kwamen ze op de berg bij Neundorf, rustten daar en genoten van het heerlijke uitzicht. Toen ze weer op de Greiffenstein terugkwamen, constateerde Christoph dat hij onderweg zijn trouwring had verloren. Dat werd gezien als een slecht teken van de hemel, en maakte een grote indruk op Christoph. Meerdere weken later maakten ze deze mooie wandeling nog een keer, en ze rustten weer op dezelfde berg. Toen ze gingen zitten ontdekte Vrouwe Agnes de trouwring, gespietst op een bloem. Deze was door de op de grond liggende bloem gegroeid, en had hem opgetild, zodat de ring makkelijk te vinden was. Dat zag men nu als een goed teken van de hemel voor een gelukkig huwelijk. Als aandenken hieraan en als dank voor de gelukkige geboorte van hun eerste zoon lieten ze op de berg een kleine kapel bouwen en zegenen.

Zo vrolijk als soms de berichten uit Greiffenberg voor ons waren, de situatie van de protestanten in Silezië hadden zich na de dood van keizer Ferdinand alleen maar verslechterd. Zijn opvolger Leopold, zorgde helemaal niet voor Silezië. Het land werd beheerd door ministers, die alle niet katholieke ambtenaren ontsloegen. Er waren geen kerken, geen scholen meer. Velen bleef niets anders over dan te emigreren.

Konstantin von Wegerer 135 Siedlęcin

Wieża rycerski w SSiedlęcin koło 1895

Teraz my musieliśmy także udać się do kościoła w Giebułtów w Saksonii. To był długi spacer, ale wiedzieliśmy, że wkrótce się przeprowadzamy. Ludzie z Kwieciszowice, były zależne od pogody, cztery do pięciu godzin w trasie. Tam i z powrotem było to osiem do dziesięciu godzin, a starzy ludzie w ogóle  nie mogli odwiedzić kościół.

Bibiana była więc bardzo szczęśliwa, gdy w końcu mogliśmy prowadzić się do wieży rycerskiej na Bobrze. Dalem remontować najwyższe piętro dla nas, gdzie był także pokój mój dziadka. Natychmiast pobiegła do okna i długo patrzyła na rozległy otoczenia. Powiedziała z radości, że to jedyna rzecz, za którą tęskniła w naszym leśniczówce. Nasz syn Jörg był również bardzo entuzjastycznie nastawiony od nowego okolica. Miał teraz dziewięć lat i wkrótce znalazł przyjaciół w tym samym wieku. Bóbr był dla nich bogatym łowiskiem rybackim, a latem zaprószało to do kąpieli i pływanie, czego też natychmiast go nauczyłem.

W ten sposób spędzaliśmy razem kilka beztroskich i szczęśliwych lat. Czasami pojawiały się wieści od Gryf, kiedy posłaniec robił objazd w jego podróże, aby nas odwiedzić. Tak słyszeliśmy, że Christoph Leopold na koniec lutego 1656 roku we Wrocławiu, młodej wdowy Zygmunta von Promnitza, Agnes von Rackwitz ożenił. Miesiąc później, ślub odbył się w Gryf z obywatelami Gryfów, Mirsk i okolica. Tam chyba ostro świętowali, ze względu na to żeby sołtys Rębiszowie w swoim upicie spadł z schodów, a następnie natychmiast zmarł. To wspominałem historię z mojego dziadka, jak on z swojego Magdalena pojechał do Stara Kamienica, i powiedział jej o śmierci pana od Czocha po pijatyka w swoim zamku.

Nu moesten wij ook naar de kerk in Gebhardsdorf in Saksen gaan. Dat was een flinke stuk lopen, maar we wisten dat we weldra gingen verhuizen. De mensen uit Blumendorf, waren afhankelijk van het weer, enkele reis vier tot vijf uur onderweg, Heen en terug waren dat acht tot tien uur, en oude mensen konden de kerk al helemaal niet meer bezoeken.

