Wegerer Scholz 46

Kosciol ewangelicki w Proszowej

W ten sposób odbywa się w marcu nowy przyjęty pastor ewangelicki po raz pierwszy ewangelicki msza w na ten cel specjalny dostosowane stodoła. Wybrali największą stodołę we wsi, ale nie wszyscy wierzący mieścili się . Dlatego proboszcz robił kazanie w drzwiach, aby mógł być słyszany w kościele i poza nim.

Johann nie mógł udać się na uroczyste wydarzenie w Proszowa, ponieważ stało się gorzej z jego nogą i musiał ciągle leżeć w łóżku. Pomagałeś my w tym czasie ruszający, zmieniając bandaż i pozostając z nim przez wiele godzin. Pewnego dnia, kiedy wróciłem z lasu zbierając drewno, siedziałeś nieruchomo obok jego łóżka. Johann zmarł z powodu zatrucia krwi. Wziąłem cię w ramiona i dopiero wtedy łzy pływali u ​​ciebie. Dwa dni później pochowaliśmy Johanna w Proszowa. Był to pierwszy pogrzeb ewangelicki od prawie stu lat. Cmentarz był całkowicie zaniedbany i najpierw trzeba było zrobić miejsce dla grobu. Było wielu ludzi na pogrzebie w Proszowa i pastor podziękował Johann, ponieważ dał swój życie, aby te zmiany byli możliwe. Często opowiadaliśmy między sobie o tej kazanie żałobnie. Dlatego przez to na pewno zapamiętasz ten dzień,

Pastor Heinrich Buchardi był nie tylko dobrym kaznodzieją, ale także wiele wiedział na temat budowy domu. Też na korzyść siebie, proponowal najpierw budowac plebanie z dużym poddaszem, na którym można było odprawiać nabożeństwa w okresie jesiennym i zimowym. Później powstałby duży kościół z wieżą. Ponieważ wszyscy rolnicy, ogrodnicy, i wszyscy specjaliści z Proszowa, Kwieciszowice, Boża Góry i Antoniów entuzjastycznie i pilnie współpracowali, była plebania już w tym samym roku gotowe a kościół zakończone w roku następnym.

W Blumendorf, po 95 latach, ponownie powstała szkoła i rozpoczęto budowę nowego budynku szkolnego. Łatwo zrozumieć, że wszystkie te innowacje miały wpływ na wioskę. To było jak oddychanie po austriackich rządach, które stały się coraz bardziej opresyjne w ostatnich latach.

Zodoende hield al in maart een nieuwe aangenomen pastor in Kunzendorf voor de eerste keer een evangelische mis in een daarvoor ingerichte schuur. Men had daarvoor de grootste schuur in het dorp uitgekozen, desondanks konden er niet alle gelovigen in. De pastor hield daarom de preek in de deuropening, zodat hij in de kerk, maar ook daarbuiten gehoord kon worden.

Johann kon niet mee naar de feestelijke gebeurtenis in Kunzendorf, want het was erger geworden met zijn been, en hij moest constant in bed liggen. Jij hielp toentertijd ontroerend met het verwisselen van het verband en bleef urenlang bij hem. Op een dag toen ik van het hout sprokkelen uit het bos terugkwam, zat je stom langs zijn bed. Johann was aan een bloedvergiftiging gestorven. Ik nam je in mijn armen, en toen pas kwamen bij jouw de tranen. Twee dagen later hebben we Johann in Kunzendorf begraven. Het was de eerste evangelische begrafenis in bijna honderd jaar. Het kerkhof was helemaal verwilderd, en men moest eerst plaats maken voor het graf. Er waren veel mensen naar deze begrafenis in Kunzendorf gekomen, en de pastor dankte Johann, dat hij zijn leven gegeven had, zodat al deze veranderingen konden plaatsvinden. We hebben later nog vaak met elkaar over deze rouwpreek gesproken. Daarom zul je, je deze dag nog zeker goed kunnen herinneren.

De pastor Heinrich Buchardi, was niet alleen een goede preker, maar wist ook veel over het bouwen van een huis. Ook ten gunste van hemzelf, sloeg hij voor eerst een pastorie te bouwen met een grote zolder, waar men in de herfst en winter al kerkdiensten kon houden. Later zou dan een grote kerk met toren verrijzen. Omdat alle boeren, tuinders, en ook alle vakmensen uit Kunzendorf, Blumendorf, Gotthardsberg en Antoniwald enthousiast en vlijtig meewerkten, was de pastorie noch in hetzelfde jaar en de kerk al in het daaropvolgende jaar klaar.

In Blumendorf werd, eindelijk na 95 jaar, weer een school ingericht, en met de bouw van een nieuwe schoolgebouw begonnen. Het is gemakkelijk te begrijpen, dat al deze vernieuwingen hun invloed op het dorp hadden. Het was als het weer op ademen, na de in de laatste jaren steeds benauwder wordende Oostenrijkse heerschappij.

Wegerer Scholz 45 Boza Gora

To było bitwa pod Małujowice, od którą Johannowi w Boża Góra musieli wielokrotnie odpowiadać, ponieważ on w pruskiej piechocie brał udział w pierwszym rzędzie. Przywiózł też gazetę z Wrocławia, w której wydrukowano mapę z przebiegiem bitwy. Armię pruską był porównano do armii szwedzkiej, która kiedyś była zwycięsko dowodzona przez ich króla Gustawa Adolfa. Johann został ranny na jednej nodze, dlatego został zwolniony z wojska. Jego rana źle się zagoiła. Utykał w domu i przez wioskę, ciesząc się całym szacunkiem, jaki otrzymał wszędzie.

Boża Góra leżało daleko od wszystkich ruchów wojennych, ale skutki okupacji pruskiej mogliśmy też szybko cieszyć, bo mogliśmy zbudować kościół ewangelicki w Proszowa. Najpierw zażądaliśmy zwrotu starego kościoła ewangelickiego, który miał stać się katolikiem około stu lat temu. W Proszowa i Kwieciszowice mieszkali tylko dwie nietutejsze katolickie rodziny. Rzadko była katolicka msza, aż około dwudziestu lat temu kościół groził nawet zawalaniem. Byli wówczas rolnicy ewangelików, którzy chcieli zapobiec zawalania kościoła do ruina, ponieważ Wrocław nie odpowiedział na prośby o pomoc. Ludzie mieli nadzieję, że dostają pozwolenie, aby odprawiać mszy w kościele. Ale kiedy kościół został naprawiony, to został ponownie zabronione. Ludzie musieli wracać do Giebułtów jak wcześniej.

Odnowione pragnienie powrotu do ewangelistów zostało odrzucone przez nowy rząd pruski. Podstawowe zasady króla były ściśle przestrzegane, że każdy musiał być błogosławiony zgodnie z własnymi przekonaniami. Chcieli pomóc gminom protestanckim, ale chcieli umożliwić status quo katolickiej ludności. Ta decyzja po najpierw wzbudziła wielkie irytacji w wiosce, ponieważ nie był to najwyższy czas, aby nareszcie naprawić wielką niesprawiedliwość zamknięcia kościoła? Czy król pruski podczas marszu na Śląsk nie został powitany za to jako wyzwoliciel? W końcu większość uważała, że nie jest to dobrze, aby odpłacić niesprawiedliwością, ale teraz musimy się wszędzie zaangażować, aby uzyskać pokój i równość.

Dat was de slag bij Mollwitz, waarover Johann in Gotthardsberg steeds weer moest vertellen, want hij had in de Pruisische infanterie, in de eerste rij daaraan deelgenomen. Hij had uit Breslau ook een krant meegebracht, waarin een kaart met het verloop van de slag was afgedrukt. Het Pruisische leger werd met het Zweedse leger vergeleken, die toch ook een keer door hun koning Gustav Adolf, zegevierend aangevoerd werd. Johann was bij deze slag aan zijn been gewond geraakt, en werd daarom uit het leger ontslagen. Zijn wond heelde slecht. Hij strompelde door het huis en door het dorp en genoot van alle hoogachting, die men hem overal gaf.

