Wegerer Scholz 93

Johannes von Watteville

Hrabia Watteville ciągle miał dla mnie nowe obowiązki. Zawsze popychał moją podróż do przodu o tydzień i odniosłem wrażenie, że nie pozwoli mi odejść. Czy widział jak bliską więź mam z jego córką? Czy on nie chciał jej skrzywdzić? Ale moja tęsknota za Śląskiem rosła. Pewnego razu, kiedy rozmawiałem o tym z Marie-Louise, ona sama powiedziała, że ​​powinienem już niedługo pojechać, żeby nie być nieszczęśliwym. Łzy napłynęły jej do oczu, ponieważ wiedziałam, że wolałaby powiedzieć coś innego.

Kiedy znowu wykonałem jakiś zadanie, hrabia Watteville dał mi w nagrodę małą skórzaną torbę, którą można było nosić pod koszulą jak woreczek na piersi. Był dość ciężki, a kiedy go otworzyłem, znalazłem cały rząd złotych monet.

„Myślę, że możesz podróżować do Wrocławiu z łatwością i żyć tam przez chwilę”, powiedział. Byłem bardzo uradowany i przyjąłem prezent jako jego zgodę, że wkrótce będę podróżował. Marie-Louise, która stała obok, nagle odwróciła się i wybiegła z pokoju. Hrabia powiedział mi, że mogę dojechać do Zitlandu z woź posiadłości. Stąd są regularne połączenia z Wroclaw.

Kiedy dotarłem do swojego pokoju, Marie-Louise leżała na moim łóżku i płakała. Podniosłem je i chciałem ją pocieszyć, pocałowałem łzami z policzki i uśmiechnąłem się do niej. Potem spojrzała na mnie poważnie i powiedziała: „Jörg, chciałem, żebyś został z nami tak długo, aż będę wystarczająco duży, by cię poślubić. Nie chcę poślubiać innego mężczyzny, tylko ciebie. Wiem na pewno od pierwszego dnia, kiedy zobaczyłem, jak przyjechałeś w ten podartym mundurze. Wysłałeś mi, drogiego Boga, a ja zawsze chcę z tobą zostać.

Graaf Watteville had steeds nieuwe karweitjes voor me. Hij schoof mijn reis steeds een week vooruit, en ik kreeg de indruk, dat hij me niet wilde laten gaan. Had hij gezien, wat voor innige band ik met zijn dochter had? Wilde hij haar geen pijn doen? Maar mijn heimwee naar Silezië werd steeds groter. Toen ik er op een keer met Marie-Louise over sprak, zei ze zelf, dat ik binnenkort toch maar moest gaan, zodat ik niet ongelukkig werd. Daarbij stonden de tranen in haar ogen, want ik wist, dat ze liever iets anders gezegd had.

Toen ik weer eens een karwei af had, gaf graaf Watteville me als beloning een klein leren tasje, dat men als een borstbuidel onder je hemd kon dragen. Het was behoorlijk zwaar, en toen ik het opende, vond ik een heel rijtje gouden munten.

‘Ik denk dat je daar op je gemak mee naar Breslau kunt reizen en daar een tijdje van kunt leven’, zei hij. Ik was dolgelukkig en nam het geschenk ook aan als zijn instemming, dat ik weldra zou gaan reizen. Marie-Louise die er bijstond, draaide zich plotseling om, en rende de kamer uit. De graaf zei me nog, dat ik met een wagen van het landgoed naar Zittau kon reizen. Vandaar waren er regelmatige verbindingen met Breslau.

Toen ik op mijn kamer kwam, lag Marie-Louise op mijn bed en huilde. Ik tilde ze op en wilde haar troosten, kuste haar de tranen van de wangen en lachte haar toe. Daarop keek ze me ernstig aan en zei: ‘Jörg, ik wou zo graag, dat je lang bij ons zou blijven, zo lang, totdat ik groot genoeg ben om met je te kunnen trouwen. Ik wil geen andere man huwen, alleen jou. Dat weet ik zeker, al sinds de eerste dag, toen ik je in het gescheurde uniform zag aankomen. Jou heeft de lieve God naar mij toegestuurd, en ik wil altijd bij je blijven.’

Wegerer Scholz 92

Palac von Zinzendorf

Śpiewnik był rzeczywiście gotowy na Boże Narodzenie 1758 roku. Nie tylko ładnie napisałem notatki i teksty, ale także wyposażone strony z twardą okładką i oprawiłem je w skórę. Hrabia był bardzo dumny i zadowolony, kiedy trzymał go w rękach. Kiedy zapytał o cenę, jakiej chciałem za praca powiedziałem mu tylko, że jestem mu bardzo wdzięczny za pobyt w jego domu. To była dla mnie więcej niż królewska nagroda, nie mogłem sobie życzyć niczego więcej.

Zrobiłem też mały świąteczny prezent dla Marie-Louise. Pewnego razu powiedziała mi z entuzjazmem, że otrzymała pamiętnik od swojej prababci. Został on jednak utracony podczas grabieży przez austriackich żołnierzy w czasie wojny. Wiążąc nuty dla hrabiego Zinzendorfa, wpadłem na pomysł, żeby zrobić dla niej pamiętnik. Wcześniej oprawiłem wiele białych stron w ćwiartce w twardą oprawę ze skóry. Teraz może prowadzić dziennik swoich najlepszych doświadczeń. Kiedy dałem jej książkę na Boże Narodzenie, radowała się radością. Uważam, że nie tyle sama książka sprawiła, że ​​była taka szczęśliwa, ale że teraz posiadała coś, co często mi o mnie przypominało. Wyjąkała coś takiego, w zmysłów radości. Potem objęła mnie i raz po raz całowała. Miałem wrażenie, że pękło w niej coś w rodzaju skorupki jaja, która nagle została uwolniona jako powódź stłumionych uczuć. Hrabia Watteville i jego żona byli również bardzo zaskoczeni, ale uśmiechnęli się ze zrozumieniem.