Bibiana was daarom heel blij, toen we eindelijk de riddertoren aan de Bober konden betrekken. Ik had daar de bovenste etage, waarin ook grootvaders kamer was geweest, voor ons opnieuw laten verbouwen. Ze rende meteen naar een raam en keek lang naar de weide omgeving. Ze vertelde mij stralend van vreugde, dat dit het enigste was, wat ze in ons boswachtershuis had gemist. Ook onze zoon Jörg was helemaal enthousiast over de nieuwe omgeving. Hij was nu negen jaar, en vond al snel vrienden van dezelfde leeftijd. De Bober was voor hen een rijk visgebied, en nodigde in de zomer uit om te baden en te zwemmen, wat ik hem ook meteen leerde.

Zo regen zich al snel enkel zorgeloze en vrolijke jaren aaneen. Soms kwam er nog nieuws van de Greiffenstein, als een bode op zijn rit een omweg nam om ons te bezoeken. Zo hoorden we dat Christoph Leopold eind februari 1656 in Breslau de jonge weduwe van Sigismund von Promnitz, Agnes von Rackwitz getrouwd had. Een maand later werd de bruiloft ook op de Greiffenstein met de burgers uit Greiffenberg, Friedeberg en de omgeving gevierd. Daar moet het er flink aan toegegaan zijn, omdat de scholtis van Rabishau in zijn roes van een trap gevallen was en meteen daarna gestorven. Mij kwam daarbij een verhaal van mijn grootvader boven, hoe hij met zijn Magdalena naar Kemnitz reed, en hij haar over de dood van de heer van Tschocha na een drinkgelag op zijn burcht vertelde.

Konstantin von Wegerer 134

Kościół Gierczyn koło 1900

Kiedy byłem w jakiś momencie znowu na zamku u Christopha Leopolda, z taką błagania, na końcu poprosiłem go, żeby zwolnił mnie ze wszystkich moich funkcji. Słyszałem, że stara wieża rycerska na Bobrze była niezamieszkana. Teraz chciałem kupić wieżę i prowadzić się tam z Bibianą, ponieważ tam byliśmy mniej znani.

Christoph Leopold natychmiast zgodził się i chciał przejąć zakup wieży dla mnie, która w tym czasie była w posiadaniu księcia von Legnic. Opowiedział przy okazji o liście pożegnalnym od swojego ojca z Ratyzbony. Jego ojciec poinformował go, że ma u mnie jeszcze wielki dług, którego nie mógł odpłacić w ten moment. On, Christoph Leopold, może zrobić to za niego i wspierać mnie pod każdym względem. Teraz chciał spełnić to życzenie przez z zakupem wieży.

W 1654 r. Pojawiła się komisja z Wrocławia, która także zamknęła kościoły na wsiach. Zawsze chodziliśmy do kościoła w Gierczyn, ponieważ łatwo było dotrzeć tam z leśniczówka. Komitet ten przybył w lutym i sporządził następujący protokół:

'1654 25 lutego Gierczyn należy do Państwo Gryfów, pastor jest nadal obecny i ma własną gospodarstwo. Kazano mu odejść, a kościół będzie katolicki, z ks. Joachimus Rieß z zakonu cystersów jako pastorem. Były tam trzy dzwonki, zegar wahadłowy, srebro, miedziane, złocenie i cynowe kielichów, dwa cynowe świeczniki, tkanina dla ołtarz i ornat. Pieniądze pożyczyły 337 marek małe, nowy ogród kościelny, ale jeszcze nie w pełni wykorzystane, gdzie w zimie z 9 kwartałami i w lecie 12 scheffla można siać. Tutaj mieści się. Krobica, Proszowa, Kwieciszowice, Kotlina, i Przecznica. 7 maltery, 7 scheffla 1 czwartej decem.

Proszowa należy do Państwo Gryfow. Kościół, oddział o Gierczyn, został przekazany katolikom, a ksiądz Joachimus Rieß z zakonu cystersów jest pastorem. Tu byli trzy dzwony, srebrny i pozłacany kielich, tkanina dla ołtarz i chorrock. Pieniądze pożyczono do innych 695 marek. Z kościelnego ogrodu pastor otrzymuje 4 floreny rocznie. W zimę i lato można siać 4 scheffla.'

