Wegerer Scholz 72

Bitwa pod Kolinem

Chociaż było to dobrze intencja, małe miasteczko Lowosice było o wiele za małe dla taki dużej armii. Nasz pułk należał jednak do szczęściarzy, którzy mieli tę przyjemność. Weszliśmy do miasta i zostaliśmy powitani przyjaźnie przez ludzi. Na początku byłem bardzo zaskoczony, ponieważ przecież byliśmy armią wroga. Później jednak dowiedziałem się, że żołnierze austriaccy zachowywali się bardzo nieprzyjaźnie kilka dni wcześniej, i dlatego cieszyli się, że odeszli.

W karczmach i w kościele zaopiekowali rannych. Friedrich pierwszy jechał do nich, dał im odwagę i podziękował im za ich wysiłek. Przybyłem do domu piekarza z dwudziestoma innymi ludźmi, gdzie rodzina sprzątała dla nas pokoje i korytarze, gdzie mogliśmy spać. Po tym, jak przywieźliśmy piwo z karczmy, było ucztowanie z pieczonymi kurczakami, które piekarz szybko zabił. Zapłaciliśmy natychmiast i byliśmy bardzo szczęśliwi.

Następnego dnia wyjechaliśmy już z naszej pięknej kwartera. Wróciliśmy do Saksonii. Po kilku dniach wyruszyliśmy do Drezna i już cieszyliśmy się na kilka przyjemnych dni. Spodziewaliśmy się szybkiego zakończenia wojny. Przeciwnicy króla Fryderyka jeszcze się nie poddali. Śląski pułk został wysłany do ojczyzny, bo Austriacy nadążyli się tam.

Kilka tygodni później wróciliśmy znowu do Śląsk i słuchaliśmy tylko relacji o przebiegu wojny. Wiosną 1757 r. Fryderyk i jego wojska wkroczyły do ​​Bohemia, a przed Pragą odbyła się krwawa bitwa, która spowodowała wielkie straty po obu stronach, bez podejmowania żadnej decyzji. Następnie pojawił się marszałek Daun z nową wielką armią austriacką, aby uwolnić Pragę. Nieoczekiwanie napad na obóz z Prus koło Kolinu i spowodował ich ciężką porażkę, ponieważ nie mieli czasu na postawienie dobra formacja bojowa. Przykro że my Ślązacy nie byli tam, wynik walka mogła być inna.

Dat was weliswaar goed gemeend, maar het kleine stadje Lobositz was voor zo’n groot leger veel te klein. Ons regiment behoorde echter tot de gelukkigen, die dit genoegen wel hadden. We trokken de stad binnen en werden door de bevolking vriendelijk begroet. Mij verwonderde dat in het begin zeer, want we waren tenslotte een vijandelijk leger. Later hoorde ik echter, dat de Oostenrijkse soldaten zich enkele dagen eerder zeer onvriendelijk gedragen hadden, en daarom was men blij, dat ze vertrokken waren.

In de herbergen en in de kerk werden de gewonden verpleegd. Friedrich was als eerste naar hen gereden, en had hen moed ingesproken en hen voor hun inzet bedankt. Ik kwam met twintig andere mannen in een bakkershuis terecht, waar de familie voor ons enkele kamers en gangen vrij maakte, waar we konden slapen. Nadat we uit de herberg bier gehaald hadden, was er een feestmaal met gebakken kippen, die de bakker snel geslacht had. We betaalden meteen en waren allen zeer vrolijk.

De volgende dag vertrokken we al meteen uit ons mooie kwartier. We gingen terug naar Saksen. Na enkele dagen marcheerden we Dresden binnen en verheugden ons al op enkele aangename dagen. We verwachtten een snel einde van de oorlog. De tegenstanders van koning Friedrich gaven echter nog niet op. Het Silezisch regiment werd naar zijn vaderland gestuurd, want daar rukten de Oostenrijkers op.

Enkele weken later waren we weer in Silezië en luisterden daar alleen maar naar berichten over het verloop van de oorlog. In het voorjaar van 1757 was Friedrich met zijn legers naar Bohemen gemarcheerd en voor Praag vond er een bloedige slag plaats, die bij beide zijdes grote verliezen veroorzaakte, zonder dat er een beslissing viel. Toen verscheen maarschalk Daun met een nieuw groot Oostenrijks leger, om Praag te ontzetten. Hij overviel onverwacht het lager van de Pruissen bij Kolin en bracht hen, omdat ze geen tijd hadden een goede slagopstelling te maken, een zware nederlaag toe. Ach waren wij Sileziër er maar bij geweest, dan was het gevecht misschien anders gelopen.

Wegerer Scholz 71

Bitwo o Lowosice

Maszerowaliśmy do austriackiej piechoty. W drodze minęliśmy niewielkie wzgórze, na którym stał król Fryderyk i kilku oficerów. Ordonansy spieszyli się do nich i odjechali, to był przypływ zstąpienia i startu koni oraz wymiany wiadomości i rozkazów. Na środku stał król, dając bardzo spokojne i jasne wskazówki. Ten spokój i pewność siebie też nas dotknęły. Byliśmy odważni i pewni siebie, aby doprowadzić bitwę do dobrego końca.

Ale najpierw nastąpiło zatrzymanie. Najpierw mieliśmy trochę czasu na odpoczynek i wypić coś. Wznowiliśmy się znowu w formacji i pomaszerowaliśmy w kierunku Lowosice.
Znów nadszedł sygnał, by uformować korytarze, ale nie teraz dla kawalerii, ale dla zamontowanej artylerii. Armaty jechali poza zasięgiem wrogiej piechoty, a potem zajęli pozycja. Po rozładowaniu dużej ilości amunicji dawane był sygnał strzelanie. Gradem kul wpadł na piechotę przeciwnika, który nie był chroniony przez utratę kawalerii. Staliśmy nieruchomo i patrzyliśmy. Nastąpił sygnał do założenia bagnetów, a nieco później posunęliśmy się naprzód w czasie ostrzału, omijając artylerię naszymi korytarzami. Potem korytarze znów się zamknęły. Najpierw armaty strzelały nad nami. Potem przestali strzelać, kiedy dotarliśmy do zasięg u piechoty wroga. Teraz brzmiał sygnał do zaatakowany. Pobiegliśmy naprzód, strzelając z muszkietów i padliśmy na ziemię, aby naładować. W tym czasie nie byliśmy dobrym celem dla naszych przeciwników. Załadowanie przebiegło szybko dzięki naszym żelaznym kijki załadunkowym. Potem znowu zabrzmiał sygnał ataku, a my znów podskoczyliśmy, strzelając z muszkietów i biegając o wiele dalej. Kiedy Austriacy mogli zobaczyć nasze błyszczące bagnety, pierwsi już byli w biegu. Inni dołączyli, linia frontu stała się luźniejsza, aż w końcu wszyscy uciekli, a ich linia się rozpadła.

Teraz ponownie otworzyliśmy nasze korytarze dla naszej zaawansowany kawalerii. Gonił naszych uciekających przeciwników i schwytał ich dużą liczbę. Bitwa została wygrana przez nas. Wciąż byliśmy w starej konfiguracji bojowej, kiedy Friedrich przejechał obok nas. Z wszystkich gardeł słychać było gromkie "Hurra, hurra, hurra". Friedrich zatrzymał konia i krzyknął: "Dziś znowu będziemy spać pod dachem!"

Wij marcheerden verder, op de Oostenrijkse infanterie toe. Daarbij kwamen we langs een kleine heuvel, waar koning Friedrich en enkele officieren stonden. Ordonnansen haastten zich naar hen toe en vertrokken weer, het was een drukte van afstijgen en opstijgen van de paarden, en uitwisseling van berichten en bevelen. In het midden stond daar de koning, heel rustig en duidelijke aanwijzingen gevend. Deze rust en zelfverzekerdheid kwam ook over op ons. We waren moedig en zelfverzekerd, om de strijd tot een goed einde te brengen.