Tego wieczoru wszyscy byliśmy w wyjątkowym nastroju, po tym jak wspólnie śpiewaliśmy świąteczne piosenki przez ponad godzinę. Zazwyczaj były to utwory skomponowane przez samego Zinzendorfa. Napisał nawet nową piosenkę na to przyjęcie świąteczne. Henriette Benigna najpierw zaśpiewała nam melodię. Potem odezwała się łatwym do zapamiętania tekstem, a potem razem go śpiewaliśmy. Piosenka odtwarzała podobieństwa w nagrywaniu zachowań chrześcijańskich i nagrywaniu ludzi w trudnej sytuacji. Musiałem myśleć o moim przeznaczeniu i włączeniu do tej społeczności małej Marie-Louise. Być może ten incydent, który przyniósł mu w Holandii, był powodem piosenki Zinzendorfa?

Het liederenboek was inderdaad voor Kerstmis 1758 klaar. Ik had niet alleen de noten en de teksten mooi opgeschreven, maar de bladen ook nog van een harde kaft voorzien en in leer ingebonden. De graaf was heel trots en tevreden, toen hij het klaar in zijn handen hield. Toen hij naar de prijs vroeg, die ik voor de arbeid wilde hebben, zei ik hem slechts, dat ik hem voor het verblijf in zijn huis zeer dankbaar was. Dat was voor mij een meer dan vorstelijke beloning, ik kon me niets meer wensen.

Ook voor Marie-Louise had ik een klein kerstcadeau gemaakt. Ze had me ooit enthousiast verteld, dat ze van haar overgrootmoeder een dagboek had gekregen. Het was echter bij een plundering door Oostenrijkse soldaten in de oorlog verloren gegaan. Tijdens het binden van het bladmuziek voor graaf Zinzendorf was ik op het idee gekomen om voor haar een dagboek te maken. Ik had daarvoor veel witte bladzijden in kwartformaat in een harde kaft van leer gebonden. Nu kon ze een dagboek van haar mooiste belevenissen bijhouden. Toen ik haar het boek met Kerstmis gaf, jubelde ze van vreugde. Ik geloof, dat het niet zozeer het boek zelf was dat haar zo blij maakte, maar dat ze nu iets bezat, waarbij ze vaak aan mij kon denken. Ze stamelde namelijk zoiets, buiten zinnen van vreugde. Dan omarmde ze me en kuste me steeds weer. Ik had de indruk, dat er bij haar zoiets als een eierschaal gebroken was, die nu plotseling als een vloed van opgekropte gevoelen vrij kwam. Ook graaf Watteville en zijn vrouw waren zeer verrast, glimlachten echter begripvol.

We waren die avond allemaal in een bijzondere stemming, nadat we samen meer als een uur lang kerstliederen gezongen hadden. Meestal waren het liedjes, die Zinzendorf zelf gecomponeerd had. Voor dit kerstfeest had hij zelfs een nieuw lied geschreven. Henriette Benigna zong ons eerst zelf de melodie voor. Daarna sprak ze de makkelijk te onthouden tekst voor, en daarna zongen we het dan samen. Het lied stelde de overeenkomsten van het opnemen van christelijk gedrag en het opnemen van noodlijdende mensen weer. Ik moest daarbij aan mijn eigen lot en de opname in deze gemeenschap door de kleine Marie-Louise denken. Misschien was dit voorval, waarvan men hem in Holland op de hoogte had gebracht, de aanleiding voor Zinzendorfs lied geweest?

Wegerer Scholz 91

Anna Nitschmann

Dziadek Zinsendorf był w tym czasie ze swoją drugą żoną, Anną Nitschmann, właśnie w Holandii, aby zająć się innymi gminami Herrenhuter. Niedługo wróci do Berthelsdorf i chciałem go poznać.

Zostałbym dłużej w Berthelsdorf, ale moje rany zagoiły się dobrze pod kochającymi rękami Marie-Louise. Z dnia na dzień mogłem chodzić lepiej i wkrótce pomyślałem o podróży na Śląsk. Pewnego dnia, kiedy byliśmy razem w moim pokoju, zaczął padać śnieg. Marie-Louise zaczęła płakać. Przycisnąłem ją do siebie i zapytałem, co ją tak zasmuciło. Potem powiedziała:

„Kiedy się nad tym zastanowię, wkrótce będziesz znowu chodził po ulicach sam i pada śnieg, a ty masz zimno, a ludzie nie są dla ciebie mili. Kiedy o tym myślę, jestem bardzo smutny. Dlaczego nie możesz już zostać z nami? Czy mam zapytać ojca, czy nie ma dla ciebie dobrej roboty?„Chodź, idziemy do niego razem i zapytamy go. Wiem, że jest tak szczery, że powie, czy mu się to nie podoba - odparłem i razem odeszliśmy.

Po drodze Marie-Louise ponownie położyła palec na ustach. O czym teraz by pomyślała? Potem powiedziała mi, że miała dobry pomysł. Dziadek skomponował wiele pięknych piosenek, już wybrał kilka bardzo piękne. Nie znalazł jednak czasu i spokoju, aby zapisać je ponownie, aby mogły zostać wydrukowane. Wiedziała, że ​​całkiem dobrze potrafię pisać notatki. I tak było to miłe zadanie, a na Boże Narodzenie śpiewnik mógł być już gotowy.