Toen ik weer eens voor zo’n smeekbede bij Christoph Leopold op de burcht was, vroeg ik hem uiteindelijk, om mij van al mijn functies te ontslaan. Ik had gehoord dat de oude riddertoren aan de Bober onbewoond was. Nu wilde ik de toren kopen en met Bibiana daarheen verhuizen, omdat we daar minder bekend waren.

Christoph Leopold stemde meteen toe en wilde voor mij de koop van de toren overnemen, die toentertijd in het bezit van de hertog von Liegnitz was. Hij vertelde bij deze gelegenheid over de afscheidsbrief van zijn vader uit Regensburg. Zijn vader had hem medegedeeld, dat hij mij tegenover nog een grote schuld had, die hij op dat moment niet kon aflossen. Hij, Christoph Leopold, moge dat voor hem doen en mij in elk opzicht ondersteunen. Die wens wilde hij nu met de koop van de toren vervullen.

In 1654 verscheen er een commissie uit Breslau, die ook de kerken in de dorpen sloot. Wij waren steeds naar de kerk in Giehren gegaan, omdat die vanaf ons boswachtershuis goed te bereiken was. Daar kwam die commissie in februari en stelde het volgende protokol op:

‘1654 februari 25 Giehren behoort tot het Heerschap Greiffenberg, de predikant is nog voorhanden en heeft zijn eigen boerenbedrijf. Hem is bevolen te vertrekken en de kerk wordt katholiek, met pater Joachimus Rieß van de cisterciënzer orde als pastoor. Alhier waren drie klokken, een slingerklok, een zilveren, een koperen vergulden en een tinnen kelk, twee tinnen kandelaars, een altaardoek en een kazuifel. Uitgeleend geld 337 mark klein, de kerktuin nieuw, maar nog niet helemaal in gebruik, waarbij in de winter 9 kwarten, en in de zomer 12 scheffel gezaaid worden. Alhier zijn ondergebracht. Gropsdorf, Kunzendorf, Blumdorf, Kessel, Querbach normaal Neindorf genoemd. 7 malter, 7 scheffel 1 kwart decem.

Kunzendorf behoort tot het Heerschap Greiffenstein. De kerk,een filiaal van Giehren, is overgedragen aan de katholieken en pater Joachimus Rieß van de cisterciënzer orde is pastoor. Alhier waren drie klokken, een zilveren en een vergulden kelk, een altaardoek en een chorrock. Uitgeleend geld 695 mark. Van de kerktuin krijgt de pastoor jaarlijks 4 fl. Er kan winter en zomer 4 scheffel gezaaid worden.’

Konstantin von Wegerer 133

Kościół Giebułtów

Biskup Wrocławiu, Sebastian Rostok, wydał dekret w 1653 r., Że kler luterański we wszystkich księstwach śląskich musiały być zwolnione.Następnie kościół ewangelicki w Mirsk został zamknięty. Mieszkańców Mirsk mieli iść do kościoła w Giebułtów w ziemi Saksonii. Rozbudowanie tamtejszego kościoła ewangelickiego, dla dużej liczby odwiedzających, kosztowało miasto Friedeberg sto talarów i dużą ilość materiałów budowlanych. Kilka miesięcy później kościół w Gryfów został zamknięty, a księże wydalone z kraj. Christoph Leopold, jako katolika, widział to i mógł lub nie chciał robić niczego dla swoich ewangelicznych obywatele.

Przez to wielu ludzi przyszło do mnie po pomoc, bo przecież byłem wysokim urzędnikiem w Państwo. Opracowałem z nimi błaganie do biskupa we Wrocławiu, gdzie wezwano było do chrześcijański obowiązek pomocy bliźniemu. Ale były tylko złe odpowiedzi i często w ogóle nie dostali odpowiedz. Niektóre prośby skierowane były również do Bibiany, ponieważ niektórzy ludzie wiedzieli, że jest siostrą rządzącego hrabiego. Bibiana pojechała ze mną wielokrotnie do swojego brata, który przyjął nas jednak życzliwie, ale i tak odrzucił nasze prośby. Bibiana obraziła to jeszcze bardziej, ponieważ była tak poruszona swoimi uczuciami, teraz z poczuciem bezradności, że często i przez długi czas płakała. Coraz trudniej było mi je pocieszyć.