Gotthardsberg had weliswaar ver weg van alle oorlogshandelingen gelegen, maar over de uitwerkingen van de Pruisische bezetting konden ook wij al snel jubelen, want ons werd toegestaan een evangelische kerk in Kunzendorf te bouwen. We hadden eerst de teruggave van de oude evangelische kerk geëist, die ongeveer honderd jaar geleden katholiek moest worden. Er woonden slechts twee, van buitenaf komende katholieke gezinnen in Kunzendorf en Blumendorf. Er was maar zelden een katholieke mis gehouden, totdat zo’n twintig jaar geleden de kerk zelfs dreigde in te storten. Er waren toen enkele evangelische boeren bereid, te voorkomen dat de kerk tot een ruïne zou vervallen, want uit Breslau werd niet gereageerd op verzoeken om hulp. Men hoopte dan de toestemming te krijgen, om weer missen in de kerk te kunnen houden. Maar toen de kerk gerepareerd was, werd het alsnog opnieuw verboden. Men moest weer als tevoren weer naar Gebhardsdorf gaan.

Het vernieuwde verlangen naar de teruggave aan de evangelisten werd door de nieuwe Pruisische regering afgewezen. Men volgde strikt de grondregel van de koning, dat ieder volgens zijn eigen overtuiging gezegend moest worden. Men wilde de protestante gemeentes helpen, maar wilde de katholieke bevolking de status quo toestaan. Deze beslissing wekte eerst grote ergernis in het dorp, want het was niet de hoogste tijd, om het grote onrecht van de kerksluitingen eindelijk ongedaan te maken? Had men niet daarom de Pruisische koning op zijn mars in Silezië als een bevrijder begroet? Tenslotte vonden de meesten, dat het niet goed was, om een onrecht te vergelden, maar men moest zich nu overal inzetten voor vrede en gelijkheid.

Wegerer Scholz 44

General von Kurt Christof von Schwerin

Dopiero w południe Prusy uderzyły w armię austriacką w Małujowice, która również została postawione w kilku miejscach. Pośrodku znajdowała się piechota, a na obu skrzydłach kawaleria w układzie klasycznym, tak jak uczą się w szkołach wojskowych.

Lewe skrzydło Austriaków po raz pierwszy weszło w kontakt z Prusakami, którzy powitali ich szybkim pociskiem wystrzeliwanym z dział. Króla Fryderyka również pospieszyło się na stronę jego armii. Następnie austriacki generał Römer, dowódca armii, zaatakował ze swoimi trzydziestoma eskadrami kawalerię i gonił dziesięciu eskadr pruskich, które tam stały do ucieczka. Król został również przyciągnięty przez uciekających jeźdźców, przemówił do nich błagalnie i rozkazujący, ale na próżno. Ale piechota stała jak blok pomiędzy uciekającymi jeźdźcami i otrzymała nawiedzającą austriacką kawalerię z piekielnym ogniem. Strzelali trzy razy szybciej niż Austriacy, dzięki żelaznym wyciorem ładującym, które szary Dessauer wprowadził do armii pruskiej zamiast drewnianych.

Römer kontynuował ataków, a także był w stanie uchwycić niektóre pruskie działa, ale jego jeźdźcy raz za razem uciekali w gradem kul piechoty. W końcu on sam został trafiony kulą, i to było decydujące, austriacka kawaleria stała się przygnębiona i odmówiła ponownego ataku.

Teraz piechota austriacka posuwała się naprzód, a Neipperg chciał wykorzystać początkową przewagę ataku kawalerii, a także rozbić i wyprzeć tych Prusaków, którzy byli dla niego muszkieterami bez kawalerii. Ale oni nie wystąpili naprzód. Aby uniknąć ostrzału powstających koni, zbudowali przedpiersiu ze swoich plecaków, ale jednak musieli ustąpić w kilku miejscach. To nie umknęło pruskiemu generałowi Schwerinowi, który był dowódcą pośrodku. Amunicja zaczynało brakowa Prusowi przez wiele godzin szybkiego strzelania. Zakazał jego jednostki zbliżyły się do siebie, ustawiając bagnety i grac muzykę do marsz. Z powiewający standardów maszerował, znowu jak gdyby stał na placu ćwiczeń, w kierunku Austriaków i zachód słońca. Żołnierze krzyczeli:

"Naprzód, naprzód, naprzód!" A to krzyki z tego zamkniętego rzędu pruskich bagnetów, lśniących w słońcu, spowodowały, że Austriacy na końcu zachwiali się. Neipperg musiał wycofać się, aby zapobiec gorszemu.

Pas tegen de middag stootten de Pruissen op de eveneens op meerdere plaatsen opgestelde Oostenrijkse leger in Mollwitz. In het midden bevond zich de infanterie, en aan de beide vleugels de cavalerie in de klassieke opstelling, zoals men ze op militaire scholen leert.

De linkse vleugel van de Oostenrijkers kwam het eerste met de Pruissen in aanraking, die hen met een snelle kogelhagel uit hun kanonnen begroette. Ook koning Friedrich was naar die kant van zijn leger gesneld. Toen viel de daar bevelvoerende Oostenrijkse generaal Römer met zijn dertig eskadrons cavalerie aan en jaagde de tien daar staande Pruisische eskadrons op de vlucht. Ook de koning werd door de vluchtende ruiters meegetrokken, hij praatte smekend en bevelend op hen in, maar tevergeefs. Maar de infanterie stond als een blok tussen de vluchtende ruiters en ontving de achtervolgende Oostenrijkse cavalerie met een hels geweervuur. Ze schoten drie keer zo snel als de Oostenrijkers, dankzij hun ijzeren laadstokken, die de grijze Dessauer in plaats van de houten in het Pruisische leger geïntroduceerd had.

Römer bleef maar aanvallen, en kon daarbij ook enkele Pruisische kanonnen buit maken, maar steeds weer sloegen zijn ruiters in de kogelhagel van de infanterie op de vlucht. Tenslotte werd hij zelf door een kogel getroffen, en dat gaf de doorslag, de Oostenrijkse cavalerie werd moedeloos en weigerde, om nogmaals aan te vallen.

Nu, rukte de Oostenrijkse infanterie op, Neipperg wilde beslist zijn in het begin bestaande voordeel door de cavalerieaanval benutten en die Pruissen, die voor hem verder als musketiers zonder cavalerie waren, te doorbreken en uit elkaar te drijven. Maar ze kwamen niet voorwaarts. Om het geweervuur van de aanstormende paarden te ontwijken, bouwden ze een borstwering van hun rugzakken, maar moesten toch op meerdere plaatsen wijken. Dat ontging de Pruisische generaal Schwerin, die bevelvoerder in het midden was, niet. De munitie raakte bij de Pruissen door het urenlange snel schieten, langzaam op. Hij liet zijn eenheden dichter bij elkaar rukken, de bajonetten opzetten en veldmuziek spelen. Met wapperende vanen marcheerde hij, weer alsof men op een exercitieplaats stond, de Oostenrijkers en de zonsondergang tegemoet. De soldaten schreeuwden:

‘Voorwaarts, voorwaarts, voorwaarts!’, en dit geschreeuw uit deze gesloten rij Pruisische bajonetten, die in het zonnelicht fonkelden, brachten de Oostenrijkers definitief aan het wankelen. Neipperg moest de aftocht blazen, om nog erger te voorkomen.