Hrabia był bardzo entuzjastycznie nastawiony do propozycji swojej córki, ponieważ umożliwił mu spełnienie długo oczekiwanego życzenia jego zięcia. Cieszyłem się, że znaleziono powód, by powstrzymać tęsknotę za domem. Teraz chciałbym wysłać wiadomość do mojej matki. Wiedziała tylko o mnie, że jestem w armii pruskiej i dlatego prawdopodobnie brałem udział w różnych bitwach. Ale także z tego powodu szybko przyszła dobra okazja. Mnich z Polski był na dworze saskim w Dreźnie i spędził noc w drodze powrotnej w Herrnhut. Z pewnością spędziłby noc ponownie w drodze powrotnej w Lubomierzu na Śląsku, gdzie mógł dostarczyć list dla mojej matki. Z tego klasztoru od wielu lat odbywa się regularny transport listów do Wrocławia i Krakowa. Później byłaby również możliwość przekazania listu do Johannesberga w Czechach, w szczególności dlatego, że odbiorca, książę-biskup Wrocławia, prawdopodobnie nie tylko płacić opłaty drogowe, ale także dawał coś dodatkowe.

Grootvader Zinsendorf was toentertijd met zijn tweede echtgenote, Anna Nitschmanm, net in Holland, om daar voor andere Herrenhuter gemeentes zorgen. Hij zou snel weer in Berthelsdorf terug zijn, en ik wilde hem graag leren kennen.

Zo zou ik nog langer in Berthelsdorf gebleven zijn, mijn wonden genazen echter prima onder de liefdevolle handen van Marie-Louise. Ik kon van dag tot dag beter lopen en dacht er aan, om binnenkort naar Silezië af te reizen. Op een dag toen we samen in mijn kamer zaten, begon het te sneeuwen. Marie-Louise begon te huilen. Ik drukte haar tegen me aan en vroeg, wat haar zo bedroefd maakte. Toen zei ze:

‘Als ik eraan denk, dat je nu gauw weer alleen over de straten loopt en het sneeuwt, en je het koud hebt, en de mensen zijn niet aardig voor je. Als ik daaraan denk, word ik heel droevig. Waarom kun je niet langer bij ons blijven? Zal ik vader eens vragen, of hij geen goed werk voor je heeft?’ 

‘Kom we gaan samen naar hem toe en zullen het hem vragen. Ik weet dat hij zo eerlijk is, dat hij het zal zeggen, wanneer hij het niet goed vind’, antwoordde ik haar, en we liepen samen weg.

Onderweg legde Marie-Louise weer haar vinger op haar lippen. Waar zou ze nu aan denken? Toen vertelde ze mij, dat ze zojuist een goed idee gekregen had. Grootvader had vele mooie liederen gecomponeerd, hij had ook al een paar bijzonder mooie daarvan uitgezocht. Hij had echter geen tijd en de rust niet gevonden, om ze nog een keer zo op te schrijven, dat ze gedrukt konden worden. Ze wist dat ik redelijk goed noten kon schrijven. Dat was toch een mooie opdracht en met Kerstmis kon het liederenboek dan al klaar zijn.

De graaf was zeer enthousiast over het voorstel van zijn dochter, want daarmee kon hij een een lang gekoesterde wens van zijn schoonzoon in vervulling laten gaan. Ik was blij dat er een reden gevonden was, om mijn heimwee te onderdrukken. Nu zou ik graag mijn moeder een bericht willen sturen. Ze wist van mij alleen maar, dat ik in het Pruisische leger was en daarom waarschijnlijk ook aan verschillende veldslagen had deelgenomen. Maar ook hiervoor kwam er snel een goede gelegenheid. Een monnik uit Polen was aan het Saksische hof in Dresden geweest en overnachtte op zijn terugweg in Herrnhut. Hij zou zeker tijdens zijn terugreis in Liebenthal in Silezië ook weer overnachten, en kon daar een brief voor mijn moeder afgeven. Vanuit dit klooster was er al sinds vele jaren een regelmatig brieftransport naar Breslau en Krakau. Dan zou er ook wel een mogelijkheid zijn, de brief naar Johannesberg in Bohemen te brengen, in het bijzonder omdat van de ontvanger, de prins-bisschop van Breslau, niet alleen de betaling van de tolgelden, maar ook nog wat extra’s te verwachten was.

Wegerer Scholz 90

Hernhut

Kiedy powiedziała mi to wszystko, była z tego bardzo zadowolona i zauważyłem, że miała bardzo piękne beztroskie i szczęśliwe dzieciństwo z rodzinami Zinzendorf i Watteville. Opowiedziała wiele miłych opowiadań o swoim bracie Johannie Ludwigu, o którym już słyszeliśmy podczas czytania, i opowiadała o wielu wydarzeniach z ojcem i matką, które występują w każdej rodzinie.

Trochę zamyślona powiedziała mi, że jej matka również karmiła je piersią jako dziecko, chociaż nie było tam nic do picia. W rezultacie matka miała infekcję piersi i umieściła palec w ustach jako substytut, aby móc lizać. Zrobiłaby to przez wiele lat, gdyby Marie-Louise przyszła do niej z jakimś problemem. Palec matki między ustami dziewczyny stał się doskonałym lekarstwem na wiele bólów. Marie-Louise wyznała mi, że nadal uwielbia chodzić do matki, ssać palec matki w przypadku problemów psychologicznych.

Opowiadam o tym wydarzeniu, ponieważ pewnego dnia Marie-Louise włożyła mój palec do ust w jej podświadomości. Byłem bardzo zaskoczony, jednak natychmiast zauważyłem, jakie cudowne uczucie wspólnoty tworzy ten mały, intymny dotyk. Kiedy Marie-Louise to zauważyła, spojrzała na mnie pytająco wielkimi oczami i była szczęśliwa, gdy odkryła moje szczęśliwe pozwolenie.