De bisschop van Breslau, Sebastian Rostok, vaardigde in 1653 een decreet uit, dat in alle Silezische vorstendommen de lutherse geestelijken afgeschaft moesten worden. Daarop volgend werd de evangelische kerk in Friedeberg gesloten. De Friedeberger moesten naar de kerk in Gebhardsdorf op Saksisch gebied. De uitbouw van de evangelische kerk daar, voor het aantal grote bezoekers kostte de stad Friedeberg honderd taler en een grote hoeveelheid bouwmateriaal. Enkele maanden later werd ook de kerk in Greiffenberg gesloten en de priesters het land uitgewezen. Christoph Leopold zag dit en kon of wilde als katholiek niets voor zijn evangelische onderdanen doen.

Zo kwamen veel mensen bij mij om hulp, want ik was tenslotte een hoge beambte in het heerschap. Ik stelde met hen smeekbedes op, aan de bisschop in Breslau, waarin aan de christenplicht om je naaste te helpen geappelleerd werd. Maar er kwamen alleen slechte antwoorden en vaak helemaal geen bericht terug. Sommige van de smeekbedes waren ook aan Bibiana gericht, want sommige mensen wisten, dat ze een zus van de regerende graaf was. Bibiana ging meermaals met mij naar haar broer, die ons weliswaar vriendelijk ontving, maar onze vragen toch afwees. Dat beledigde Bibiana nog meer, want ze was met haar gevoelens, nu met een gevoel van hulpeloosheid, zo geraakt, dat ze vaak en lang huilde. Het werd voor mij steeds moeilijker om ze dan te troosten.

Konstantin von Wegerer 132

kościół w Jawor

Dla nas obojga w końcu poszliśmy za spokojnymi latami, które bardzo przypadły nam do gustu w naszym leśniczówka. Christoph Leopold wrócił ze studiów do zamku i został wyniesiony przez cesarza do szlachetni hrabiów. Jego, dzięki edukacji z jezuitami w wierze katolickiej, przyniosło mu wiele korzyści u cesarskiego dworu. On ie chciał to zagrozić. Uważał, że on może on być jako katolik dobrym  dla swoich prawie wyłącznie ewangelicznych poddanych.

Ale wciąż powstało przez to wiele problemów. U pokoju w Münster i Osnabrück obiecywano był, że w księstw Legnica, Brzeg, Wołów i Ziębice mógł umieści wolność religijne. Księstw Świdnica, Jawor i Głogów pozwolili budowane każdy jeden kościół ewangelicki, ale po za miasta. Jednak wszystkie inne kościoły musiały zostać rozbite. Za to w 1652 roku przez keizer Ferdynanda III wydał następujący rozkaz do wszystkich duchownych tych księstw „ że po przeczytaniu tego rozkaz wszystkie Msze niekatolickie powinien zatrzymać, klucze kościołów być zwrócone do Panow Państw w ciągu 14 dni, wszyscy duchowni muszą opuścić Państw na karę utraty ich majątek ".

Państwo dostali następujące rozkaz: „Musicie zamknąć wszystkie kościoły, które są zlokalizowane na naszych terenów, klucze, aż do odwołania, trzymać z sobą, a duchowni nie można prowadzić msza pod groźbą  stracenie majątku kościelnego i 400 florenów kary pieniężne.”

Voor ons beiden volgden nu eindelijk enkele rustige jaren, die we tevreden in ons boswachtershuis doorbrachten. Christoph Leopold was van zijn studies teruggekeerd op de burcht en was door de keizer in de gravenstand verheven. Zijn, door zijn opvoeding bij de jezuïeten in het katholieke geloof had hem bij het keizerlijke hof vele voordelen gebracht. Die wilde hij niet in gevaar brengen. Hij meende, dat hij ook als katholiek voor zijn bijna uitsluitend evangelische onderdanen een goede heer kon zijn.