Maar eerst werd er halt geblazen. We kregen eerst een beetje tijd om uit te rusten en wat te drinken. Daarna stelden we ons weer in formatie op en marcheerden verder richting Lobositz. Weer kwam het signaal gangen te vormen, nu echter niet voor de cavalerie , maar voor de bereden artillerie. De kanonnen reden tot buiten het bereik van de vijandige infanterie, en gingen dan in stelling. Nadat er een grote hoeveelheid munitie was afgeladen, kwam het signaal om te vuren. Een kogelhagel trof de infanterie van de tegenstander, die door het verlies van hun cavalerie onbeschermd was. Wij stonden stil en keken toe. Het signaal om de bajonetten op te zetten volgde, en iets later rukten we nog tijdens het kanonsvuur op, met onze gangen het geschut ontwijkend. Daarna werden de gangen weer gesloten. Eerst schoten de kanonnen nog over ons heen. Daarna stopten ze met vuren, toen we in het schootbereik bij de vijandige infanterie aankwamen. Nu volgde het signaal om aan te vallen. We renden voorwaarts, en vuurden onze musketten af, en lieten ons op de grond vallen om weer te laden. In deze tijd waren we voor onze tegenstanders geen goed doel. Het laden ging snel met onze ijzeren laadstokken. Daarna klonk weer het aanvalssignaal, en we sprongen opnieuw op, onze musketten afvurend en renden een groot stuk verder. Toen de Oostenrijkers onze fonkelende bajonetten konden zien, sloegen de eersten al op de vlucht. Andere sloten zich aan, de frontlinie werd steeds losser, totdat ten slotte iedereen op de vlucht sloeg en hun linie zich oploste.

Nu openden wij weer onze gangen voor onze oprukkende cavalerie. Die achtervolgde onze vluchtende tegenstanders en nam een groot aantal van hen gevangen. De slag was door ons gewonnen. We stonden nog in de oude slagopstelling, toen Friedrich op zijn schimmel langs kwam gereden. Een donderend ‘Hoog, hoog, hoog’ was uit alle kelen te horen. Friedrich stopte zijn paard en riep: ‘Vanavond word er weer eens onder een dak geslapen!’

Wegerer Scholz 70

pomnik bitwa u Lowosice

Po krótkiej przerwie zaczęła grać muzyka polowa, a my pomaszerowaliśmy na Lowosice i Austriaków. Kiedy mgła lekko było wzniesiona, zabrzmiała sygnałami ataku Austriacka kawaleria . Zatrzymaliśmy się, a pierwszy rząd ukląkł, drugi rząd był wyprostowany, wszystkie karabiny załadowane i gotowe do strzału. Mieliśmy zlecenie, aby nie rozpocząć strzelania do sygnału trąbki, w żadnych okolicznościach wcześniej.

Tak przyjechała Austriacka kawaleria, z wyciągniętymi szablami i głośnymi okrzykami do nas. Czułem się bardzo dziwnie. Myślę, że się bałam. Rozejrzałem się wokół i wyszedłem wokół mnie. Towarzysze byli blisko mnie z spokojne spojrzeniem. To także dało mi spokój. Konie pojawiły się na naszym zasięgu strzału, a sygnał zabrzmiał. Strzelismy w ich kierunku. Pochyliliśmy się, naładowawszy i strzeliliśmy ponownie. Tak było u nas Prusami trzy razy szybciej niż z piechotą Austriacką, bo już zastąpiliśmy stare drewniane kije ładunkowe z żelaznymi ładownicami.

Salwa po salwie wbiła się w nadchodzących jeźdźców, wiele poległych, koni bez jeźdźców odwróciło się i utrudniło resztę, w formacji, aby kontynuować. W ten sposób pierwszy atak został odwołany, zanim szabla stała się dla nas niebezpieczna.

Austriacy wrócili do Lowosice, gdzie przegrupowali się i próbowali zaatakować nas na flance. Z nami rozległ się sygnał trąby, by kręcić szyku bojowego. Ćwiczyliśmy to w Lwówek do żałoby, tak że wszystko poszło szybko i nie powstało żadne nieporządek. Teraz zauważyliśmy, że dobrze, że nauczyliśmy się tych wszystkich taktycznych ćwiczeń. Gdy dotarł do nas austriacki pułk, zostaliśmy odwróceni, a jeźdźcy otrzymali ponownie na całej szerokości szybką strzelaniną. Ponownie musieli przerwać atak z powodu dużych strat, zanim dotarli do naszej linii. Wrócili ponownie z zerwana formacja. Teraz przyszedł nam sygnał trąby, który w naszej formacji musieliśmy tworzyć korytarze. Wstaliśmy i wykonaliśmy rozkaz. Natychmiast kawaleria Pruska galopowała przez korytarze i wjechała w tył przeciwnika, tak że nie mógł się przegrupować. Austriacka kawaleria została pokonana.

Na een korte stop, begon de veldmuziek te spelen en wij marcheerden op Lobositz en de Oostenrijkers af. Toen de mist iets opgetrokken was, klonken van de Oostenrijkse cavalerie de aanvalssignalen. Wij bleven staan en de eerste rij knielde neer, de tweede rij stond rechtop alle geweren geladen en schietklaar. We hadden de opdracht, pas bij het trompetsignaal met schieten te beginnen, in geen geval eerder.

Zo kwam de Oostenrijkse cavalerie met getrokken sabels en luid geschreeuw op ons af gereden. Ik voelde me heel vreemd. Ik denk dat ik bang was. Ik keek links en rechts om me heen. De kameraden stonden dicht om me heen met een rustige blik. Dat gaf mij ook rust. De paarden kwamen in ons schootsveld, en het signaal klonk. Wij schoten in hun richting. Legden af, laadden en schoten opnieuw. Dat ging bij ons Pruissen toch drie keer zo snel als bij de Oostenrijkse infanterie, omdat wij de oude houten laadstokken al door ijzeren laadstokken vervangen hadden.

Salvo na salvo knalde in de aanstormende ruiters, velen vielen, ruitersloze paarden draaiden om en hinderden de overige, in formatie verder te rijden. Zo werd de eerste aanval afgeslagen, voor dat de sabel voor ons gevaarlijk werd.

De Oostenrijkers reden terug richting Lobositz, daar hergroepeerden ze, en probeerden ons in de flank aan te vallen. Bij ons kwam het trompetsignaal de slagorde te draaien. Dat hadden we in Löwenberg tot in den treuren geoefend, zodat het snel ging en daarbij geen wanorde ontstond. Nu merkten we, hoe goed het was, dat we al deze tactische oefeningen geleerd hadden. Toen het Oostenrijkse regiment ons bereikte, waren we gedraaid en ontvingen de ruiters weer over de volle breedte en een snel geweervuur. Weer moesten ze hun aanval wegens de grote verliezen afbreken voordat ze onze linie bereikt hadden. Ze reden weer uit formatie terug. Nu kwam bij ons het trompetsignaal, dat we in onze formatie gangen moesten maken. We stonden op en voerden het bevel uit. Meteen kwam de Pruisische ruiterij door de gangen gegaloppeerd en reed achter op de tegenstander in, zodat deze niet kon hergroeperen. De Oostenrijkse cavalerie was verslagen.

Wegerer Scholz 69

Bitwa po Lowosice

W 1756 r. Zgłosiłem się do armii pruskiej z trzema innymi przyjaciółmi z Boża Góra, ponieważ przed chwilą uwolniono Śląsk ponowie zagroził atak od Austriaków. My, cztery chłopaki Boża Góra, najpierw byliśmy przywieziony do Lwówek Sląski, ubrani i zaopatrzeni w broń. Każdego dnia musieliśmy ćwiczyć i robić długie marsze, jako hartowanie. Nauczyliśmy się budować obóz z namioty, aby ukryć je na danym obszarze, a zwłaszcza skonfigurować i zmienić układy bojowe. Przede wszystkim te ostatnie nas na początku okazały się zbędne, ponieważ uważaliśmy, że nasz entuzjazm był najważniejszy i dałby nam zwycięstwo.