Teraz mogę także wyznać moim córkom, że Marie-Louise, później, kiedy została moją żoną, zawsze to robiła i nie wstydziła się jej, jeśli nawet potrzebowała publicznie mojego palca za jakieś emocje.

Toen ze me dit allemaal vertelde, was ze daar zeer vrolijk onder, en ik merkte aan haar, dat ze blijkbaar een heel mooie onbezorgde en gelukkige jeugd bij de families Zinzendorf en Watteville had doorgebracht. Ze vertelde volop leuke kleine verhalen over haar broer Johann Ludwig, die we al bij het lezen gehoord hadden, en vertelde over de vele gebeurtenissen met haar vader en moeder, zoals ze in elke familie voorkomen.

Ietwat nadenkend vertelde ze me, dat haar moeder ze als baby ook aan de borst gelegd had, hoewel daar niets meer te drinken was. De moeder had daardoor een borstontsteking gekregen en had als vervanging haar vinger in de mond gelegd om te kunnen likken. Dat had ze dan vele jaren lang gedaan, als Marie-Louise met een of ander probleem bij haar gekomen was. De vinger van de moeder tussen de lippen van het meisje werd zo een uitstekend medicijn voor vele pijntjes. Marie-Louise biechtte me op, dat ze ook nu nog graag naar haar moeder ging, om bij psychische problemen op de vinger van moeder te zuigen.

Ik vertel over deze gebeurtenis omdat op een dag Marie-Louise in haar onderbewustzijn mijn vinger in haar mond stak. Ik was heel verrast, merkte echter meteen, wat voor een heerlijk gevoel van gemeenschappelijkheid door deze kleine intieme aanraking ontstaat. Toen Marie-Louise het merkte, keek ze mij met haar grote ogen vragend aan, en was blij, toen ze mijn gelukkige toestemming ontdekte.

Ook mijn dochters kan ik nu opbiechten, dat Marie-Louise, later toen ze mijn vrouw geworden was, dit altijd is blijven doen, en zich hiervoor niet voor schaamde, als ze zelfs in de openbaarheid bij een of andere opwinding mijn vinger nodig had.

Wegerer Scholz 89

Ermuthe Dorothea von Reuss

Najważniejszą wśród członków tego pobożnego kościoła była radość, z jaką wykonywali swoją pracę i kształtowali całe swoje życie. Marie-Louise wielokrotnie o tym mówiła, ponieważ sama była tego uderzającym przykładem. Widziałem, jak śmiała się od rana do nocy, śpiewała piosenki i cieszyła się życiem. Myślałem o tym, jak było to możliwe z wieloma różnymi ludźmi, którzy często nie mieli szczęścia. Marie-Louise zawsze starała się to wyjaśnić jak najprościej. Dziadek wielokrotnie mówił ludziom podczas kazań, że chrześcijanin może nadal wierzyć, że Jezus, syn boga, stał się dla nich człowiekiem i wziął wszystkie ich grzechy po jego śmierci. Chrześcijanie mogli być tylko radośni i wyzwoleni w tej sprawie, gdyby o tym myśleli i wierzyli.

Dzięki tej doktrynie dziadek sprzeciwił się konserwatywnej doktrynie Kościoła protestanckiego i katolickiego, domagając się zawsze obecnej winy ludzkości oraz wiecznego żalu i pokuty. Członkowie kongregacji Herrnhuter nie czuli tego i żyli szczęśliwie, czasem nawet nieco radosny.

Marie-Louise opowiedziała mi trochę więcej o rodzinie Zinzendorfów. Dziadek Zinzendorf był żonaty z Erdmuthem Dorotheą von Reuß, siostrą jego przyjaciela, hrabiego von Reuß. Ich pierwsze dziecko zmarło kilka miesięcy po urodzeniu. Spotkałem już drugie dziecko Henriette Benigna, urodzone w 1725 roku. Następnie w ciągu 15 lat kolejne dziesięć dzieci, z których osiem zmarło w różnym wieku. Henriette Benigna doświadczyła chorób i śmierci swoich braci i sióstr, kiedy miała trzy, sześć, siedem, jedenaście, trzynaście i siedemnaście lat, i za każdym razem bardzo cierpiała.

Kiedy wyszła za mąż za 21-letniego Johanna von Watteville, młoda para miała wielkie pragnienie posiadania dzieci, ale na początku nie spełniło się to. Pewnego dnia Henriette Benigna, jako ustępstwo na rzecz losu, przejęła wyczerpanego emigranta z Bohemy w Herrnhut, który przybył z niedożywionym dzieckiem. Matka dziecka była w drodze przy odkryciu ich ucieczka, pobita na śmierć. Ojciec zmarł z wycieńczenia kilka dni po przybyciu do Herrnhut. Mała sierota, dziewczynka, ochrzczona imieniem Marie-Louise, przeżyła dzięki specjalnej pomocy siostry Benigny. Zabrała dziecko ze sobą. Marie-Louise pozostała bardzo delikatnym i słabym dzieckiem przez całe swoje dzieciństwo. Na początku widziałem ją też w ten sposób. Dopiero później, gdy Marie-Louise miała cztery lata, została dodany braciszek. Dopiero wtedy usłyszała od rodziców, że nie jest ich biologicznym dzieckiem.

Het belangrijkste bij de leden van deze vrome gemeente was de vrolijkheid, waarmee ze hun werk deden en hun hele leven vorm gaven. Marie-Louise sprak daar steeds weer over, want ze was zelf daar een sprekend voorbeeld van. Ik zag haar van ’s morgens vroeg tot ’s avonds lachen, liedjes zingen, en huppelend van het leven genieten. Ik dacht er over na, hoe dat bij de vele verschillende mensen, die vaak geen geluk hadden gehad, mogelijk was. Marie-Louise probeerde het steeds zo eenvoudig mogelijk te verklaren. Grootvader had tijdens de preken de mensen steeds weer duidelijk gemaakt, dat een christen toch daarin kon geloven, dat Jezus de zoon van god, voor hen mens geworden was en bij zijn dood al hun zonden op zich genomen had. Daarover konden christenen toch alleen maar vrolijk en bevrijd zijn, als ze daaraan dachten en geloofden.