Maar er waren toch veel daardoor ontstane moeilijkheden. In de vrede van Münster en Osnabrück was toegezegd dat in de vorstendommen Liegnitz, Brieg, Wohlau, Öls en Münsterberg vrije geloofsuitoefening mocht plaatsvinden. In de vorstendommen Schweidnitz, Jauer en Glogau mocht elk één evangelische kerk gebouwd worden, echter alleen buiten de stad. Alle andere kerken moesten echter afgebroken worden. Daarvoor werd in 1652 door keizer Ferdinand III aan de geestelijken van deze vorstendommen het volgende bevel uitgevaardigd: ‘dat na het lezen van dit bevel alle niet katholieke missen moeten stoppen, de sleutels van de kerken bij de leenheerschappen ingeleverd worden, dit binnen 14 dagen, alle geestelijken moeten de vorstendommen verlaten op straffe van verlies van have en goed.’

De heerschappen kregen het volgende bevel: ‘u moet alle kerken die zich bevinden op uw goederen sluiten, de sleutels, tot nader order bij uw houden, en de predikanten mogen geen diensten meer houden, op straffe van de kerkbezittingen en 400 florijnen geldstraf.’

Konstantin von Wegerer 131

General Raimondo de Monteculli

W jesień generał cesarski Monteculi próbował odzyskać zamek od Szwedów. Nie mógł wziąć teraz silnego, bronionego zamku. Kontynuował do Mirsk. Tam jego najemnicy sieli spustoszenie; rabując podpalenie. Z naszego domu zobaczyliśmy płonące domy w mieście. Kto teraz pomógłby ofiarom? Ani Szwedzi ani Cesarzowa, ponieważ sami byli mordercy i podpalaczy. Wojna przybrała makabryczne formy, jaki ja w życzę nie mogłem wyobrazić. Zaskoczyło mnie, jak ludzie ciągle ponownie z ufnością wszystko odbudowali. Również w Mirsku kontynuowano odbudowę wieży kościelnej. Jeden dzwonek już był wylane, stare dzwon naprawiono w Zgorzelec.

W końcu usłyszeliśmy dobre wieści. Negocjacje w Münster i Osnabrück zakończyły się sukcesem jesienią 1648 roku. Długa wojna miałby się skończyć. Nie mogliśmy w to uwierzyć, i nie widziałyśmy przygotowań do opuszczenia kraju przez Szwedów na zamku. W rzeczywistości przebywali tam do kwietnia 1650 r., Ponieważ dopiero wtedy spełniono były warunki Szwecji.

W Friedeberg wojska cesarskie odeszły w 1649 roku. Świętowali wielkie impreza pokoju i byli kilka mszy wdzięczności. Byłem tam z Bibianą, ponieważ mieliśmy wielu przyjaciół w mieście, którzy zaprosili nas na imprezę.

In de herfst probeerde de keizerlijke generaal Monteculi, de burcht op de Zweden te heroveren. Hij kon de nu sterk verdedigde burcht niet innemen. Hij trok verder naar Friedeberg. Daar hielden zijn huurlingen huis, met plunderen en brandstichting. Vanaf ons huis zagen we de huizen in de stad branden. Wie zou nu de slachtoffers helpen? De Zweden niet en de keizerlijken niet, want dat waren zelf de moordenaars en de brandstichters. De oorlog had gruwelijke vormen aangenomen, zoals ik ze niet voor mogelijk had gehouden. Het verwonderde me, hoe mensen telkens weer met vertrouwen alles opbouwden. Ook in Friedeberg ging de wederopbouw van de kerktoren verder. Één klok was al gegoten, de oude klok in Görlitz gerepareerd.

Eindelijk hoorden we goed nieuws. De onderhandelingen in Münster en Osnabrück hadden in de herfst van 1648 eindelijk succes gehad. De lange oorlog zou stoppen. We konden het niet geloven, maar zagen ook bij de Zweden op de burcht geen voorbereidingen om het land te verlaten. Daadwerkelijk bleven ze daar tot april 1650, omdat toen pas de vredesvoorwaarden van de Zweden vervuld waren.