Wegerer Scholz 43 B Boza Gora

Wroclaw 1906

Johann teraz pospieszył z powrotem do Wrocławia, a potem jechać do nas do Boża Góra, bo chciał być na Boże Narodzenie znowu z „rodziną”, jak powiedział w swoim serdecznym powitanie. Jörg i ja byliśmy bardzo szczęśliwi, że mogliśmy go przyjmować z powrotem do domu. Jörga bardzo tęsknił za silnym towarzyszem zabaw, który tak często jak chciał, wyrzucał w powietrze. Brakowało mi jego silnej ręki w wielu ciężkich pracach w i wokół domu. W międzyczasie znaleźliśmy dobre relacje między sobą. Wiedział, że go kocham i miałem bardzo dużo szacunek dla niego, ale unikałam wszystkich innych pieszczot. Świętowaliśmy razem wesołe święta. W styczniu opuścił nas ponownie z hrabią, który spędził kilka dni nad Gryf, a następnie w Boża Góra. Hrabia Hans Anton chciał go jako osobistego strażnika, ponieważ wiedział, że może zaufać mu w tych burzliwych czasach.

Przez wiedeński sąd rozmieszczone wojskowym gubernatorem Śląska, hrabia Wallis był w Friedrichs inwazji na Śląsku w twierdzy Głogów i został tam uwięziony. W Wrocławiu był silny armia cywilów, ale ani nie jeden żołnierz austriacki. Za to wcześniej rada wolnego miasta powinna była uzyskać zgodę, ale jej nie zrobiła. Hrabia Hans Anton, jako najwyższy przedstawiciel rządu austriackiego na Śląsku, posiadał wszędzie moc, ale akuratnie w wolnym mieście Wrocławia. Między rady miasta i hrabia były długie dyskusje i negocjacje, co teraz zrobić, aby chronić miasto, ale również w celu uniknięcia wypadnięciem z łask wiedeńskim sądzie. Ponieważ poszczególni członkowie rady nie mogli się zgodzić, hrabia Hans Anton w końcu zaproponował wysłanie królowi pruskiemu wiadomości, że miasto Wrocław nie ma zamiaru uczestniczyć w jakiejkolwiek wojnie. Ten plan uzyskał zgodę wszystkich. Johann zawiózł ten list do króla Prus, od który był znany z tego, że już jechał kierunku Wrocławia.

Po kolejnym pokojowym wejściu króla pruskiego do Wrocławia jego pierwszym oficjalnym aktem było rozwiązanie austriackiego rządu i zwolnic hrabiego Hansa Antoniego jako Oberamtsdirektora. Ponieważ on musiał opuścić kraj, aż do zawarcia pokoju, hrabia Hans Anton podróżował do swojego syna w Pradze.

Johann haastte zich nu terug naar Breslau om dan naar ons in Gotthardsberg te rijden, want hij wilde met kerstmis weer bij ‘zijn familie’ zijn, zoals hij bij zijn hartelijke begroeting zei. Jörg en ik waren heel blij hem weer in huis te hebben, Jörg miste zijn sterke speelkameraad zeer, die hem zo waak hij wilde, in de lucht gooide. Ik miste zijn sterke hand bij het vele zware werk in en om het huis. We hadden intussen een goede verhouding tot elkaar gevonden. Hij wist dat ik van hem hield, en boven alles achtte, maar alle andere liefkozingen uit de weg ging. We vierden een vrolijk kerstfeest met elkaar. In januari verliet hij ons weer met de graaf, die enkele dagen op de Greiffenstein en aansluitend in Gotthardsberg doorgebracht had. Graaf Hans Anton wilde hem als persoonlijke lijfwacht bij zich hebben, want hij wist, dat hij hem in deze woelige tijden kon vertrouwen.

De door het Weense hof ingezette militaire gouverneur van Silezië, graaf Wallis, was bij Friedrichs inval in Silezië in de vesting Glogau en werd daar opgesloten. In Breslau was een sterke burgerweer, maar geen enkele Oostenrijkse soldaat. Daarvoor had de raad van de vrije stad toestemming moeten verlenen, maar deed het echter niet. Graaf Hans Anton had als hoogste vertegenwoordiger van de Oostenrijkse regering in Silezië overal bevoegdheden, maar net in de vrije rijksstad Breslau niet. Tussen de raad van de stad en hem waren er lange discussies en onderhandelingen, wat er nu moest gebeuren, om de stad te ontzien, maar ook om niet uit de gunst van het Weense hof te vallen. Omdat de individuele raadsleden het onder zich nog niet eens konden worden, deed graaf Hans Anton uiteindelijk een voorstel, de Pruisische koning een bericht te sturen, dat de stad Breslau niet van plan was, om aan wat voor oorlogshandelingen dan ook deel te nemen. Dat plan kreeg de instemming van iedereen. Johann reed met deze brief naar de Pruissenkoning, waarvan men wist dat hij op weg was naar Breslau.

Bij de daarop volgende vreedzame intocht van de Pruissenkoning in Breslau was zijn eerste ambtelijke handeling de Oostenrijkse landsregering ontbinden en graaf Hans Anton als Oberamtsdirektor te ontslaan. Omdat hij, zich tot aan een vredesverdrag buiten het land moest ophouden, reisde graaf Hans Anton naar zijn zoon in Praag.

Wegerer Scholz 43 A Malujowice

General Adan Albert von Neipperg

Johann nie był już potrzebny w Wrocławiu i mógł wrócić do Boża Góra. Ale podczas ostatniej misji króla pruskiego spotkał się z porucznikiem, którego wiedział o dziwnym przekazaniu klucza w Zielona Góra i zaprzyjaźnił się z nim. Gdy wszedł Friedrich w Wrocławiu, zobaczył go ponownie. Jego pomocnik zachorował i zmarł na drodze. Teraz szukał zastępstwa, a Johann natychmiast przyjął zaproszenie. Kilka godzin później Johann był żołnierzem pruskim. Zawsze twierdził, że był pierwszym Ślązakiem w armii pruskiej, ale to prawdopodobnie nie było prawdą.

Armia pruska przesunęła się po Breslau i zdobyła fortecę Brzeg. Armia austriacka pod dowództwem generała Neipperga pierw robił zakwaterowanie w Oława, a potem pomaszerowała dalej do wioski Małujowice. Król Prus wiedział, że decyzja o Śląsku padnie w bitwę, ta pierwszą, którą musiał znieść jako nowego króla.

Ciężkie opady śniegu w dniu 9 kwietnia uniemożliwiły szybki postęp wojsk pruskich. W krótkim czasie wszędzie leżał pół metra śniegu, a Austriacy uważali, że oznacza to tymczasowe zakończenie wszystkich akt wojny. Ale król pruski myślał inaczej. Wczesnym rankiem dziesiątego kwietnia ustawił swoje oddziały w czterech dużych kolumny, a przy muzyce marszowy pomaszerowali do Małujowice. Austriacki generał Neipperg był całkowicie zaskoczony i musiał najpierw zwołać swój wojska z okolicznych wioskach. Armia pruska była jeszcze wystarczająco daleko oddalona i powoli maszerowała na spłaszczonej podłodze śnieżnej, tak jak na placu ćwiczeń. W sumie około dwudziestu tysięcy ludzi, z czego cztery tysiące na koniu. Neipperg miał co najmniej tyle samo, dwa razy więcej kawalerii, ale do tego trochę mniej piechoty.

Johann was in Breslau niet meer nodig en had terug kunnen gaan naar Gotthardsberg. Hij had echter tijdens zijn laatste missie naar de Pruissenkoning de luitenant getroffen, die hij kende van de vreemde sleuteloverdracht in Grünberg, en was met hem bevriend geworden. Toen Friedrich Breslau binnentrok, zag hij hem weer. Zijn helper was onderweg ziek geworden en gestorven. Hij was nu op zoek naar een vervanger, en Johann nam de uitnodiging meteen aan. Enkele uren later was Johann een Pruisische soldaat. Hij beweerde altijd de eerste Sileziër in het Pruisische leger te zijn geweest, maar dat klopte toch waarschijnlijk niet.