Grootvader had zich met deze leer tegenover de conservatieve leer van de protestante en de katholieke kerk opgesteld, bij hen word de steeds voorhanden zijnde schuld der mensheid en de eeuwige spijt en boete gevorderd. Dit voelden de leden van de Herrnhuter gemeente niet en leefden vrolijk, soms zelfs ietwat uitgelaten.

Ook hoorde ik van Marie-Louise iets meer over de familie Zinzendorf. Grootvader Zinzendorf was getrouwd met Erdmuthe Dorothea von Reuß, de zus van zijn vriend, de graaf von Reuß. Hun eerste kind stierf al enkele maanden na de geboorte. Het tweede kind Henriette Benigna, geboren in 1725, had ik al leren kennen. Daarna volgden in de loop van 15 jaar, nog tien kinderen, waarvan er echter acht op verschillende leeftijden stierven. Henriette Benigna beleefde de ziektes en het sterven van haar broers en zussen, toen ze zelf drie, zes, zeven,elf, dertien en zeventien was, en leed er telkens veel onder.

Toen ze de 21 jarige Johann von Watteville trouwde, had het jonge paar weliswaar een grote kinderwens, maar deze werd in het begin niet vervuld. Zo nam Henriette Benigna, als toegeving aan het lot, op een dag een uitgeputte emigrant uit Bohemen op in Herrnhut die met een ondervoede baby aankwamen. De moeder van het kind was onderweg bij de ontdekking van hun vlucht, doodgeslagen. De vader stierf enkele dagen na zijn aankomst in Herrnhut aan uitputting. De kleine weeszuigeling, een meisje, werd gedoopt met de naam Marie-Louise, overleefde dankzij de bijzondere hulp van zuster Benigna. Ze nam het kind bij zich. Marie-Louise bleef haar hele jeugd een zeer zacht en zwak kind. Ik had haar in het begin ook zo gezien. Pas later, toen Marie-Louise vier jaar was, kwam er een broertje bij. Ze hoorde toen pas van haar ouders, dat ze niet hun biologisch kind was.

Wegerer Scholz 88

Herrnhueter

Dzień po dniu słyszałem coraz więcej o jej dziadku, założycielu zboru Herrenhuter io swojej rodzinie. Słyszałem o myśli i uczucia, które ich łączyły.

Dziadek był zdania, że ​​reformacja kościoła przez Martina Luthera ponad 200 lat temu była tylko pierwszym krokiem we właściwym kierunku. To była tylko kwestia przekonania ludzi, że najważniejsze jest dobre życie na ziemi z innymi ludźmi, i że ludzie nie powinni skupiać się na życiu po śmierci i żyć według niego. Marie-Louise argumentowała to prostymi, pouczającymi przykładami i słyszałem, z jej słów tak jak mówił jej dziadek.

W rzeczywistości, dlaczego i jak nasze ziemskie życie jest tak proste, że każde dziecko może zrozumieć. Tylko filozofowie, a także kościoły, robią to tak skomplikowanym i nieprzejrzystym. Teraz dobrze zrozumiałem, co działo się w głowie Marie-Louise, kiedy zobaczyła mnie potykającego się na posiadłości Zinsendorfów: osobę w potrzebie. Pomoc! Zasady, na którymi wszyscy powinniśmy żyć, są takie proste.

Dziadek rozmawiał również o tym ze swoimi emigrantami z Mähren z jego chrześcijańskiej pobożności i znalazł wielkie porozumienie. Ludzie rozumieli się nawzajem, więc zjednoczona kongregacja została stworzona z tymi samymi ważnymi celami życiowymi. Coraz więcej emigrantów napływało z Mähren do Herrnhut, którzy byli zagrożeni, prześladowani lub nawet zabijani przez katolickich fanatyków w ich własnym kraju. Dołączyli do nich ludzie z Saksonii, którzy słyszeli o zgromadzeniu i ich pokojowym współistnieniu. Wszyscy byli szczęśliwi i zadowoleni i pracowali pilnie dla wspólnego dobra. Gmina rosła i rosła, a ich bogactwo wzrastało. W ten sposób nie tylko domy mieszkalne, ale także większe i piękniejsze budynki mogą wkrótce zostać utworzone. Z biednej osady powstało dobrze sytuowane miejsce, z którego doceniono wszystkie produkty. W szczególności produkowano wysokiej jakości wyroby tkackie, papier, tradycyjne maszyny i produkty, które sprzedawano i wysyłano na cały świat.

Dag na dag hoorde ik van haar steeds meer over haar grootvader, de oprichter van de Herrenhuter gemeente, en over haar familie. Ik hoorde, door welke gedachten en gevoelens ze verbonden waren.

Grootvader was van mening, dat de reformatie van de kerk door Martin Luther meer dan 200 jaar geleden, slechts een eerste stap in de goede richting was. Het kwam er alleen maar op aan, de mensen te overtuigen, dat een goed samenleven op aarde met andere mensen het belangrijkste was, en men zicht niet alleen maar op een leven na de dood moest concentreren en daarnaar leven. Marie-Louise beargumenteerde dit met enkele eenvoudige, verhelderende voorbeelden, en ik hoorde uit haar woorden haar grootvader spreken.