Następnie przez kilka dni maszerowaliśmy do Saksonii i mieliśmy obóz w Pirna, naprzeciw obóz Saksonii. Na początku było szczęśliwe życie. Mieliśmy dobre jedzenie i napoje. Ale wkrótce zaczęliśmy się nudzić. W końcu chcieliśmy walczyć i podjąć decyzję.

Pewnego dnia donoszono, że duża armia Austriacka pochodzi z Bohemy. Król Fryderyk chciał zapobiec połączenie z armią Saską i wędrował w kierunku wojska austriackie. 22 września podano alarm i pomaszerowaliśmy. 25 września byliśmy w Uście nad Labą w Bohema, stawaliśmy nowe obóz, ale nie zostaliśmy tam długo i szybko ruszyliśmy dalej.

Trzydziestego września nasza kompania dotarła do jakiś góra, gdzie nie musieliśmy składować obozowiska, ale musieliśmy spać pod golem nieba na polu, ciągle z ładowanymi karabinami. Wróg musiał być bardzo blisko. Następnego ranka była gęsta mgła. Mimo to zerwaliśmy się i pomaszerowaliśmy w dolinie niedaleko miasta Lowosice. Tu po raz pierwszy spotkaliśmy się z Austriakami. Ich piechota schowali się w Lowosice, zanim stała ich kawaleria. U nas układ króla Fryderyka był dokładnie odwrotny. Najpierw piechota maszerowała, a za nią czekała kawaleria.

Ik was in 1756 met drie andere vrienden uit Gotthardsberg vrijwillig naar het Pruisische leger gegaan, omdat het net van de Oostenrijkers bevrijde Silezië, opnieuw door hen bedreigd werd. Wij vier Gotthardsberger werden eerst naar Löwenberg gebracht, daar gekleed en van wapens voorzien. Elke dag moesten we exerceren en lange marsen, als harding, afleggen. We leerden een lager van tenten bouwen, het verschansen in de omgeving, en bijzonder veel het opstellen en veranderen van gevechtsopstellingen. Vooral dat laatste vonden we in het begin overbodig, want we dachten dat ons enthousiasme de hoofdzaak was en ons de zege zou bezorgen.

Vervolgens marcheerden we meerdere dagen naar Saksen en hadden een kampement bij Pirna, tegenover het lager van de Saksen. In het begin was het een vrolijk leven. We hadden goed te eten en te drinken. Maar al snel begonnen we ons te vervelen. We wilden eindelijk vechten en een beslissing.

Toen werd er op een dag gemeld, dat er een groot Oostenrijks leger uit Bohemen kwam aangemarcheerd. Koning Friedrich wilde een samenvoeging met het Saksische leger verhinderen en trok de Oostenrijkse troepen tegemoet. Op 22 september werd er alarm gegeven en we marcheerden er op af. Op 25 september waren we bij Aussig in Bohemen en sloegen een nieuw lager op, maar we bleven er niet lang, en marcheerden al snel weer verder.

Op de dertigste bereikte onze compagnie een berg, waarop we echter geen kampement moesten opslaan, maar met steeds geladen geweren in het veld moesten kamperen. De vijand moest heel dichtbij zijn. De volgende morgen hing er een dichte mist. Desondanks braken we op en marcheerden het dal in bij het stadje Lobositz. Hier troffen we voor de eerste keer de Oostenrijkers. Hun infanterie had zich voor Lobositz verschanst, daarvoor stond hun cavalerie. Bij ons was de opstelling van koning Friedrich precies omgekeerd. Voorop marcheerde de infanterie en daarachter wachtte de cavalerie.

Wegerer Scholz 68

zamek Jansky Vrch

Ta historia mojej matki, Bibiana Scholz, otrzymałem w roku 1760 przez księcia biskupa Philipp Gotthard von Schaffgotsch, kiedy odwiedził go w zamek Jansky Vrch w Bohemy. Podróżowałem tam z Wrocławia w kilku etapach. Od Ząbkowice jeździłem tylko z małą, jeden konne bryczka, którą tam pożyczyłem. Byłem z tego bardzo zadowolony, ponieważ nie mogłem jeszcze chodzić normalne z powodu ranny na nogi. Kiedy w końcu pojechałem powoli pod górę do zamku, często musiałem konia dać odpocząć i miałem dużo czasu, myśleć o życie mojej matki u księcia-biskupa.

Kiedy zobaczyliśmy cztery lata temu po raz ostatni byłem burzliwy młody student, który z entuzjazmem jako pruski żołnierz poszło do wojny, aby będzie wreszcie spokój w naszym Śląsku. Ta wojna była wtedy, w 1760 jeszcze nie zakończona. Jako kulawy muszkieter nie mogłem już jednak służyć. Jako dorosły i dojrzały mężczyzna ja teraz miałem serię pytań dla księcia-biskupa, szczególnie na nieszczególnych okoliczności, w których moja matka zmarła w Rzymie.

Kiedy podjechałem pod górę, chciałem pójść do księcia biskupa jako jej były pracodawca. Kiedy opuściłem to miejsce na kilka dni, zrobiłem to jako jego syn. W przeszłości często myślałem o matce i jej relacji z księcia biskupa, również jego kochająca i ojcowski stosunek do mnie. Teraz po czytanie odpowiedz mojej matce i wielu długich i dobrych rozmowach z Philippem, mój ojciec, nabrał pewności.

Chcę odpowiadać dalej historię mojej matki, teraz w roku 1780, tak że wy, moje dwie córki, będziecie wiedzieć, kto był wasze babcia Bibiana, który wy nie mogliście poznać, bo musiała umrzeć tak wcześnie. Muszę zacząć, gdzie skończyła się historia matki.

Dit verhaal van mijn moeder, Bibiana Scholz, heb ik in het jaar 1760 van prins-bisschop Philipp Gotthard von Schaffgotsch gekregen, toen ik hem in slot Johannesberg in Bohemen bezocht. Ik was daar van Breslau uit in meerdere etappen daar naar toe gereisd. Vanaf Frankenstein reed ik alleen met een kleine éénspanner verder, die ik daar geleend had. Daar was ik heel blij mee, want ik kon vanwege de verwondingen aan mijn been nog niet goed lopen. Toen ik eindelijk langzaam bergop naar het slot reed, moest ik het paard vaak laten rusten en had ik veel tijd, over het leven van mijn moeder bij de prins-bisschop na te denken.

Toen we ons vier jaar geleden voor de laatste keer zagen, was ik nog een stormachtige jonge student, die geestdriftig als Pruisische soldaat de oorlog in trok, zodat er eindelijk vrede in ons Silezië zou zijn. Deze oorlog was toen, in 1760 nog steeds niet afgelopen. Ik kon als hinkende musketier echter niet meer van dienst zijn. Als volwassen en gerijpte man had ik nu een reeks van vragen voor de prins-bisschop, in het bijzonder over de eigenaardige omstandigheden waaronder mijn moeder in Rome de dood gevonden had.

Toen ik de berg op reed, wilde ik naar de prins-bisschop als haar vroegere werkgever. Toen ik enkele dagen deze plaats verliet, deed ik dat als zijn zoon. Vroeger al, had ik vaker over moeder en haar relatie tot de prins-bisschop nagedacht, ook over zijn liefdevolle en vaderlijke houding ten opzicht van mij. Nu was het na het lezen van moeders verhaal en vele lange en goede gesprekken met Philipp, mijn vader, zekerheid geworden.

Ik wil met het verhaal van mijn moeder, nu in het jaar 1780 verder gaan, zodat jullie, mijn beide dochters, ooit weten, wie jullie oma Bibiana was, die jullie niet hebben kunnen leren kennen, omdat ze zo vroeg moest sterven. Ik moet aanknopen, daar waar moeders verhaal eindigde.