Het Pruisische leger was om Breslau heen getrokken en had de vesting Brieg ingenomen. Een Oostenrijks leger onder generaal Neipperg had eerst in Ohlau kwartier gemaakt en was vervolgens verder naar het dorp Mollwitz gemarcheerd. De Pruissenkoning wist, dat nu de beslissing over Silezië in een veldslag zou vallen, zijn eerste, die hij als nieuwe koning te doorstaan had.

Zware sneeuwval op 9 april verhinderde een snel oprukken van de Pruisische troepen. In korte tijd lag er overal een halve meter sneeuw, en de Oostenrijkers dachten dat het een voorlopig einde van alle krijgshandelingen betekende. Maar de Pruissenkoning dacht er anders over. In de vroege morgen van tien april liet hij zijn troepen in vier grote colonnes aantreden en met veldmuziek marcheerde men naar Mollwitz. De Oostenrijkse generaal Neipperg werd volkomen verrast en moest eerst zijn troepen in de omliggende dorpen bijeenroepen. Het Pruisische leger was nog ver genoeg verwijderd, en marcheerde langzaam, net als op een exercitieplaats, nu op een platgestampte sneeuwbodem. In totaal zo’n twintigduizend man, waarvan vierduizend te paard. Neipperg had er minstens evenveel, dubbel zoveel cavalerie, maar daarvoor iets minder infanterie.

Wegerer Scholz 42 Zielona Gora

Prusski armia z Friedrich II

Następnego dnia pojechał z powrotem do miasta razem z Zielona Górniaków. W noce trochę śnieg padał, a na drodze była cienka warstwa śniegu. Po drodze wyprzedzili długie rzędy artylerii, zaopatrzenie i maszerujące wojska pruskie. Na każdej większej jednostce jechał wysoki oficer, a za nią kilka chorążowie na koniu i korpus muzyczny. Sprawiało to wrażenie, jakby byli na miejscu ćwiczeń, a nie na kampanii. Żołnierze mieli dobrze poczucie. Rozradowali się i rozmawiali, a kiedy korpus muzyczny rozpoczął piosenkę, wszyscy śpiewali głośno i radośnie.

Johann i dwaj panów z Zielona Góra przybyli przed pruskie oddziały w miasto i pojechali prosto do ratusza. Tam zebrała się cała rada i dyskutowali mocno o co miało się stać po przybyciu wojsk pruskich. Burmistrz zamknął wszystkie bramy, chcieli najpierw poczekać. Potem zameldowano byl pruskiego porucznika, który został przyjęty przez zachodniej bramy. Wszedł do sali obrad i zażądał od burmistrza, by dał mu klucz do miasta. Burmistrz pozostał w milczeniu, oczekując w rundzie i powiedział:

"Poddać klucz? Czy Pan Bóg chce, bym to zrobiłem, proszę pana, poruczniku? Ale jak ja mogę akceptować taki rozkaz? Klucz leży tam na stole: ale oddaj mu ... Pan nie jest oficerem Królowej Węgier, czy mi się wydaje?

Porucznik pruski to wytracił równowagi z tego zdanie , ale wyciągnął rękę do klucza i wziął go. Bramy miasta zostały otwarte dla napierających wojsk pruskich. Kiedy następnego ranka wojska pruskie odeszły ponownie, porucznik wrócił do burmistrza i odłożył klucz na stół.

De volgende dag reed hij samen met de beide Grünberger terug naar de stad. ’s Nachts had het een beetje gesneeuwd, en er laag een dun laagje sneeuw op de weg. Onderweg haalden ze haalden ze lange rijen geschut, bevoorrading, en marcherende Pruisische troepen in. Voor elke grotere eenheid reed een hoge officier, gevolgd door meerdere vaandeldragers te paard en een muziekkorps. Het maakte de indruk, of men op de exercitieplaats was en niet op een veldtocht. De soldaten waren goed gemutst. Ze jubelden en kletsten, en als het muziekkorps een lied inzette, zong iedereen luid en vrolijk mee.

Johann en de beide Grünberger heren kwamen nog voor de Pruisische troepen in Grünberg aan en reden meteen door naar het raadhuis. Daar was de hele raad verzameld en debatteerde hevig, wat men bij de aankomst van de Pruisische troepen moest doen. De burgemeester had alle poorten laten sluiten, men wilde eerst afwachten. Toen werd er een Pruisische luitenant aangemeld, die men aan de westerpoort had binnen gelaten. Hij betrad de raadszaal en vorderde de burgemeester op, hem de sleutel van de stad te overhandigen. De burgemeester bleef in de zwijgzame, verwachtingsvolle ronde zitten en zei:

‘De sleutel overgeven? Zou God willen, dat ik het mocht, mijnheer de luitenant; maar hoe kan ik me zoiets laten bevelen? De sleutel ligt daar op de tafel: maar hem overhandigen... U bent toch geen officier van de koningin van Hongarije, lijkt mij?’

De Pruisische luitenant was hierdoor van zijn stuk gebracht, maar strekte zijn hand naar de sleutel, en pakte hem. De stadspoorten werden voor de oprukkende Pruisische troepen geopend. Toen de volgende morgen de Pruisische troepen weer afmarcheerden, bracht de luitenant de sleutel weer terug naar de burgemeester, en legde hem op de tafel terug.

Wegerer Scholz 41

Maria Theresia od Austrii

Kiedy Johann został zapytany, czy jest także z Zielona Góra, zaprzeczył i wskazał, że był do wczoraj posłańcem austriackiego Oberamtsdirektora z Wrocławiu. Jego zadanie zostało wypełnione przekazaniem listu w Zielona Góra i chciał wrócić do domu po zobaczeniu młodego króla pruskiego.

Król Friedrich zaklepał w ramię Johanna i powiedział: "Niech mnie czcigodni Oberamtsdirektor von Schaffgotsch pozdrawia. Za kilka tygodni wezwę go do Wrocławia.”

Johann był zaskoczony, jak dobrze król pruski został poinformowany o Śląsku. Do tego czasu nie wymienił nazwiska Oberamtirektorów. Pewność króla, że ​​będzie w Wrocław w ciągu kilku tygodni, niestety, zaskoczyła go mniej, bo wiedział od hrabiego Hansa Antoniego, że na Śląsku jest tylko kilka armii austriackich. Ślązak, po złym traktowaniu przez wiedeński dwór w ostatnich dziesięcioleciach króla pruskiego raczej witają jako wyzwoliciela, niż przeciw niemu walcząc dla Austrię.

Ledwo ludzi siedziały przy dużych stolikach, gdy już podawano pierwsze danie, gdy na zewnątrz było dużo hałasu, jakby świat się zawalił. Król jednak zachowywał spokój i kontynuował rozmowę w niezakłóconym tempie. Nagle drzwi się otworzyły i wszedł podekscytowany oficer. Powiedział, że w przeciwległym ratuszu wielki zegar się rozbił. Król wstał, wziął do ręki kieliszek do wina i podniósł go, a wszystko wokół nagle się wyciszyło. Potem powiedział spokojnym głosem: "znak, że najwyżsi będzie obniżone!"