In Friedeberg waren in 1649 de keizerlijke troepen vertrokken. Men had een groot vredesfeest gevierd en meerdere dankmissen gehouden. Ik was er met Bibiana bij, want we hadden veel vrienden in de stad, die ons uitnodigden om met hen te feesten.

Konstantin von Wegerer 130

W tym samym czasie na zamku zostały bity kilka dużo wyłomy, których nie mogli wystarczająco szybko zamykać. Najlepszą rzeczą, jaką mógł zrobić wódz zamku, było jak najszybszej podniesienie białej flagi jako znaku poddania się. Szwedów wysłała delegację do zamku i zapewniła wszystkim mieszkańcom możliwość bezpośredniego wolny odwrót. Wkrótce potem zobaczyłem długą orszak ludzi opuszczających zamek i idących do Mirsk. Leżał nie dużo śnieg, a ludzie ruszyli się szybko. Z pewnością podobny orszak po północy poszło w kierunku Gryfów.

Szwedów weszli do zamku. Już na wiosną, pod nadzoru szwedzkiego wódz zamku von Trotto, rozpoczęto było wiele prac budowlanych. Duży mur z przejście na stronę Gryfów został zbudowany, tworząc w ten sposób większą podwórka. Były tam duże stajnie i kwatery budowane dla setek najemników. Wszystkie budynki zniszczone lub zniszczone podczas bombardowań zostały odbudowane. Brama zamkowa na stronę wieczorem została murowane, a mostek zwodzone likwidowane. Do tej pory mała brama zamkowa od strony rano była teraz jedynym wejściem. Tu pojawiła się wielka, trzyczęściowa brama, na którą jeszcze budowali długie mury łączone do zbocze gór, tak że brama były jeszcze trudniejsze do osiągnięcia.

Kiedy pojechałem kiedyś do zamku z Bibiany, nie mogliśmy znaleźć drogi, tak bardzo się zmieniło. Tylko wewnątrz wysokiego cześć zamku wszystko pozostało bez zmian. Poszliśmy do naszych pokoi. Byli wykorzystywani przez szwedzkiego oficera jako przestrzeń życiowa. Jedno z naszych łóżek nadal tam było. Z tą pamięcią, Bibiana przypomniała sobie i łzy napłynęli jej do oczu. Z drugiej strony, stwierdziłem, że pokój nie został bielone przez długi czas, a ściany były brudne. Najwyraźniej zamknąłem tę przeszłość. Nasze leśniczówka stał się naszym nowym ulubionym domem.

Tegelijkertijd waren op de burcht enkele diepe bressen geslagen, die niet snel genoeg gedicht konden worden. Het beste wat de burchthoofdman toen kon doen, was snel een witte vlag als teken van overgave hijsen. De Zweden stuurden daarop een delegatie naar de burcht en verzekerden alle bewoners een direkte vrije aftocht. Zo zag ik korte tijd later een lange stoet mensen de burcht verlaten en naar Friedeberg lopen. Er lag maar weinig sneeuw, en de mensen schoten goed op. Zeker ging een gelijkaardige stoet ook na middernacht richting Greiffenberg.

De Zweden trokken de burcht binnen. Al in het volgende voorjaar begonnen onder de Zweedse burchthoofdman von Trotto veel bouwactiviteiten. Op de naar Greiffenberg gelegen zijde werd een grote muur met een weergang gebouwd, zo ontstond er een grotere burchthof. Daar werden grote stallen en onderkomens voor honderden huursoldaten gebouwd. Alle tijdens de beschietingen beschadigde of verwoeste gebouwen werden weer opgebouwd. De op de avondzijde gelegen burchtpoort werd dicht gemetseld en de ophaalbrug afgebroken. De tot dan toe kleine burchtpoort op de morgenzijde was nu de enige ingang. Hier kwam een grote driedelige poort, waarvoor nog lange muren tegen de bergwand gemaakt werden, zodat de poort nog moeilijker te bereiken waren.