Wegerer Scholz 67

Ulan z Kwieciszowice

W owym czasie w rządzie europejskim zaczęło się coś sparzyć o sytuacji w Prusach. Utratą Śląska, Maria Theresia nadal był kolcem w ciele. Zawarła sojusz z caryca Rosją, a 70 000 rosyjskich elitarnych żołnierzy i 80 000 austriackich żołnierzy zostało już zebranych, aby dokonać inwazji na Prusy. Saksonia również znowu uczestniczyła w tym sojuszu. Po nad to, król francuski również dołączył się, to za radą Madame Pompadour.

Kiedy przygotowania do wojny nie mogły być dłużej ukryte, Friedrich zapytał Marię Theresię, czy te ruchy wojsk były skierowane przeciwko niemu. Otrzymał wymijającą odpowiedź. Z drugiej strony został poinformowany przez holenderskich dyplomatów o traktatach między jego przeciwnikami. Ponownie zapytał Marię Theresię, czy chce rozpocząć wojnę przeciw niemu w tym czy w następnym roku. Ponieważ ta odpowiedź była możliwa również w kilku interpretacjach, wysłał swoje własne oddziały do ​​Saksonii w sierpniu, chociaż jego przeciwnicy byli w dużo siły wyższej. W związku z tym mógł wysłać tylko 20 000 ludzi na Śląsk i dlatego wołał nowych rekrutów pod bronie. Teraz podążasz za tym wezwaniem, mój drogi synu, z twoimi byłymi przyjaciółmi, kiedy byliśmy tego lata w Boża Góra. Mam nadzieję, że ta wojna skończy się szybko i pomyślnie dla Prus, aby ty możesz wrócić do twoje studia w Wrocław.

Er broeide toentertijd iets onder de Europese regeringen over de situatie met Pruissen. Maria Theresia was het verlies van Silezië nog een doorn in het oog. Ze was een bondgenootschap met de tsarina van Rusland aangegaan, en er waren al 70.000 man Russische elitetroepen en 80.000 Oostenrijkse troepen verzameld, om Pruissen binnen te vallen. Aan dit bondgenootschap deed ook Saksen weer mee. Bovendien trad ook de Franse koning nog toe, op advies van madame Pompadour.

Toen de oorlogsvoorbereidingen niet meer verborgen gehouden konden worden, liet Friedrich bij Maria Theresia navragen, of deze troepenbewegingen tegen hem gericht waren. Hij kreeg een ontwijkend antwoord. Van de andere kant was hij door Hollandse diplomaten over de verdragen tussen zijn tegenstanders geïnformeerd. Hij vroeg opnieuw bij Maria Theresia na, of zij in dit of het volgende jaar een oorlog tegen hem wilde beginnen. Omdat ook dit antwoord voor meerdere interpretaties mogelijk was, stuurde hij in augustus zijn eigen troepen naar Saksen, hoewel zijn tegenstanders ver in de overmacht waren. Hij kon daardoor maar 20.000 man naar Silezië sturen en liet daarom nieuwe rekruten onder de wapens roepen. Deze oproep ben jij nu, mijn lieve zoon, met je vroegere vrienden gevolgd, toen we deze zomer allemaal in Gotthardsberg waren. Ik hoop dat deze oorlog snel en met succes voor Pruissen ten einde gaat, zodat je weer terug naar je studie in Breslau kunt gaan.

Wegerer Scholz 66

zamek Gryf

To był niezwykły nowy pomysł dla Carla. Obaj mężczyźni tonie w zamyśleniu i milczeniu. Poszedłem do piwnicy, aby brać nową butelkę wina. Kiedy stanąłem przed stojakiem na wino, stało się dla mnie jasne, jaką ważną decyzją było wpaść w głowy mężczyzn. Wyciągnąłem butelkę po butelkę z stojakiem i przeczytałem, co było na etykietach. W końcu mialem butelce z 1735 w ręku. To był rok, w którym o moim życiu decydowało pierwsze spotkanie z Philippem w Boża Góra. Myślałem o ostatnich dwudziestu latach. Byli bardzo szczęśliwi, ponieważ że wtedy zdecydowałem tak, a nie inaczej. Pomyślałem, że to dwudziestoletnie wino przyczyni się teraz do ważnej decyzji.

Kiedy wróciłem do naszego pokój kominkowe, mężczyźni siedzieli dokładnie tak samo, jak opuściłem pokój. Kiedy dałem każdemu z nas nową szklankę, Philipp powiedział: "Bibianie, daj mi dobrą radę, co mam zrobić?"

Usiadłem, stuknęliśmy razem szklanki w spokoju i życzyliśmy sobie zdrowia i szczęścia. Po czym wyjaśniłem Philipowi i Carlowi, w kilkoma słowami, jak widziałem jego ważne zadanie jako mediatora między religiami na Śląsku. Wiedziałem, że może zawieść, ale będzie go wspierać i być z niego dumnym.

Po krótkim milczącym milczeniu Philipp powiedział: "Carl, powiem królowi pruskiemu, że jesteś gotowi przejąć Gryf, kiedy rezygnowałeś swoje austriackie stanowisko".

Wszyscy wstaliśmy, Philipp dał mi buziaka i ciepło objął swego przyrodniego brata. Napełniłem jeszcze raz kieliszki i znów stuknęliśmy wesoły jeszcze raz szklanki. Byliśmy szczęśliwi, o tym samym ton szklanki i pewności siebie w twarzach. Kilka tygodni później przyszła zgoda króla pruskiego. W tym wypadku prawdopodobnie był zadowolony, że mógł zgadzać się z tak rozsądną i dobrze uzasadnioną propozycją.

Dat was voor Carl een ongewone, nieuwe gedachte. Beide mannen verzonken daardoor in een nadenkend zwijgen. Ik ging naar de kelder om een nieuwe fles wijn te halen. Toen ik voor het wijnrek stond, werd me duidelijk, wat voor belangrijke beslissing zo dadelijk in de hoofden van de mannen moest vallen. Ik trok fles na fles uit het vak, en las wat er op de etiketten vermeld stond. Tenslotte had in een fles uit 1735 in mijn hand. Dat was het jaar, waarin mijn leven door de eerste ontmoeting met Philipp in Gotthardsberg beslist werd. Ik dacht aan de laatste twintig jaar. Ze waren voor mij zeer gelukkig geweest, omdat ik toentertijd zo en niet anders beslist had. Ik dacht, dat deze twintig jaar oude wijn, nu weer zou bijdragen tot een belangrijke beslissing.

Toen ik weer in onze haardkamer kwam, zaten de mannen nog precies hetzelfde, zoals ik de kamer verlaten had. Toen ik ieder van ons een nieuw glas ingeschonken had, zei Philipp: ‘Bibiana, geef me goede raad, wat moet ik doen?’

Ik ging zitten, we stootten in alle rust de glazen met elkaar aan en wensten ons gezondheid en geluk. Daarop verklaarde ik Philipp en Carl met weinig woorden, hoe ik zijn belangrijke opdracht als bemiddelaar tussen de religies in Silezië zag. Ik wist dat hij daarin kon falen, maar zou hem daarin steunen en trots op hem zijn.

Na een korte stilzwijgende pauze zei Philipp: ‘Carl, ik zal de Pruisische koning meedelen, dat je bereid bent, het heerschap Greiffenstein over te nemen, als je jouw Oostenrijkse ambt hebt neergelegd.’

We stonden allemaal op, Philipp gaf me een kus en omarmde zijn stiefbroer hartelijk. Ik vulde de glazen nog een keer en we stootten vrolijk met elkaar de glazen nog een keer aan. We waren blij, over de gelijke toon van de glazen en het vertrouwen in onze gezichten. Enkele weken later al, kwam de toestemming van de Pruisische koning. Hij was in dit geval waarschijnlijk blij, om met zo’n verstandig en goed geargumenteerd voorstel te kunnen instemmen.