Oczywiście miał na myśli dom władcy Habsburgów w Wiedniu jako "wysoki". Potem król usiadł ponownie, a kolacja trwał cicho i spokojnie. Johanna był pod wrażeniem radości, ale także spokoju króla pruskiego. Chciałby pójść na wojnę dla takiego człowieka, pomyślał. Potem przypomniał sobie, że niedawno powiedział podobne zdanie, kiedy mówił o austriackiej królowej Marii Teresy. Czy tak szybko zmienił front? W przypadku Marii Theresii było to piękno kobiety, która uczyniła go entuzjastycznym. Teraz był przyjazny, rozwinięty i kontrolowany geniusz, z prawdziwie królewskim charakterem.

Toen Johann gevraagd werd, of hij ook uit Grünberg was, ontkende hij dat en gaf aan, tot gisteren de bode van de Oostenrijkse Oberamtsdirektor uit Breslau geweest te zijn. Zijn opdracht was met de overdracht van een schrijven in Grünberg vervuld, en wilde nu na de jonge Pruisische koning gezien te hebben, weer naar huis terugkeren.

Koning Friedrich klopte Johann op de schouder en zei: ‘Moge de vereerde Oberamtsdirektor von Schaffgotsch mij groeten. Ik zal hem over een paar weken bij mij in Breslau ontbieden.’

Johann was verrast, hoe goed de Pruisische koning over Silezië was geïnformeerd. Hij had de naam van de Oberamtdirektors tot dan toe niet genoemd. De zekerheid van de koning, dat hij binnen enkele weken in Breslau zou zijn, verwonderde hem helaas minder, want hij wist van graaf Hans Anton, dat er maar weinige Oostenrijkse troepen in Silezië waren. De Sileziër werden na de slechte behandeling door het Weense hof in de laatste decennia, de Pruisische koning eerder als een bevrijder onthalen, dan tegen hem voor Oostenrijk vechten.

Nauwelijks zat iedereen aan de grote tafelen de eerste gang werd opgediend, toen er buiten een hoop lawaai was, alsof de wereld in elkaar stortte. De koning bleef echter rustig zitten en voerde zijn gesprek ongestoord verder. Plotseling werd de deur opentrokken, en er viel een opgewonden officier naar binnen. Hij zei, dat in het tegenover liggende gemeentehuis de grote klok naar beneden gestort was. De koning stond op, nam een wijnglas in zijn hand, hield dit omhoog, en alles rondom hem werd plotseling stil. Toen zei hij met een rustige stem: ‘een teken dat het hoge omlaag gebracht word!’

Daarmee bedoelde hij natuurlijk het zichzelf altijd als ‘hoog’ aangeduide Habsburgse heersershuis in Wenen. Daarna ging de koning weer zitten, en het maal ging rustig en ongestoord verder. Johann was van de vrolijkheid, maar ook van de rustige bezonnenheid van de Pruisische koning onder de indruk. Voor zo een man zou hij graag ten strijde trekken, dacht hij. Toen schoot hem te binnen, dat hij niet lang geleden een soort gelijke zin gezegd had, toen hij over de Oostenrijkse koningin Maria Theresia sprak. Was hij zo snel van front verandert? Bij Maria Theresia was het de schoonheid van een vrouw geweest, die hem enthousiast gemaakt had. Nu was het een vriendelijk, ontwikkeld en beheerst genie, met een echt vorstelijk karakter.

Wegerer Scholz 40 Zielona Gora

Crossen

Johann wrócił do Zielona Góra, ponownie zatrzymał się znowu w 'Landhuis' i chciał się meldować u burmistrza. To już nie było konieczne. W dworku przybyli inni podróżnicy z Crossen który dojechali dzień wcześniej. Burmistrz Zielony Góra i kilku innych panów siedziało teraz z nimi w rezydencji i powiedziano im, co widzieli po drodze. W ten sposób Johann usłyszał, że wojska pruskie rozbiły obóz w pobliżu Crossen. To mogło tylko oznaczać, że zbliża się Śląsk, jak obawiał się hrabia Hans Anton. Johann dał burmistrzowi list, który natychmiast otworzył i przeczytał. Następnie skonsultował się z dwoma Panowi i poprosił ich, aby jechać do króla pruskiego w Crossen i ostrzec go o dalszym awansie na Śląsk, jak tego wymagano w piśmie hrabiego Hansa Antoniego. Obaj panowie wcale nie byli zadowoleni z tego zadania. Cieszyli się, że Johann deklarował chęć towarzyszyć im podczas tej przejażdżki.

Następnego ranka trójka odjechała wcześnie z Zielona Góra w kierunku Brandenburgski Crossen. Przybyli tam późnym rankiem i przez długi czas byli sprawdzani przy bramie przez straż miejską. To było bardzo niezwykłe. Ich nazwiska zostały dokładne spisane i zapytano ich, gdzie nocują. Nazwali największy i najważniejszy pensjonat w mieście. Tam też był wyjątkowo zajęty. Przy drzwiach stało dwóch strażników i zapytali ich, czego chcą. Wygląda na to, że król był już w środku, lub przynajmniej spodziewano się go wkrótce. Przed pozwolenie im wejść do ich pokoju, najpierw przyszedł pruski oficer i przesłuchał ich ponownie. Przekazali mu szczegółowe informacje i powiedzieli, że chcą dać królowi wiadomość od miasta Zielona Góra. Chwili późnej zostali poinformowani przez tego samego oficera, że ​​król spodziewał się, że będą jeść z nim za pół godziny.

Kiedy weszli do jadalni we wskazanym czasie, zebrało się tam już kilku oficerów, którzy również musieli wziąć udział w kolacja. Stali w szeregu, aby król mógł ich powitać jeden po drugim. Król został trochę dłużej u panów z Zielona Gora, spojrzał im głęboko w oczy i nagle powiedział bardzo radośnie:

"Dziękuję za przybycie do mnie, więc mam zaszczyt powitać was na moim ziemie. Na pewno z przyjemnością wy to honorujecie, a jutro będzie miał zaszczyt powitać was jutro na wasze ziemie. Jeśli chcesz mnie ostrzec, wejść na Śląsk, dziękuję was bardzo za wasze troski i proszę tylko, aby to moja troska była. Pozdrówcie swojego burmistrza. Niedługo go odwiedzę. "

Johann reed weer naar Grünberg, logeerde weer in het Landhuis, en wilde zich laten aanmelden bij de burgemeester. Dat was niet meer nodig. In het landhuis waren net een dag eerder andere reizende uit Crossen gearriveerd. De burgemeester van Grünberg en nog enkele andere heren zaten nu met hen in het Landhuis bijeen en lieten zich vertellen, wat ze onderweg gezien hadden. Zo hoorde Johann, dat de Pruisische troepen in de buurt van Crossen een kamp hadden opgezet. Dat kon alleen maar betekenen dat een opmars naar Silezië aanstaande was, zoals graaf Hans Anton gevreesd had. Johann gaf de burgemeester het schrijven, die het meteen opende en las. Hij overlegde daarop met de beide heren en verzocht hen, om de Pruissenkoning naar Crossen tegemoet te reizen en hem voor een verdere opmars naar Silezië te waarschuwen, zoals het in het schrijven van graaf Hans Anton verlangd werd. De beide heren waren helemaal niet blij met deze opdracht. Ze waren blij, dat Johann zich bereid verklaarde, hen op deze rit te begeleiden.

De volgende morgen reden de drie al vroeg weg uit Grünberg richting het Brandenburgse Crossen. Ze kwamen daar in de late voormiddag aan en werden aan de poort door de stadswacht lang gecontroleerd. Dat was heel ongebruikelijk. Hun namen werden zorgvuldig opgeschreven, en er werd hun gevraagd, waar ze logeerden. Ze noemden het grootste en voornaamste gasthuis in de stad. Daar was het eveneens een ongewoon druk. Er stonden twee wachters voor de deur en vroegen hen wat ze wilden. Schijnbaar was de koning al binnen, of werd tenminste binnenkort verwacht. Aleer ze hun kamer mochten betrekken, kwam er eerst nog een Pruisische officier en verhoorde hen nog een keer. Ze gaven hem uitvoerige informatie en vertelden hem, dat ze de koning een bericht van de stad Grünberg wilden overbrengen. Even later werd hen door dezelfde officier medegedeeld, dat de koning hen over een half uur bij het eten verwachtte.