Eigenlijk is het waarom en hoe van ons aardse leven zo eenvoudig, dat ieder kind het kan begrijpen. Alleen de filosofen en ook de kerken maken het zo gecompliceerd en ondoorzichtig. Ik begreep nu goed, wat er in het hoofd van Marie-Louise omging, toen ze me op het landgoed van de Zinsendorfs zag strompelen: een mens in nood. Helpen! Zo gemakkelijk zijn de regels, waarnaar we allemaal zouden moeten leven.

De grootvader had dit vanuit zijn christelijke vroomheid stammende gedachten ook met de Mährische emigranten besproken en grote overeenstemming gevonden. Men begreep elkaar, en zo ontstond er een saamhorige gemeente met dezelfde belangrijke levensdoelen.

Er stroomden steeds meer emigranten uit Mähren naar Herrnhut, die in hun eigen vaderland door katholieke fanatici met goedkeuring van de overheid bedreigd, vervolgd of zelfs gedood werden. Mensen uit Saksen, die over de gemeente en hun vredig samenleven hoorden, sloten zich bij hen aan. Iedereen was gelukkig en tevreden en werkten vlijtig voor het gezamenlijke welzijn. De gemeente groeide en groeide, en hun welstand nam toe. Zo konden al snel niet alleen woonhuizen, maar ook grotere en mooiere gebouwen ontstaan. Uit een arme nederzetting groeide een welgestelde plaats, waarvan alle producten gewaardeerd werden. In het bijzonder produceerde men hoogwaardige weefproducten, papier, ambachtelijke machines en producten, en verhandelde en verstuurde men dit over de hele wereld.

Wegerer Scholz 87

Henrietta von Gersdorf

Marie-Louise opowiedziała mi później, jak zgromadzenie braterskie pochodzi od emigrantów z Mähren. Hrabia Nikolaus Ludwig von Zinzendorf, po ukończeniu szkoły w Frankischen Stiftungen w Halle i uzyskaniu tytułu prawnego, został urzędnikiem państwowym na dworze królewskim w Dreźnie. Chciał się ożenić, a w maju 1722 r. kupił majątek Berthelsdorf od swojej ukochanej babci Henriette von Gersdorf w Großhennersdorf jako przyszły majątek rodzinny. Kilka dni później na osiedlu pojawili się emigranci ewangelicki z Mähren, wyczerpani, głodni i zdesperowani. Hrabia Zinzendorf zabrał ich do domu i obiecał im pomóc.

Marie-Louise opowiedziała tę część życia swojego dziadka tak przenikliwie iz takim oddaniem, że miałem łzy w oczy. To musiało być najbardziej imponujące, a więc najważniejsze wydarzenie w jego życiu dla hrabiego. Do tego czasu miał prawdopodobnie wiele różnych celów, ale nigdy tak naprawdę nie był szczęśliwy i pełen entuzjazmu. W szczególności życie w Dreźnie na dworze królewskim wcale go nie zadowoliło.

Teraz rozpoznał w bezradnych ludziach, którym przydzielono mu jego przewidywane zadanie życiowe, co również zmusiło go do natychmiastowego działania. Kilka tygodni później pierwsze drzewo zostało wycięte na odpowiednim kawałku ziemi w jego Hutbergu na budowę domu dla uchodźców. Był to 17 czerwca 1722 r., dzień ustanowienia osady Herrnhut, która była obchodzona co roku od tego czasu.

Tutaj, w relacji Marie-Louise na temat tych ważnych wydarzeń, przypomniałem sobie moją matkę. Dla niej bardzo odmienne zdarzenie w ramionach ukochanego dziadka, doświadczyć ruja pary sarny, doprowadziły również do wydarzenia decydującego o życiu. Przynajmniej czułem to, kiedy czytałem jej historię. Późniejsze spotkanie z Philippem Gotthardem Schaffgotschiem, relacjami z nim i nieustannym poświęcaniem mediacji między dwoma religiami na Śląsku, było koniecznymi konsekwencjami.

Teraz ja, wyczerpany pruski żołnierz, mogłem spowodować podobne doświadczenia z Marie-Louise. To dało mi poczucie szczęścia nieznane mi, stworzyło więź z małą Marie-Louise, nie wiedząc o niej wiele.

Later heeft Marie-Louise me verteld, hoe de broedergemeente uit emigranten uit Mähren ontstaan is. Graaf Nikolaus Ludwig von Zinzendorf was na zijn schoolopleiding aan de Frankischen Stiftungen in Halle en een rechtenstudie, staatsbeambte aan het koninklijke hof in Dresden geworden. Hij wilde trouwen en kocht in mei 1722 het goed Berthelsdorf van zijn geliefde grootmoeder Henriette von Gersdorf in Großhennersdorf als toekomstig familiebezit. Enkele dagen later verschenen daar op het landgoed protestante emigranten uit Mähren, uitgeput, uitgehongerd en vertwijfeld. Graaf Zinzendorf nam ze in huis en beloofde, hen te helpen.

Marie-Louise vertelde dit deel uit het leven van haar grootvader zo indringend, en met zulke toewijding, dat bij mij de tranen kwamen. Het moet voor de graaf werkelijk het indrukwekkendste en daarmee de belangrijkste gebeurtenis in zijn leven geweest zijn. Tot dan toe had hij waarschijnlijk vele verschillende doelen gehad, maar was hij nooit echt gelukkig en vol enthousiasme geweest. In het bijzonder bevredigde hem het leven in Dresden aan het koninklijke hof helemaal niet.

Nu herkende hij in de op hem aangewezen hulpeloze mensen zijn vooruit geziene levenstaak, die hem ook onmiddellijk liet handelen. Enkele weken later al, werd er op een geschikt stuk grond van zijn bezit aan de Hutberg de eerste boom gekapt voor de bouw van een huis ten behoeve van de vluchtelingen. Dat was 17 juni 1722, de dag van de oprichting van de nederzetting Herrnhut, die vanaf toen elk jaar feestelijk gevierd werd.