Wegerer Scholz 64

waga prawdziwe wiara

Ty też, Jörg, poszedłeś własną drogą. Studiowałeś na uniwersytecie i miałeś wielu przyjaciół. Dlatego często byłem sam. Byłem więc zawsze szczęśliwy, jeśli w życiu codziennym była wizyta, a zatem różnorodność. Philipp zawsze był kochającym gospodarzem i czytał wszystkie moje życzenia z mojej twarzy.

Gdybym tęsknił za górami, za Boża Góra, nie musiałem tego mówić. Często składał propozycję na śniadanie lub kolację, aby udać się do Gryf na kilka dni. Potem zawsze zatrzymywaliśmy się w Stara Kamienica i spacerowaliśmy po lesie w Boża Góra.

Kiedy jego starszy przyrodni brat, Carl Gotthard, przyjechał od czasu do czasu do nas z Pragi do Wrocławia, a Philipp prawie nie miał dla niego czasu ze względu na wszystkie jego obowiązki, rozmawiali zawsze ze sobą bardzo otwarcie wieczorem z moje obecność. Carl doszedł do wniosku, że Philipp, mając dwie wypowiedzi: Pan na Gryf i księcia biskupa we Wrocławiu, wziął za dużo siana na widelcu, jeśli chciał wykonać oba rozkazy do zadowolenia. Mógł skoncentrować się lepiej na jednym z tych zadań. Carl mógł dobrze zrozumieć, czy Philipp zrezygnuje ze swojego biskupstwa, a potem zostanie panem na Gryf. Friedrich von Preußen mówił bardzo entuzjastycznie o Philippie w rozmowie z nim. Z pewnością nie stanowiło to problemu, aby podnieść mnie w szlachetności. Wtedy nic nie stało na drodze małżeństwa.

Bez względu na to, jak dobrze ta propozycja mnie ucieszyła, wiedziałem, że w ciągu ostatnich kilku miesięcy Philipp ciężko pracował dla katolickiej mniejszości na Śląsku, która w wielu miejscach miała twardych przeciwników. Często nie bezpodstawnie. Czyżby ci nieliczni katolicy z tylną osłoną z dworu katolickiego w Wiedniu i przez równie katolicką administrację w Wrocławiu czuli się przez wiele dziesięcioleci jako wyżsi panów i dokonywali wielu nieludzkości? Teraz tego wsparcia brakowało, niektórzy odczuwali swoje nieczyste sumienie, inni tłumaczyli reakcję większości ewangelicznej jako zemsty, nawet jeśli tak nie było. Prawie wyłącznie ewangelicka populacja Dolnego Śląska faktyczny bardzo ucierpiała. Często byli nawet zmuszani przez wydarzenia, aby, przynajmniej, oficjalnie przyjąć wiarę katolicką, aby nie być bez praca albo nawet nie być deportowani . Bardzo dobrze można było zrozumieć, że z tej długotrwałej, usprawiedliwionej nienawiści wyrosły dążenia do zemsta.

Ook jij Jörg, ging je eigen weg. Je studeerde aan de universiteit en had veel vrienden. Zodoende was ik vaak alleen. Ik was daarom altijd blij, als er bezoek, en daardoor afwisseling, in het dagelijkse leven kwam. Philipp was steeds een liefhebbende huisheer en las al mijn wensen van mijn gezicht af.

Als ik heimwee naar het gebergte, naar Gotthardsberg had, hoefde ik dat niet te zeggen. Hij deed dan vaak zelf een voorstel bij het ontbijt of avondeten, om voor enkele dagen naar de Greiffenstein te gaan. Dan maakten we altijd een tussenstop in Kemnitz en wandelden bij Gotthardsberg in het bos.

Als zijn oudere stiefbroer Carl Gotthard vanuit Praag weer eens bij ons in Breslau op bezoek was, en Philipp vanwege al zijn vele verplichtingen bijna geen tijd voor hem had, spraken ze ’s avonds in mijn bijzijn heel open met elkaar. Carl stelde vast, dat Philipp met de twee opgaves: Heer op Greiffenstein en prins-bisschop in Breslau teveel hooi op zijn vork nam, indien hij beide opdrachten tot zijn tevredenheid goed wilde uitvoeren. Hij kon zich beter op één van deze opdrachten concentreren. Carl kon het goed begrijpen, als Philipp zijn bisschopsambt zou neerleggen en dan heer op Greiffenstein zou zijn. Friedrich von Preußen had in een gesprek met hem, zeer lovend over Philipp gesproken. Het was zeker geen probleem om mij in de adelstand te verheffen. Dan stond niets een huwelijk in de weg.

Hoe goed dit voorstel me ook beviel, ik wist dat Philipp in de laatste maanden zich zeer voor de katholieke minderheid in Silezië had ingezet, die nu in vele plaatsen harde tegenstanders had. Vaak niet ten onrechte. Hadden zich deze paar katholieken met rugdekking vanuit het katholieke hof in Wenen en door het eveneens katholieke bestuur in Breslau niet veel tientallen jaren als de superieure heren gevoeld, en vele onmenselijkheden uitgevoerd. Nu ontbrak het aan deze steun, enkele voelden hun slecht geweten, andere legden de reactie van de evangelische meerderheid als wraak uit, ook als dit niet het geval was. De bijna uitsluitend evangelische bevolking van Neder Silezië had daadwerkelijk zwaar moeten lijden. Vaak waren ze door de gebeurtenissen zelfs gedwongen geworden, tenminste officieel het katholieke geloof aan te nemen, om niet werkeloos of het land uitgezet te worden. Men kon heel goed begrijpen, dat uit deze langjarige, terechte haat, nu wraakgevoelens ontstonden.

Wegerer Scholz 63

Alberico Archinto Nuncjusz Polski 1746 - 1754

Byłem zaskoczony, kiedy pokazało że nuncjusz z Polski był jeszcze młodym mężczyzną, o wieku Philippa. Nic dziwnego, że dwoje młodych mężczyzn natychmiast zrozumiało się od samego początku. Obaj zgodzili się, że Kościół Katolicki będzie tylko miał szansę na zawieszenie broni, jeśli nowe pomysły o Oświeceniu będą dozwolone, a nie uparcie zwalczane. Rozmowy przy stole dotyczyły niemal wyłącznie tych pytań, a ci dwaj przedstawiciele Kapituły Katedralnej milczeli, więc byli zajęci wielką gęś. Kiedy po obiedzie udaliśmy się do salonu, nuncjusz usiadł za szpinakiem i zagrał na pamięć apartament Johanna Sebastiana Bacha. Po naszych burzliwych oklaskach powiedział:

"Zazdroszczę was trochę o swoim jedzeniu, ale że macie takich muzyków, to jest summum. Wasz nowy król, Fryderyk w Berlinie, nie mógł zrobić nic lepszego, jak syn Bacha, Carl Philipp Emanuel, jak mianować go na dworze kapelmistrzem. Tam może grać muzykę ojca, ale jego własna praca jest również bardzo piękna. "

Zwrócił się do mnie i zapytał, czy słyszałem od Bacha. Zamiast odpowiadać, zagrałem krótki kawałek jego musik, który już znałem z mojej głowy. "Ta kobieta potrafi doskonale gotować, gra Bach, dla absolutnej doskonałości brakuje jej tylko wiary katolickiej", zaśmiał się. "Ale na tym trzecim, gdybym byłem Philippem, również pierwszy rezygnowałbym."

Nic dziwnego, że stanowiska nuncjusza w Polsce była bardzo pozytywna. Ataki Kapituły Katedralnej również ustały. Kiedy w marcu następnego roku ostateczne potwierdzenie papieża przyszło na święcenia biskupie Philippa, powitano go z radością w całej Kapitule Katedralnej.

Mógł teraz skupić się na pilnych zadaniach diecezji i nie musiał się już obawiać, że jego plany zostały storpedowane przez Kapitułę, nie dlatego, że były złe, ale tylko dlatego, że chciały go wyrządzić krzywdę. Z drugiej strony oznaczało to, że Philipp był coraz mniej w domu.