Toen ze op de aangegeven tijd in de eetzaal binnen gingen, waren daar al enkele officieren verzameld, die eveneens aan het maal moesten deelnemen. Zij gingen in een rij staan, zodat de koning hen bij het binnenkomen na elkaar kon begroeten. Bij de Grünberger heren bleef hij iets langer staan, keek hen diep in de ogen en zei plots heel vrolijk:

‘Hartelijk dank, dat jullie me tegemoet zijn gereisd, zodoende heb ik de eer, jullie op mijn grond te mogen begroeten. Jullie zullen dat zeker graag beantwoorden, en zullen morgen de eer hebben, mij op jullie grond te mogen begroeten. Voor het geval dat jullie me willen waarschuwen, om Silezië te betreden, zo dank ik jullie voor jullie zorgen en vraag jullie alleen maar, dat mijn zorg te laten zijn. Groet jullie burgemeester. Ik zal hem binnenkort bezoeken.’

Wegerer Scholz 39 Crossen

Zielona Gora

Jego droga do Berlina była przez Bolesławiec, Szprotawa, Kożuchów i Zielona Góra, ostatnie śląskie miasto. W Zielona Góra spędził noc w rezydencji, jak zalecał hrabia. Tutaj, w 'Landhaus', ważni podróżnicy lub gościach miasta Zielona Góra często nocowali, którzy nie chcieli nocować w publicznych karczmy. Johann usłyszał wiele wiadomości z Berlina podczas ich rozmów. Spotkał także burmistrzem Zielony Góra, kiedy przyszedł po gościa jednego wieczoru. Jednak milczał o swojej misji. Zawsze wystarczył, kiedy powiedział że podróżuje na zlecenie Oberamstdirektor von Schaffgotsch. Wtedy otworzyły się dla niego wszystkie drzwi.

W Berlinie wykonał swoje zadanie i wrócił do Wrocławia z odpowiedzią: "Młody król pisze poezja, musikuje i tańczę że to była słodka rozkosz. Nie musieliśmy się martwić. Johann przebywał w Wrocław przez kilka tygodni na prośbę hrabiego i przynosił dla niego liczne wiadomości. Na początku grudnia hrabia otrzymał wiadomość od swojego przyjaciela z Berlina, że ​​duże pruskie wojska zostały prowadzone do granicę ze Śląskiem. Z tego można wywnioskować, że król pruski rozważał inwazję na Śląsk. Hrabia Hans Anton napisał list do burmistrza Zielona Góra, chciał wysłać delegację do króla pruskiego i ostrzec go przed wkroczeniem na Śląsk.

Zijn weg naar Berlijn ging via Bunzlau, Sprottau, Freystadt en Grünberg, de laatste Silezische stad. In Grünberg overnachtte hij in het Landhuis, zoals de graaf hem aanbevolen had. Hier in het 'Landhaus' overnachtten vaak belangrijke reizigers, die niet bij de openlijke gasthuizen wilden afstappen, of gasten van de stad Grünberg. Johann hoorde veel nieuws uit Berlijn door hun gesprekken. Hij leerde ook de burgemeester van Grünberg kennen, toen deze op een avond een gast kwam afhalen. Over zijn missie zweeg hij echter. Het was altijd voldoende, als hij aangaf, in opdracht van de Oberamstdirektor von Schaffgotch te reizen. Dan gingen alle deuren voor hem open.

In Berlijn voerde hij zijn opdracht uit en keerde met het antwoord naar Breslau terug: ‘De jonge koning dichtte, musiceerde en danste dat het een lieve lust was. Men hoefde zich geen zorgen te maken'. Johann bleef op verzoek van de graaf nog enkele weken in Breslau, en bracht voor hem talrijke boodschappen over. Begin december kreeg de graaf een bericht van zijn vriend uit Berlijn, dat grote Pruisische troepen naar de grens met Silezië gebracht waren. Daaruit kon men opmaken, dat de Pruissenkoning toch een inval in Silezië overwoog. Graaf Hans Anton stelde een brief op aan de burgemeester van Grünberg, hij wilde een delegatie naar de Pruissenkoning sturen, en hem voor het betreden van Silezië waarschuwen.

Weger Scholz 38

Na bialy kon ulan z Kwieciszowice

W lipcu 1736 urodziłeś się. Johann pomógł mi przy porodzie, ponieważ porodzie w końcu bardzo nagle się pojawił i on był szczęśliwy, jakby był twoim ojcem. Zostałeś ochrzczony imieniem Jörg, ponieważ chciałem, aby mój dziadek ciągle mnie przypominał, któremu tak wiele zawdzięczam.

Johann pracował dalej w lesie i codziennie przychodził do nowego leśniczówka. Tam od czasu do czasu usłyszał coś o rodzinie hrabiego w Wrocławiu, a potem znowu mi to powiedział. W ten sposób dowiedziałem się, że Philipp został wyświęcony na księdzu w Wiedniu w 1738 roku. Po cichu brałem do siebie tę wiadomość, ale zauważyłem, że wciąż mam wielką miłość do tego człowieka. W moim umyśle żyłem z nim, a tych myśli nie można było mi odebrać.

Nastał rok 1740. Johann już mi powiedział, że stary cesarz umarł w Wiedniu i że króluje nad nami młoda królowa Maria Teresa. Opisał ją entuzjastycznie, jakby był w niej zakochany. Przyznał też moje pytanie, chciałby pójść na wojnę dla tej kobiety, gdyby to było konieczne.

Kiedy w tym roku Hans Anton wrócił do Boża Góra na polowanie, przybył z Wrocławiu posłaniec z wiadomością, że król pruski zmarł, a jego syn, Fryderyk drugi, przejął panowanie. Hans Anton od razu wiedział, że ci dwaj nowi regenci w Prusach i Austrii mogą zapewnić zupełnie nową sytuację na Śląsku, w zależności od tego, jaką politykę będą robić. Plany Prusów najbardziej go interesowały. Austriacki wysłannik w Berlinie był dobrym przyjacielem Hansa Antoniego. Chciał być przez niego poinformowany. Jednak nie było to dozwolone na oficjalnej drodze dyplomatycznej. W tym celu najpierw trzeba było poprosić o pozwolenie w Wiedniu, a to zajęłoby zbyt długo.

Dlatego upoważnił Johannowi odwiedzić austriackiego ministra w Berlinie i przekazać mu pytania ustnie. Musiał również udzielić odpowiedzi werbalnie. Aby udowodnić, że tak naprawdę stało się na prośbę hrabiego, dał mu szalik, z małym gryfem w rogach. To był znak, że dwoje przyjaciół zgodzili się na takie przypadki.
Johan brał dobrego konia konnego w zamku Stara Kamienica i wyruszył następnego dnia. Opowiedział mi o swoich przygodach po powrocie. Chcę spróbować odpisac je tak dokładnie, jak to możliwe.

In juli 1736 werd jij geboren. Johann hielp me bij de geboorte, want die kwam uiteindelijk heel plotseling, en hij was blij, alsof was hij je vader of. Je werd met de naam Jörg gedoopt, want ik wilde door jou steeds weer aan mijn grootvader herinnerd worden, aan wie ik zoveel te danken had.