Toen ik eens met Bibiana de burcht binnen ging, konden we eerst de weg niet vinden, zoveel was er veranderd. Alleen binnen in de hoogburcht was alles gebleven zoals het was. We gingen naar onze kamers. Ze werden door een Zweedse officier als woonruimte gebruikt. Één van onze bedden stond er nog steeds. Bij Bibiana kwamen bij deze herinnering de tranen in de ogen. Ik daarentegen stelde vast dat de kamer al lang niet meer gekalkt was, en dat de muren daardoor smerig waren. Ik had dit verleden blijkbaar afgesloten. Ons boswachtershuis was ons, nieuwe geliefde thuis geworden.

Konstantin von Wegerer 129

General Lennart Torstenson

Moje środki bezpieczeństwa w domu do naszej obrony wkrótce stały się bardzo potrzebne. Ponieważ już  w grudniu następnego roku przyszedł kolejny duży szwedzką armię najemników pod dowództwem generała Torstenson do Gryf z wielu moździerzy i karabinów. Pierścień wokół zamku został zamknięty i rozpoczęto był bombardowanie. Strzałki odbijały się echem do lasu. Ja najchętniej przebywałbym w zamku, bo wiedziałem, że znowu kilka tysięcy osób uciekli z powrotem do zamku. Ale nowy wódz zamku był przeze mnie szczegółowy poinformowane o ostatniego oblężenia, i dokładnie wiedział co robić.. Ponadto, Bibiana była w ciąży, a pobyt w zamku nie było dla niej dobre.

Pewnego ranka, było jeszcze ciemno, obudziliśmy się wcześnie przez strzelaninie. Zajęło to około czterech godzin. Potem stało się cicho. Bibiana siedziała z założonymi ręce w kuchni. Nagle powiedziała: „Myślę, że Szwedzi teraz atakują”, a po dłuższej chwili: „Uważam, że nasze dziecko tez chce wyjść” I tak było. Skurcz urodzin zaczęła się bardzo silna. Było za późno aby wołać położna . Już miałem doświadczenie i mogłem pomóc Bibiana w narodzinach naszego syna. Dopiero później, kiedy już leżał w naszych rękach, poszło nasz do myśli, że ostatni czas w ogóle nie myślałyśmy o jaki nazwa musiała dostać nasze dziecko. Bibiana natychmiast zaproponowała, nasz syn nazywać się po  mojego dziadka Jörga, i po jej ojca Hans Ulrich.

Mijn veiligheidsmaatregelen in het huis voor onze verdediging bleken al snel zeer nodig. Want al in december van het volgende jaar kwam weer een groot Zweeds huurlingenleger onder leiding van generaal Torstensohn naar de Greiffenstein met veel mortieren en kanonnen. De ring om de burcht werd gesloten en het bombardement begon. De schoten echoden tot in het bos. Ik was het liefst weer op de burcht geweest, want ik wist, dat er opnieuw meerdere duizend mensen in de burcht gevlucht waren. Maar de nieuwe burchthoofdman had zich door mij uitvoerig over de laatste belegering laten vertellen, en moest goed weten wat te doen. Bovendien was Bibiana zwanger en was een oponthoud in de burcht voor haar niet goed.

Op een morgen, het was nog donker, werden we al vroeg door het schieten gewekt. Het duurde ongeveer vier uur. Daarna werd het stil. Bibiana zat met gevouwen handen in de keuken. Opeens zei ze: ‘Ik geloof dat de Zweden nu aanvallen’, en na een langere pauze: ‘en ik geloof dat ons kind er ook uit wil komen.’ En zo was het ook. De weeën begonnen erg sterk. Om een vroedvrouw te halen, was het te laat. Ik had al wel ervaring en kon Bibiana bij de geboorte van onze zoon helpen. Later pas, toen hij al in onze armen lag, viel ons in, dat we de laatste tijd er helemaal niet aan gedacht hadden, welke naam ons kind moest krijgen. Bibiana stelde meteen voor, onze zoon naar mijn grootvader Jörg, en naar haar vader Hans Ulrich te noemen.

Konstantin von Wegerer 128

leśniczówka na Boża Gora latach 80

Potem prowadziliśmy się do samotnego leśniczówka. Bibiana była szczęśliwa, bo spędzała ostatni okres dużo czasu w kuchni i wiele się nauczył. Teraz mogła gotować i gospodarować dom razem z dziewicą dla nas, co przygotowało jej dużo radość.