Wat was ik verbaasd, toen bleek dat de nuntius uit Polen nog een jonge man was, ongeveer de leeftijd van Philipp. Geen wonder dat de beide jonge mannen elkaar vanaf het begin meteen goed verstonden. Beiden waren het eens, dat de katholieke kerk alleen dan een kans op een bestand hadden, als men de nieuwe gedachten over de Verlichting zou toestaan en niet hardnekkig zou bestrijden. Hun gesprekken aan tafel gingen bijna uitsluitend over deze vragen en de beide vertegenwoordigers van het domkapittel zwegen, zij hadden het dan ook druk met de grote gebraden gans. Toen we na het eten in de salon gingen, ging de nuntius achter het spinet zitten en speelde uit zijn hoofd een suite van Johann Sebastian Bach. Na ons stormachtig applaus zei hij:

‘Om jullie eten benijd ik jullie een beetje, maar dat jullie zulke musici hebben, dat is het summum. Jullie nieuwe koning, de Friedrich in Berlijn, kon niets beters doen, als Bachs zoon, Carl Philipp Emanuel, als kapelmeester aan zijn hof benoemen. Daar kan hij zijn vaders muziek spelen, maar ook zijn eigen werk is heel voortreffelijk.’

Zich naar mij wendend, vroeg hij, of ik al van Bach gehoord had. In plaats van antwoord te geven speelde ik een kort licht stuk van hem, dat ik al uit mijn hoofd kende. ‘Deze vrouw kan uitstekend koken, speelt Bach, haar ontbreekt het voor de absolute volmaaktheid alleen maar het katholieke geloof’, riep hij lachend. ‘Maar op deze derde zou ik, als ik Philip was, eveneens als eerste af zien.’

Geen wonder, dat de stellingname van de nuntius in Polen zeer positief uitviel. Ook de aanvallen van de domkapittel hielden hierna op. Toen in maart van het daaropvolgende jaar de definitieve bevestiging van de paus voor de bisschopswijding van Philipp kwam, werd dat door het hele kathedraalkapittel met vreugde begroet.

Hij kon zich nu toeleggen op de dringende opgaven van het bisdom, en hoefde geen angst meer te hebben, dat zijn plannen door het domkapittel werden getorpedeerd, niet omdat ze slecht waren, maar alleen, omdat men hem schade wilden berokkenen. Van de andere kant leidde het ertoe, dat Philipp steeds minder thuis was.

Wegerer Scholz 62

Katedral Wroclaw

Książę biskup Sinzendorf zmarł jesienią 1747 roku. Dwa dni po jego śmierci król pruski Friedrich zdecydował, że Philipp będzie następcą Sinzendorfu. Kapituła była przeciwna i złożyła szereg żądań dotyczących wyboru Philipa. Następnie król wysłał ministra do Wrocławiu, który omówił to z Philippem i przyjął żądania. Na końcu król ostatecznie wyznaczył go na 5 października na biskup w Wrocławiu. Kapituły Katedralnej protestowali przeciwko tej wysokiej bezstronności króla, bo oni raczej wybrali swój biskupa, a tym samym mieli okazję jeszcze wybrać inny w ostatniej chwili. Król wysłał teraz ostry odnośnik z tego powodu, że zrobił tylko to, co wolno mu było zgodnie z prawem. Miał także rację, ponieważ w przeszłości takie decyzje podejmował tylko wiedeński sąd. Papież Benedykt XIV musiał na wskazanie Kapituły Katedralnej który dawał szereg nowych zarzutów i insynuacji wobec Philipp odrzucić zwłaszcza pierwsze powołanie Philipp a obecnie nuncjusz w Polsce wydał polecenie, aby zbadać styl życia Philipp.

Za zgodą całej Kapituły Katedralnej Philipp zaprosił nuncjusz u odwiedzenia Wrocławiu wraz z dwoma członkami Kapituły Katedralnej na wspólnym obiedzie u nas w domu. Było lepiej, gdyby nuncjusz mógł zrobić wrażenie tego, jak poszło w naszym domu.

Moim zadaniem było stworzenie interesującego menu dla wszystkich. Czy nuncjusz w Polsce był fanem polskiej kuchni, czy nie tęsknił za znaną włoską kuchnią? To były pytania, które przeszły przez moją głowę i gdzie Philipp nie mógł mi pomóc. To bardzo dobrze, że była wizyta nuncjusza w Wrocławiu w dniach wokół Martini. Tak więc, jako danie główne, ugotowałem bardzo chrupiącą pieczoną gęś. Jako przystawka bardzo ostra włoska zupa z makaronem i płonący gruszki cukrowe jako deser. Plan był gotowy, nuncjusz i jego przewodnictwo z Kapituła mogły pochodzić.

In de herfst van 1747 stierf prins-bisschop Sinzendorf. Twee dagen na zijn dood al, besloot de Pruisische koning Friedrich, dat Philipp de opvolger van Sinzendorf zou zijn. Het domkapittel was tegen en stelde een reeks van eisen voor de keuze van Philipp. De koning stuurde daarop een minister naar Breslau, die dit met Philipp besprak en de eisen accepteerde. Tenslotte benoemde de koning hem definitief op 5 oktober tot bisschop van Breslau. Het domkapittel protesteerde tegen deze eigenmachtigheid van de koning, want ze had liever zelf de bisschop gekozen, en daarbij de mogelijkheid gehad om in de laatste minuut nog een ander te kiezen. De koning stuurde nu een scherpe verwijzing met de reden, dat hij alleen deed, wat hij volgens de wet mocht doen. Daarmee had hij ook gelijk, want vroeger werden zulke beslissingen alleen door het Weense hof genomen. Paus Benedict XIV moest op aangeven van het domkapittel waarin weer een reeks van nieuwe beschuldigingen en verdachtmakingen tegen Philipp stonden, vooraleerst de benoeming van Philipp afwijzen en gaf nu de nuntius in Polen de opdracht de levenswandel van Philipp na te gaan.

Met toestemming van de hele domkapittel nodigde Philipp de nuntius bij een bezoek aan Breslau samen met twee leden van het domkapittel uit voor een gezamenlijk middageten bij ons thuis. Het was beter als nuntius zelf een beeld kon maken, hoe het er bij ons thuis aan toe ging.

Mijn taak was het , om een voor iedereen interessant menu samen te stellen. Was de nuntius in Polen een liefhebber van de Poolse keuken, of miste hij de vertrouwde Italiaanse keuken? Dat waren de vragen die door mijn hoofd gingen, en waarbij Philipp me niet kon helpen. Het kwam goed uit, dat het bezoek van de nuntius aan Breslau in de dagen rond Martini viel. Zodoende bereidde ik als hoofdgerecht een heel krokante gebraden gans. Als voorgerecht een heel kruidige Italiaanse noedelsoep en als nagerecht geflambeerde ingelegde suikerperen. Het plan was klaar, de nuntius en zijn begeleiding uit het kapittel konden komen.

Wegerer Scholz 61

zolnierz Enst Frischling z Proszowa

Podczas tych ekscytujących lat na Śląsku odnowione walka o naszą wolność miała miejsce na Śląsku. Maria Theresia zawarła sojusz przeciwko królowi pruskiemu w 1744 roku, w celu odzyskania Śląska. W końcu dołączył także król saski, który obiecane był po zwycięstwie nad Prusami uzyskać połączenie lądowe z Polską. Fryderyk nie mógł się doczekać, aż przeciwnicy zgromadzą dużą armię i pomaszerowali z armią ponad stu tysięcy ludzi do Czech i objęli Pragę jako zabezpieczeń pokoju. Musiał jednak wysłać swoją armię z powrotem do Śląsk z powodu problemów z zaopatrzeniem i chorób.