Johann werkte verder in het bos en kwam dagelijks in de nieuwe boswachterij. Daar hoorde hij af en toe iets over de familie van de graaf in Breslau, en vertelde dat dan weer aan mij. Via deze weg hoorde ik, dat Philipp in 1738 in Wenen tot priester gewijd was. Ik nam dit nieuws rustig in me op, merkte echter, dat ik nog steeds een grote liefde voor deze man had. In mijn gedachten leefde ik met hem samen, en die gedachten kon men mij niet afnemen.

Het jaar 1740 volgde. Johann had me al verteld dat de oude keizer in Wenen gestorven was, en dat een jonge koningin Maria Theresia, over ons regeerde. Hij beschreef haar zo enthousiast, alsof hij verliefd op haar was. Op mijn vraag gaf hij ook toe, graag voor deze vrouw ten strijde zou trekken, als het nodig zou zijn.

Toen jaar graaf Hans Anton dat jaar weer in Gotthardsberg was om te jagen, kwam er een bode uit Breslau met het bericht, dat de Pruisische koning gestorven was en zijn zoon, Frederik de tweede, het regeren overgenomen had. Hans Anton was het meteen duidelijk, dat deze twee nieuwe regenten in Pruissen en Oostenrijk voor een heel nieuwe situatie in Silezië konden zorgen, afhankelijk wat voor politiek ze zouden bedrijven. De plannen van de Pruissen interesseerden hem het meest. De Oostenrijkse gezant in Berlijn was een goede vriend van Hans Anton. Door hem wilde hij zich laten informeren. Dat mocht echter niet op de officiële diplomatieke weg gebeuren. Daarvoor moest men in eerst in Wenen toestemming vragen, en dat ging veel te lang duren.

Hij gaf Johann daarom de opdracht, de Oostenrijkse gezant in Berlijn op te zoeken en zijn vragen mondeling over te brengen. Hij moest dan de antwoorden ook mondeling laten geven. Om te bewijzen, dat dit werkelijk op verzoek van de graaf gebeurde, gaf deze hem een halsdoek, waarop in de hoeken een kleine griffioen. Dat was het teken dat de beide vrienden voor zulke gevallen hadden afgesproken.

Johan haalde in slot Kemnitz een goed rijpaard en ging de volgende dag op weg. Hij heeft me zijn avonturen na zijn terugkeer uitvoerig verteld. Ik wil proberen ze zo nauwkeurig mogelijk weer te geven.

Wegerer Scholz 37

Karawan z Kwieciszowice w latach 50

Coraz gorzej bylo dziadkiem, a jeszcze zanim spadł pierwszy śnieg, zmarł. W ostatnich dniach przed śmiercią był bardzo spokojny i rozmawiał ze mną o swoim pogrzebie. Chciał być pochowany na szczycie góry, w pobliżu dużego drzewa, które zawsze bardzo lubił. "Dlaczego miałbyś iść dla mniewszystkie drogi do Gielbutow " - powiedział - " tu na góra jest o wiele ładniejszy".

Jednakże ksiądz z Gielbutow nie chciał przyjechać do Kwieciszowice, ponieważ wtedy mógł otrzymać ciężką karę, a nawet zostać aresztowany. Wszystkie akty ewangeliczne były zabronione i były surowe kary. Otrzymano były już wiele nieprzyjemnych kar. Dlatego poszedłem do mężczyzny w Stara Kamienica, który rzekomo był kiedyś pastorem ewangelickim, a także celebrował mszy w lesie. Ale musiałam z nim porozmawiać przez długi czas, zanim akceptował spełnić ostatnie życzenie dziadka.

Więc to była tylko krótka droga, który karawan musiał przebyć od naszego domu do pożądanego miejsca dziadka. Przybyli wszyscy wieśniacy i wielu ludzi z Kwieciszowice i Proszowa. Pastor chciał wypowiedzieć oficjalne i pobożne słowa na pogrzebie i przeprowadzić pogrzeb, ale nie znał dziadka i dlatego proponował aby Johann prowadził kazanie. Zrobił to na swój własny sposób. Opowiadał o zabawnych doświadczeniach z życia dziadka, więc niektórzy ludzie śmiali się głośno. Jednak kiedy powiedział, że dziadek wziął sierotę w jego dom w tego samego dnia, w którym stracił żonę przez powódź błota, aby zająć się nim, łzy były w jego oczach, ponieważ to była jego późniejsza żona.

Kiedy zamknęli grób, stałem tam, pogrążający z Johannem, ręka w rękę. Wiedział, że teraz om ma być zastępcą dziadka w trudnych czasach, które mnie spotkały, i wydawało mi się, że on chce to zrobić. W ostatnich dniach naszego dziadka Johann prowadził się do naszego domu, aby nam pomóc, ewentualny w nocy. Teraz po prostu został ze mną i nikt nic nie powiedział. Nawet gdy ciąża była u mnie wyraźnie widoczna, sądzono, że Johann był ojcem. Nawet nie sprzeciwił się, czasem twierdził, że jest winowajcą, a w tym on także miał troszeczkę rację.

Het ging steeds slechter met grootvader en nog voordat de eerste sneeuw viel, stierf hij. In de laatste dagen voor zijn dood was hij heel rustig en had met me over zijn begrafenis gesproken. Hij wilde graag boven op de berg, bij een grote boom die hij altijd heel mooi vond begraven worden. ‘Waarom zouden je alle wegen naar Gebhardsdorf voor mij moeten afleggen’, zei hij, ‘hierboven is het toch veel mooier’.

De pastoor uit Gebhardsdorf wilde echter niet naar Blumendorf komen, want dan kon hij mogelijkerwijs een zware straf krijgen of zelfs gearresteerd worden. Alle evangelische handelingen waren verboden en er stonden zware straffen op. Er waren al vele onaangename straffen uitgedeeld. Daarom was ik naar een man in Kemnitz gegaan, die naar verluidt vroeger een keer een evangelische pastor was geweest en ook missen in het bos hield. Maar ik moest lang op hem inpraten, eer hij bereid was, de laatste wens van grootvader uit te voeren.

Het was dus maar een korte weg, die de lijkenwagen van ons huis tot aan grootvaders gewenste plek moest afleggen. Alle dorpsbewoners en ook veel mensen uit Blumendorf en Kunzendorf waren gekomen. De pastor wilde weliswaar de officiële en vrome woorden bij een begrafenis uitspreken en de begrafenis uitvoeren, maar hij kende grootvader niet en had daarom voorgeslagen dat Johann de lijkpreek zou houden. Die deed dat op zijn manier. Hij vertelde enkele grappige belevenissen uit grootvaders leven, zodat sommigen hardop moesten lachen. Echter toen hij vertelde dat grootvader op dezelfde dag dat hij zijn vrouw door het noodweer verloor, een weeskind opnam om te verzorgen, stonden hem de tranen in de ogen, want het ging hierbij toch om zijn latere vrouw.

Toen het graf dichtgegooid werd, stond ik daar treurend langs met Johann, hand in hand. Hij wist, dat hij nu de vervanger van grootvader moest zijn in de zware tijd, die op me afkwam, en scheen het graag te willen doen. Johann was in de laatste dagen van grootvader bij ons in huis getrokken, om ook eventueel ’s nachts te kunnen helpen. Nu bleef hij gewoon bij me wonen, en niemand die er iets van zei. Ook toen bij mij de zwangerschap duidelijk te zien was, dacht men dat Johann de vader was. Hij sprak het ook niet tegen, soms beweerde hij, dat hij de schuldige was, en hij had eigenlijk ook een beetje gelijk.

Wegerer Scholz 36

Matka i syn Friedrich w Kwieciszowice

Później często myślałem o tych słowach, bo co ja właściwie dla niego zrobiłem? W pierwszym przypadku zrobiłem to dla siebie i znalazłem w tym również wielką satysfakcję. Przecież musiałem to zrobić.