Hier, bij Marie-Louises uiteenzetting van deze belangrijke gebeurtenissen, moest ik aan mijn moeder denken. Voor haar had een heel anders geaarde gebeurtenis in de armen van haar geliefde grootvader, het meebeleven van de bronst van een reekoppel, ook voor een levensbeslissende gebeurtenis geleid. Zo had ik het tenminste gevoeld, toen ik haar verhaal las. De latere ontmoeting met Philipp Gotthard Schaffgotsch, de band met hem en de steeds voortdurende opofferende bemiddeling tussen de beide religies in Silezië, waren de noodzakelijke gevolgen daarvan.

Nu lijk ik, de uitgeputte Pruisische soldaat, bij Marie-Louise mogelijkerwijs een soortgelijke belevenis te hebben veroorzaakt. Mij gaf dat een mij onbekend geluksgevoel, het schepte een band met de kleine Marie-Louise, zonder dat ik veel van haar wist.

Wegerer Scholz 86

Hrab von Zinzendorf

Po tym, jak Marie-Louise zaprowadziła mnie do małego pokoju, wyciągnąłem się na miękkim łóżku. Zanim zasnąłem usatysfakcjonowany, ponownie doświadczenia z Marie-Louise w pokoju muzycznym przeszło mi przez głowa. Musiała tak intensywnie myśleć o swoim dziadku i jego muzyce, że zobaczyła go siedzącego przed szpikulcem, jak grał i usłyszała jak zaśpiewał. Wiedziałem, że możesz tak dobrze wyobrazić sobie taką osobę, że można go fizycznie zobaczyć przed nim. Marie-Louise najwyraźniej miała niezbędną wyobraźnię, by doświadczyć jej jako żywej. Na początku myślałem, że ta myśl była trochę nieprzyjemna, ale pomyślałem też, że nauczyłem się już czegoś ważnego o dziewczynie.

Kiedy wieczorem Marie-Louise wyprowadziła mnie z pokoju na kolację, zaprowadziła mnie do dużej jadalni zamku. Spodziewałem się teraz poznać rodzinę hrabiego. Kiedy otworzyliśmy drzwi, byłem zaskoczony, że duży pokój miał długi stół w kształcie litery U, na który siedzeli już około 30 osób. To była cała rodzina i wszyscy pracownicy jedzą tutaj razem. Teraz widziałem hrabiego, jego żonę i siostrę Henriette Benigna, których już poznałem. Był na czele stołu, a dwa miejsca wolne pozostawiono dla Marie-Louise i mnie. Przyszliśmy i usiedliśmy. Hrab wstał, tak samo robili inni. Wszyscy uścisnęliśmy sobie dłonie, tak że utworzyliśmy duży okrąg. Hrabia odmówił modlitwę stołową i na koniec wszyscy powiedzieli.

„Błogosławiony posiłek” i wszyscy osiadli. Hrabia poprosił o chwilę ciszy i oświadczył, że ja, śląski żołnierz, zostanę z nimi na kilka dni i że Marie-Louise będzie mnie pielęgnować. Poproszono ich, aby traktowali go jak brata. Potem przypomniałem sobie kobietę z Hochkirch, która opowiada o kościele braci w Herrnhut. Spojrzałem na ludzi przy stole, ale nie mogłem ją znaleźć.

Po zupie pytałem hrabia o ją i opisał go kobiecie, która mi pomogła i opiekowała w Hochkirch. Hrabia śmiał się głośno i powiedział, że kościół brata ma wiele setek braci i sióstr w sąsiedniej gminie Herrnhut, było wiele tysięcy w Saksonii. Nie mógł ich przecież wszystkich osobiście znać. Tutaj w Berthelsdorf, byli tylko z małym kręgiem ludzi, którzy wszyscy myśleli i czuli to samo.

Hierna bracht Marie-Louise me naar een kleine kamer, ik strekte me uit op op het zachte bed. Voordat ik tevreden insliep, ging de belevenis met Marie-Louise in het muzieksalon nog een keer door het hoofd. Ze moet daar klaarblijkelijk zo intens aan haar grootvader en zijn muziek gedacht hebben, dat ze hem voor het spinet zag zitten en spelen en zingen hoorde. Ik wist wel, dat men een ander mens zich zo goed kan voorstellen, dat je hem lijfelijk voor je kan zien. Marie-Louise had blijkbaar de nodige fantasie, dit dan ook als in leven lijve te ervaren. Eerst vond ik die gedachte een beetje onaangenaam, maar vond ook dat ik daarmee al iets belangrijks over het meisje te weten gekomen was.

Toen ik ’s avonds door Marie-Louise uit mijn kamer gehaald werd voor het avondeten, bracht ze me naar de grote eetzaal van het slot. Ik verwachtte, dat ik nu de familie van de graaf zou leren kennen. Toen we de deur openden, zag ik tot mijn verbazing, dat in de grote ruimte een lange tafel in een U-vorm stond, waaraan al zo’n dertig mensen zaten. Het was de hele familie en het hele personeel, die hier gezamenlijk het avondeten zouden nuttigen. Nu zag ik ook de graaf, zijn vrouw en zuster Henriette Benigna die ik al had leren kennen. Hij zat aan het hoofd van de tafel en langs hem waren nog twee plaatsen vrijgehouden voor Marie-Louise en mij. We liepen erheen en gingen zitten. De graaf stond op en de anderen ook. We gaven elkaar allemaal de hand, zodat we een grote cirkel vormden. De graaf sprak een een tafelgebed uit en aan het einde zei iedereen:

‘Gezegende maaltijd’ en men gingen zitten. De graaf verzocht nog nog om een ogenblik stilte en verklaarde, dat ik, een Silezisch soldaat, enkele dagen bij hen zou blijven en dat Marie-Louise mij zou verplegen. Men werd verzocht hem als een broeder te behandelen. Toen schoot me weer te binnen, dat de vrouw in Hochkirch over een broedergemeente in Herrnhut gesproken had. Ik keek de mensen aan de tafel aan, maar kon ze niet ontdekken.