Następnie Maria Theresia oficjalnie uchylała jej obietnicy oddania Śląska Prusom i wysłała do niego dużą armię. Spotkali się z sprzymierzonymi Saksonami w Hohenfriedberg w 1745 roku nad królem Fryderykiem i jego armią i zostali zniszczone pokonani przez niego. Sam Friedrich powiedział, że po tej udanej bitwie o niego, w której ze sprytną taktyką pokonał silniejszą armię przeciwnika, skomponował w passę zwycięstwie marsz Hohenfriedberger i rozkazało bezpośredni korpus armii grać to.

W 1745 r. potrzebne były jeszcze dwie bitwy, jedna w Soor, a druga w Kesseldorfie. W Soorze Prusacy byli prawie otoczeni przez znacznie silniejszą, wrogą armię. Wyglądało na to, że przegrały bitwę. Dzięki odważnej taktyce szturmowej, Friedrich zdołał zmienić to spotkanie w wielkie zwycięstwo z tej niemal beznadziejnej pozycji. Kiedy powiedziano mi, że z ust uczestnika, musiałem pomyśleć o rozmowach z tobą i Fryderykiem w naszym domu o bitwie pod Małujowice. W rzeczywistości został wielkim generałem i tak było we wszystkich gazetach.

W Kesselsdorf armia saska została ostatecznie pokonana, a trzy dni później Friedrich wkroczył do Drezna. Zawieszono tam szybko pokój, ponieważ Friedrich miał tylko jedno żądanie, Śląsk musiał definitywnie należeć do Prus.

Tijdens deze voor Philipp opwindende jaren speelde er in Silezië een hernieuwd gevecht om onze vrijheid. Maria Theresia had in 1744 een alliantie gesloten tegen de Pruissenkoning, met het doel Silezië weer te heroveren. Op het einde sloot zich ook de Saksische koning aan, die na een zege over Pruissen een landverbinding met Polen verzekerd kreeg. Friedrich kon niet afwachten totdat de tegenstanders een groot leger bijeengebracht hadden, en marcheerde met een leger van meer als honderdduizend man naar Bohemen en nam Praag als vredesonderpand in. Zijn leger moest hij echter wegens proviandproblemen en ziektes terugsturen naar Silezië.

Toen herriep Maria Theresia officieel haar toezegging, Silezië aan Pruissen te hebben afgestaan en stuurde er een groot leger naar toe. Ze stoten in 1745 samen met de geallieerde Saksen bij Hohenfriedberg op koning Friedrich en zijn leger en werden door hem vernietigend verslagen. Friedrich zelf zei, dat hij na deze voor hem zo succesvolle slag, waarbij hij met een slimme tactiek het sterkere leger van de tegenstander versloeg, in de zegeroes de Hohenfriedberger mars gecomponeerd had en deze ook meteen door het legermuziekkorps liet spelen.

Er waren nog twee veldslagen nodig in 1745, de ene bij Soor en de tweede bij Kesseldorf. Bij Soor waren de Pruissen bijna door het veel sterkere, vijandige leger omsingeld. Het leek alsof ze die slag verloren hadden. Met een dappere aanvalstactiek lukte het Friedrich toch, om uit deze bijna hopeloze positie het treffen in een grote zege om te buigen. Toen ik dat uit de mond van een deelnemer aan de slag verteld kreeg, moest ik aan de gesprekken met jou en Friedrich bij ons thuis denken, over de slag bij Mollwitz. Hij was daadwerkelijk een groot veldheer geworden, en zo stond het ook in alle kranten.

Bij Kesselsdorf werd het Saksische leger definitief verslagen, en drie dagen later trok Friedrich Dresden binnen. Daar werd snel een vrede gesloten, omdat Friedrich maar één eis stelde, Silezië moest definitief bij Pruissen horen.

Wegerer Scholz 60

herb Philip Ludwig von Sinzendorf

Jednak pomylił się. Kiedy Philipp został powołany w 1744 roku na zalecenie króla pruskiego na biskupa pomocniczego dla Wrocławski biskupa, powodowa to zamieszki wśród kapituły katedralnej. Odmówili wejścia do katedry w tym samym czasie co Philipp. Ponieważ był członkiem loży Wrocławski i dlatego musiał zostać uznany za ekskomunikowanego. Doprowadziło to do gorącej korespondencji z papieżem, który ostatecznie uniewinnił Philipa z ekskomuniki kościoła, gdyby pokutował i odłączył się od masonów.

Philipp w międzyczasie zabrał książę biskup wrocławski, Philip Ludwig hrabia Sinzendorf, na posiedzeniu loży masońskiej i on był przekonany o dobrej woli i w żadnym wypadku kościoła wrogości, i bardzo tolerancyjne postawa tych ludzi. Stary biskup kościoła Sinzendorf stał w ten sposób za Philippem i nie zmuszał go do opuszczenia loży. Ale członkowie kapituły katedralnej nie poddali się i sięgnęli że papież napisał kolejny list; on zabronił do powołania i święceń Phillipa jako biskup pomocniczy, a zagrożone mu karą.

Podziwiałem, jak Philip podtrzymał się w tej czasy z całą dobrocią pośród tej śliniący się starych władców. Również jestem bardzo wdzięczny do niego, ponieważ wiele z tych osób promieniującego nienawiścią kościelne po prostu przyszedł z faktu, że mu nie wybaczyli, że on żył z protestancka pod jednym dachem, a wraz z nią i jej syn jeść na ten sam stół. Został nawet narzuty o to publicznie. Philipp zawsze mnie uspokajał i mówił, że człowiek potrzebują tylko czystego sumienia, muszą pomagać innym ludziom i nie chcą powodować żadnych szkód. To dało mu siłę, by znieść pogardę lub stanąć ponad nią. Jego bracia bracia masonowi również go podziwiali. Rozumieli to dobrze, gdy dla dobra pokoju w kościele zrezygnował z członkostwa w loży w 1746 roku. Chciał uczestniczyć w spotkaniach jako gość tak często, jak to możliwe.

Daarin had hij zich echter vergist. Toen Philipp in 1744 op voorspraak van de Pruisische koning tot hulpbisschop van de Breslauer bisschop benoemd werd, kwam er een oproer onder het domkapittel. Men weigerde tegelijk met Philipp de kathedraal te betreden. Omdat hij lid van de Breslauer loge was en daarom als geëxcommuniceerd moest worden beschouwd. Daardoor ontstond er een verhitte briefwisseling met de paus, die tenslotte Philipp van de kerkstraf excommunicatie zou vrijspreken, als hij berouw toonde, en zich losmaakte van de vrijmetselaars.

Philipp had ondertussen echter de prins-bisschop van Breslau, Philip Ludwig graaf Sinzendorf, meegenomen naar een bijeenkomst van de vrijmetselaarsloge, en die had zich van de goede wil en in geen geval kerkvijandigheid, maar zeer tolerante houding van deze mensen laten overtuigen. De oude kerkbisschop Sinzendorf stond dus achter Philipp en dwong hem niet om de loge te verlaten. Maar de leden van de domkapittel gaven niet op, en bereikten dat de paus een volgende brief schreef, dat hij tegen de benoeming was en de wijding tot hulpbisschop verbood, en dreigde met straf.

Ik bewonderde hoe Philipp in deze tijd, zich met alle vriendelijkheid tussen de kwijlende oude domheren staande hield. Ook was ik hem heel dankbaar, want veel van de haat, die deze kerkmensen uitstraalden, kwam alleen maar voort uit het feit, dat men hem niet vergaf met een protestantse onder een dak te leven en met haar en haar zoon aan één tafel te eten. Dat werd hem zelfs in het openbaar verweten. Philipp kalmeerde me steeds en zei, dat men alleen een zuiver geweten hoefde te hebben, andere mensen moest helpen en geen schade willen berokkenen. Dat gaf hem de kracht, minachting te verdragen of er boven te staan. Zijn logebroeders bewonderden hem ook. Ze begrepen het goed, toen hij ter wille van de vrede in de kerk, zijn lidmaatschap van de loge in 1746 opzei. Hij wilde, zo vaak als het kon, als gast aan de bijeenkomsten deelnemen.