Ale także dla mnie wiele się zmieniło podczas tych dwóch dni. Stało się to dla mnie jasne dopiero kilka tygodni później, kiedy musiałem ustalić, że jestem w ciąży. Natychmiast rozmawiałem o tym z dziadkiem i wcale nie byłem zaskoczony, i zareagował bardzo spokojny. Wydaje mi się, że znał już moją naturę tak dobrze, że już dawno zauważył moje zmiany, nie mówiąc o tym. Uznał to również za pewnik, chociaż nie aż do końca sądził, że dobrze jest nie poinformować o tym Philippa. Chciałem sam wychować dziecko.

Dziadek zachorował kilka tygodni później i musiał pozostać w łóżku. Dla niektórych ciężkich prac w domu poprosiłem Johanna z leśnictwa. Opowiedziałem mu także o mojej ciąży, której jeszcze nie było widać, a także o tym, kim był ojciec dziecka. Poprosiłem go, aby zachował ten sekret. Wymamrotał tylko, że to on jest winowajcą, ponieważ poprosił mnie, abym przyszedł i pomógł w leśnictwie. Że w końcu coś takiego by się stało, nigdy się nie spodziewał. Był szczęśliwy i zawsze gotowy na dalszą pomoc. Więc ten sposób często przychodził do naszego domu w następnym czasie.

Naderhand heb ik nog vaak aan deze woorden gedacht, want wat had ik eigenlijk voor hem gedaan? Ik had het in eerste instantie toch voor mezelf gedaan en ook een grote bevrediging daarin gevonden. Ik moest het toch gewoon doen.

Maar ook voor mij had zich door deze beide dagen veel veranderd. Dat werd me pas enkele weken later duidelijk, toen ik moest vaststellen dat ik zwanger was. Ik sprak hier meteen met grootvader over, en was helemaal niet verbaasd, dat hij er heel gelaten op reageerde. Ik denk dat hij mijn aard toentertijd al zo goed kende, dat hij zonder daarover te praten, mijn veranderingen al lang van tevoren gemerkt had. Hij vond het ook vanzelfsprekend, al vond hij het niet helemaal goed, om Philipp hiervan niet op de hoogte te brengen. Ik wilde het kind alleen grootbrengen.

Grootvader werd enkele weken later ziek en moest in bed blijven. Voor enkele zware karweitjes in huis had ik Johann uit de boswachterij gevraagd. Hem vertelde ik ook over mijn zwangerschap, die men nog niet kon zien, en ook, wie de vader van het kind was. Ik verzocht hem om dit geheim te houden. Hij mompelde alleen, dat hij eigenlijk de schuldige was, want hij had me gevraagd om te komen helpen op de boswachterij. Dat er uiteindelijk zoiets uit zou voortvloeien, dat had hij echter nooit verwacht. Hij was blij, en voor verdere hulp altijd bereid. Zo kwam hij in de daaropvolgende tijd vaak bij ons in huis.

Wegerer Scholz 35

Dom Frischling-Daniel na Boza Gora

Następny dzień poszło dla mnie o wiele za wolny. Po krótkim śniadaniu nie mogłem widzieć Philippa przez cały dzień, ponieważ myśliwy nie wrócili do leśnictwa aż do późnej nocy. Żona leśnika musiała coś zauważyć, bo przez cały dzień robiła żarty o mnie, a czasem także o Philipp. Zarumieniłem się za każdym razem, ale nie reagowałem na dokuczanie.

Podczas kolacji znów służyłem gościom i cieszyłem się z każdego zdanie, który zabrał mnie do pokoju gościnnego i blisko Philippa. Kiedy znów posprzątałem jego talerz do zupa, powiedział: "Dziś znowu jest mi taki ciepło. Czy mogę mieć to samo co wczoraj?" Jego sąsiad przy stole nic nie wiedział, ale ja zaczerwieniłem się aż po moich uszach. Mimo to zaśmiałem się: "Bardzo proszę!" Nie mogłem się doczekać, aż stary hrabia powie, że jest to pora snu, bo następny dzień będzie bardzo męczący.

Znowu zaczekałam przy ogrodowej bramie leśnictwa na Philippa. Jednak droga do polanę w lesie, teraz poszliśmy razem, ściśle spleceni z wieloma przerwami, ponieważ musieliśmy całować się raz za razem. Philipp umiał być tak delikatnym. Już prawie zdjęłam sobie ubranie, i było tak pięknie, czuć było, jak on wziął mnie w posiadanie, albo ja jego? Znów byliśmy razem przez długi czas i było to dla nas bardzo piękne, ciągle czekając na wzajemne podniecenie, a potem to odpowiadać. W międzyczasie Philipp opowiedział o swoim życiu w Wrocławiu, a także o tym, że jego ojciec chce że on będzie księdza, ale on myślał, że to nic nie jest dla niego. Zapytał mnie o moich rodziców, a ja opowiedziałam mu o wydarzeniach, u śmierci mojego ojca, o których nigdy wcześniej nie słyszał. Powiedziałem mu obszerniej o moich dobry relacja z moim dziadkiem, a na końcu o wspólnym doświadczeniu na polanę kilka dni temu.

Później pożegnaliśmy się czuły blisko leśnictwem, bo następnego ranka hrabia będzie wyjechać z Philippem i innymi gośćmi. Powiedział mi: "Bibiana, myślę, że w ciągu dwóch dni stałem się inną człowiek. To dzięki ciebie."

De volgende dag ging voor mij veel te langzaam voorbij. Na het korte ontbijt kon ik Philipp de hele dag niet zien, want het jachtgezelschap kwam pas tegen de avond naar de boswachterij terug. De boswachtersvrouw moest iets gemerkt hebben, want ze maakte de hele dag grappige opmerkingen over mij en en af en toe ook over Philipp. Ik bloosde elke keer, reageerde echter niet op de plagerijtjes.

Tijdens het avondeten bediende ik weer de gasten, en verheugde me op elke gang, die me naar de gastenkamer en in de buurt van Philipp bracht. Toen ik hem weer het soepbord afruimde, zei hij: ‘Vandaag heb ik het weer zo warm. Kan ik vanavond weer hetzelfde als gisteren hebben?’ Zijn buurman aan tafel wist van niks, maar ik werd rood tot achter mijn oren. Desondanks zei ik lachend: ‘Heel graag!’ Ik kon niet wachten totdat de oude graaf zei dat het bedtijd was, omdat de volgende dag zeer vermoeiend zou zijn.

Weer wachtte ik bij de tuinpoort van de boswachterij op Philipp. De weg naar de open plek in het bos gingen we nu echter samen, innig verstrengeld met veel pauzes, omdat we steeds weer moesten kussen. Philipp kon zo teder zijn. Ik had me bijna zelf de kleren van het lijf getrokken, maar het was zo mooi te voelen, hoe hij mij in bezit nam, of nam ik hem in bezit? Weer waren we een lange tijd samen, en het was voor ons heel mooi, om steeds op wederzijdse opwinding te wachten en dan deze te beantwoorden. Tussendoor vertelde Philipp over zijn leven in Breslau, en ook dat zijn vader een priesterambt voor hem voorzien had, maar hij dacht dat, dat niets voor hem was. Hij vroeg me naar mijn ouders, en ik vertelde hem over de gebeurtenissen rond mijn vaders dood, waarvan hij nog nooit gehoord had. Ik vertelde hem uitgebreider over mijn goede band met mijn grootvader, en tenslotte ook over de gemeenschappelijke belevenis op de open plek enkele dagen geleden.

Later namen we teder afscheid bij de boswachterij, want de volgende morgen zou de graaf met Philipp en de andere gasten weer vertrekken. Hij zei me: ‘Bibiana, volgens mij ben ik in deze beide dagen een ander mens geworden. Dat heb ik aan jouw te danken.’