Na de soep vroeg ik aan de graaf naar haar en beschreef hem de vrouw die me in Hochkirch geholpen en verpleegd had. De graaf lachte hardop en zei, dat de broedergemeente in de buurtgemeente Herrnhut vele honderden broeders en zusters had, in Saksen waren het er vele duizenden. Hij kon ze toch niet allemaal persoonlijk kennen. Ze waren hier in Berthelsdorf maar met een kleine kring van mensen die allemaal gelijk dachten en voelden.

Wegerer Scholz 85

Herrnhut

Poszedłem do kuchni z Marie-Louise, ona nie opuściła mojej strony. Kiedy dziewica przygotowa mi coś do jedzenia, szybko podeszła do niej i przyniosła mi to i położyła na stole. Podczas kolacji spojrzała na mnie uważnie i włożyła palec na swoj ust. Było to poruszający widzieć, że ​​tak wyraźnie o czymś myśli.

Po tym jak zjadłem i wypiłem, objęła mnie z ręka mój ramieniem i potykałem z niał, gdzieś Wylądowaliśmy w pralni. Tam była duża drewniana miska, która wypełniała Marie-Louise w międzyczasie z ciepłą wodą. Ponieważ moje kulami zostali w kuchni, wspierała mnie podczas rozbierania. Zrobiła to z taką pewnością siebie, że nigdy się nie wstydziłem, nawet gdy byłem nagi w wannie.

Moja zraniona noga stała się bardzo gruba. Marie-Louise delikatnie głaskala mojledwo wyleczone rany, które otrzymałem w ogniu kartaczami. To był cud, że zostałem ranny tylko na jednej nodze, ale za co w większej liczbie miejsc. Kiedy Marie-Louise zauważyła, że ​​jej sukienka przeszkadza ją, kiedy mi kąpała, zdjęła ją i stała teraz w halka przy mojej wannie. Dopiero teraz zobaczyłem jaka ona ma miękkie ciało.

Zapytałem ją o jej wiek. Zaczęła mówić i powiedziała, że ​​ma dziesięć lat, ale potrafiła czytać i pisać. Również umie czytać nuty i grać krotki piosenki z partytury. Uczyła ją to nauczyciel muzyki, która zatrudniał dziadka i uważała ona go za bardzo dobrego. Jednak dołączył do armii saskiej podczas ostatniej wojny i został zastrzelony w Lowosice. Kiedy to usłyszałem, stało się jasne, że ja moglem strzelić na mojego ukochanego nauczyciela muzyki. A teraz mnie nakarmiła, stało się dla mnie jasne, że nigdy więcej nie strzeli na nikogo podczas jakiś wojny. Znowu z wdzięcznością spojrzałem w oczy Marie-Louise, a ona uśmiechnęła się do mnie. Jak okropny my dorosły są w porównaniu z dziećmi, poszla mi do głowie.

Ik ging met Marie-Louise naar de keuken, ze week niet van mijn zijde. Toen een maagd iets te eten voor me haalde, liep ze snel naar voren en bracht het naar mij en zette het op tafel. Tijdens het eten bestudeerde ze me heel precies en legde daarbij haar vinger weer op haar lippen. Het was aandoenlijk te zien, dat ze zo zichtbaar over iets nadacht.

Nadat ik gegeten en gedronken had, legde ze mijn arm om haar schouder, en ik strompelde aan haar zijde ergens naar toe. We kwamen in de waskeuken terecht. Daar stond een grote houten teil, die Marie-Louise in de tussentijd met warm water had gevuld. Omdat mijn krukken in de keuken waren achtergebleven, ondersteunde ze mij, tijdens het uitkleden. Ze deed dat met zo’n zelfverzekerdheid, dat er op geen enkel moment bij mij een gevoel van schaamte opkwam, zelfs niet toen ik naakt in de teil stapte.

Mijn gewonde been was erg dik geworden. Heel voorzichtig en zachtjes wreef Marie-Louise de pas geheelde wonden, die ik in het kartetsvuur had opgelopen. Het was een wonder dat ik maar aan één been gewond was geraakt, maar daarvoor in de plaats op meer plekken. Toen Marie-Louise merkte, dat haar jurk bij het baden hinderlijk was, trok ze het uit en stond nu in aan onderjurk langs mijn teil. Nu pas zag ik, wat voor zacht lichaampje ze had.

Ik vroeg haar naar haar leeftijd. Ze begon te kletsen en zei, dat ze tien jaar oud was, maar al kon lezen en schrijven. Ook kon ze al noten lezen en kleine liedjes van bladmuziek spelen. Dat had haar de muziekleraar, die grootvader in dienst genomen had, bijgebracht en die ze heel aardig vond. Hij was echter tijdens de laatste oorlog het Saksische leger ingegaan en bij Lobositz doodgeschoten. Toen ik dat hoorde, werd me duidelijk, dat ik op de geliefde muziekleraar van het meisje geschoten kon hebben. En nu verpleegde ze mij, in dat ogenblik werd me duidelijk, dat ik nooit meer in een oorlog op een ander mens kon schieten. Ik keek nog een keer dankbaar in Marie-Louises ogen, en ze lachte naar mij. Wat zijn wij volwassenen toch verschrikkelijke mensen in vergelijking met kinderen, ging me door mijn hoofd.