Miała szesnaście lat i robiła się prawdziwą kobietą, z wszystkimi życzenie i pragnieniami. Z nią te uczucia były bardzo duże. Na zamku nie mogłem zapobiec, że ona w nocy napad na mnie z ją żar miłości. Zmusiła mnie, żebym byłem bardzo blisko niej. Potem ona była cudownie cicha, kiedy my bardzo nas kochaliśmy. Zdawała sobie też sprawę, że zrobiła coś, co było zabronione. Ale teraz czuła się całkowicie swobodny, tak, mówiła otwarcie ze mną na ten temat i nie miał żadnych zahamowanie aby pokazać mi z obecność dziewica, jej pragnienie czułości.

Ja, leśniczówka zmieniłem, przez solidne okiennice i solidne piwnice w małej fortecy. Od piwnicy było przejście podziemne do jaskini w zboczu góry, wejście było ukryte za drzewem. I tak miałem jako leśnik kilka karabinów i strzelby. Wzdłuż okien były duże szafki z naładowane strzelby. Dlatego ewentualny napady przez grabieżący najemców odczekałem dosyć zrelaksowany. Rzadko wychodziłem z domu bez Bibiana, i kiedy, tylko przez kilka minut. Bibiana musiała czuć się zupełnie bezpiecznie i nie musiała mieć żadnych złych doświadczeń. Śmialiśmy się dużo razem, ponieważ zauważyliśmy, że śmiech jest najlepszym sposobem, aby rozwiać wszelkie strach.

Kiedyś zapytałem pastora dlaczego w kościele nie śmieją. Potwierdził, że śmiech rozproszy obawie i dodał: „Dobry chrześcijanin składa się głównie ze strachu przed Bogiem i strachu przed śmiercią. Kościół chce mieć dobrych chrześcijan „. Ja miałem inne zdanie i Bibiana tez myślała w jej, całkiem naturalnie sposób tez inaczej.

Aansluitend trokken we in het eenzaam liggende boswachtershuis. Bibiana was blij, want ze had de laatste tijd, veel in de keuken doorgebracht, en daar veel geleerd. Nu kon ze samen met een maagd voor ons koken en huishouden, wat haar een groot plezier bereidde.

Ze was met zestien al een echte vrouw geworden met al haar wensen en verlangens. Bij haar waren deze gevoelens wel bijzonder groot. Op de burcht had ik het niet kunnen verhinderen, dat ze me ’s nachts met haar liefdesgloed overviel. Ze dwong me, haar zeer nabij te zijn. Daarna was ze dan wonderlijk rustig, wanneer we ons innig geliefd hadden. Ze was zich er ook steeds van bewust, dat ze iets deed wat verboden was. Maar nu voelde ze zich helemaal vrij, ja ze sprak er openlijk met mij over en had ook geen remmingen om in het bijzijn van de maagd, mij haar tederheidswensen openlijk te tonen.

Ik had het boswachtershuis door stevige vensterluiken en degelijke kelders in een kleine vesting laten ombouwen. Vanuit de kelder liep een onderaardse gang tot aan een hol in de bergwand, waarvan de ingang achter een boom verborgen was. Ik had als boswachter sowieso meerdere geweren en buksen. Langs de vensters stonden nog grote kasten met daarin steeds geladen geweren. Zo zag ik dan ook de eventuele overvallen door plunderende huurlingen behoorlijk ontspannen tegemoet. Ik verliet het huis zelden zonder Bibiana en dan slechts voor een paar minuten. Bibiana moest zich helemaal veilig voelen en mocht geen slechte belevenissen hebben. We lachten samen veel, want we merkten, dat lachen het beste middel is, elke angst te verdrijven.

Ooit had ik een pastoor gevraagd, waarom er in de kerk niet gelachen werd. Hij bevestigde dat lachen de angst verdreef en voegde daaraan toe: ‘Een goede christen bestaat hoofdzakelijk uit angst voor God en angst voor de dood. De kerk wil goede christenen hebben.’ Ik had een andere mening en Bibiana dacht ook op haar, heel natuurlijke manier anders.