Wegerer Scholz 59

symbol masonow

Pewnego dnia Philipp powiedział, że zaprosił na wieczór członka loży masonów z Wrocław. Zawsze wyobrażałam sobie masona jako bardzo tajemniczego człowieka, który zajmuje się magią i mistyka. Teraz byłem ciekawy, co jest prawdą o tym. Byłem prawie zawiedziony, kiedy okazało się, że ten dżentelmen był normalną osobą, którą znałem nawiasem mówiąc, ponieważ raz pomógł mi na ulicach, kiedy się zgubiłem.

Podczas rozmowy, którą odbyliśmy podczas kolacji, Philipp zadał wiele pytań na temat pochodzenia i nazwy masonów. Członkowie masonerii chcą się nawzajem zachęcać, ale także zachęcać ich styl życia, aby żyli sensownie i w pokoju ze sobą. Pan Reiser, nauczyciel w Gimnazjum Elżbiety, opowiedział o tym, jak swoje swoim braciom, atak nazywają się masonom między sobą, o filozofie Jacobie Böhme z Zgorzelec. Mógłbym o tym mówić, ponieważ pożyczałem i czytałem książkę "Die Morgenröte in Aufgang" od pastora Buchardi z Proszowa.

Dużo rozmawialiśmy o zasadach, które zostały podane w religii chrześcijańskiej dla ogólnego życia, w szczególności z dziesięcioma przykazaniami. Pan Reiser reprezentował pogląd, że można również dostrzec znaczenie i wartość większości przykazań, bez angażowania się w religię lub boga. Gdyby byl uznano, że dobrze jest na przykład nie kłamać komuś innemu, to też było dla ta osoba kojąco, działać na to uznanie. W rezultacie zwiększyła się jego wiara w siebie, a pytania o sens życia stały się lżejsze i łatwiejsze do odpowiedzi niż w przypadku religii. Był ostro przeciwny temu, aby ludzie trzymali się zasad przez strach przed Bogiem lub śmiercią.

Philipp słuchał uważnie i zgadzał się z wieloma uwagami pana Reisera. Kiedy pan Reiser zaprosił go na pożegnanie jako gościa na następnym spotkaniu, chętnie się zgodził. Po tym spotkaniu Philipp powiedział mi, że uważa masonów jako wspaniały. Tylko dzięki takim oświeconym i energicznym ludziom można oczekiwać postępu w naszych stosunkach międzyludzkich. Chciał zostać członkiem loży masońskiej Wroclawski, chociaż papież Klemens XII dwa lata temu ekskomunikował wszystkich masonów katolickich. Jednak na świętym krześle siedział teraz bardzo tolerancyjny papież Benedykt XIV. Wtedy chyba nie byłoby problemu.

Op een dag vertelde Philipp dat hij voor de avond een lid van de vrijmetselaarsloge uit Breslau had uitgenodigd. Een vrijmetselaar had ik me altijd voorgesteld als een heel geheimzinnige man die met tovenarij en mystieke zaken omgaat. Nu was ik dus nieuwsgierig wat er van waar was. Ik was bijna teleurgesteld, toen bleek, dat het bij deze heer om een normaal mens ging, die ik overigens al kende, omdat hij me een keer op straat netjes hielp, toen ik verdwaald was.

Tijdens het gesprek dat we tijdens het diner voerden, stelde Philipp veel vragen naar de oorsprong en de naam van de vrijmetselaars. De leden van een vrijmetselaarsloge willen elkaar door voordragen maar ook door hun levensstijl aanmoedigen om zinvol en in vrede met elkaar te leven. Mijnheer Reiser, een leraar aan het Elisabethgymnasium vertelde, hoe hij zijn broeders, zo noemen zich de vrijmetselaars zich onder elkaar, over de filosoof Jacob Böhme uit Görlitz verteld had. Hier kon ik over meepraten, want ik had vroeger van pastor Buchardi in Kunzendorf het boek: ‘Die Morgenröte in Aufgang’ geleend en gelezen.

We spraken veel over de regels die in de christelijke religie gegeven werden voor het algemene leven, met in het bijzonder de tien geboden. Mijnheer Reiser vertegenwoordigde de mening, dat men de zin en waarde van de meeste geboden ook kon zien, zonder zich met religie of god bezig te houden. Als men het ingezien had, dat het bijvoorbeeld goed was, om een ander mens niet voor te liegen, dan was het voor deze persoon ook rustgevend, hiernaar te handelen. Daardoor werd zijn zelfvertrouwen groter en de vragen naar de zin van het leven lichter en makkelijker te beantwoorden, dan als religies het doen. Hij was er fel op tegen om door angst voor god of de dood de mensen zich aan de regels te laten houden.

Philipp had aandachtig geluisterd en het met vele opmerkingen van mijnheer Reiser eens geweest. Toen mijnheer Reiser hem bij het afscheid uitnodigde, als gast aan de volgende bijeenkomst deel te nemen, stemde hij blij toe. Na die bijeenkomst vertelde Philipp me, dat hij de vrijmetselaars geweldig vond. Alleen door zulke verlichte en daadkrachtige mensen kon men vooruitgang in onze menselijke betrekkingen verwachten. Hij wilde lid worden van de Breslauer vrijmetselaarsloge, hoewel paus Clemens XII, twee jaar geleden nog alle katholieke vrijmetselaars geëxcommuniceerd had. Nu zat er echter een zeer tolerante paus Benedict XIV op de heilige stoel. Dan zou het wel geen probleem zijn.

Wegerer Scholz 58

Rozkaz Friedrich II sadzic ziemniaki w Slask

Po obiedzie wszyscy znów poszliśmy do salonu. Postawiłem tam trochę ciasta. Friedrich usiadł na jednym z wielkich foteli, a ty u jego stóp na podłodze. Friedrich pogładził twoje włosy i powiedział: "Chciałbym, aby ten kraj mógł wreszcie żyć w pokoju i dobrobycie. Nie powinieneś już walczyć o wolność. Tak właśnie zrobił dla ciebie twój ojciec.

Czy życzenia Friedricha w tym czasie tylko się spełniły. Teraz znowu ty musisz iść na wojnę.

Potem Friedrich wznowił rozmowę z Philippem, którą przerwał dzień wcześniej. Słuchałem uważnie i byłem początkowo bardzo zaskoczony ostrością jego myśli, a potem stałem się też entuzjastyczny. Friedrich mógł streścić istotę skomplikowanego przypadku za pomocą niewielu słów, a następnie sformułować decydujące pytanie. Zwykle odpowiedź była prosta: tak lub nie. Otrzymał w ten sposobi zgodę rozmówcy lub poprosił o opinię przeciwną. Jeśli był dostępny, słuchał uważnie i nigdy nie przerywał myślenia drugiej osoby. Krótko podsumował tę linię myślenia, przyjął ją lub odrzucił z wyraźnymi argumentami. Tak powstała rozmowa jako dobrze przemyślany podręcznik. Po jakiś czas były przerwy, i ja korzystałem aby wypełnić szklanki, i zostało streszczone co bylo osiągnięte w naszych głowach. Tak leciały godziny. Nagle, po kolejnej przerwie refleksji, Friedrich wstał, objął Philipa przyjaznym, podziękował nam za ekscytujący wieczór, wezwał swojego ordynansa i wszyscy poszliśmy do drzwi frontowych. Zanim wszedł do powozu, pochylił się ku tobie i powiedział: "Naucz się pilne małego pruskiego. Wtedy możesz stać się tym, kim ja jestem - świadomie wstrzymał się - "dobrym sługą dla innych ludzi".

Potem wskoczył do powozu i pomachaliśmy mu radośnie. Sporo ludzi zebrało się na ulicy, a wszyscy chcieli zobaczyć króla. Policja musiała zamknąć drogę, ponieważ było za dużo ludzi. Kiedy me trójkę wciąż staliśmy na schodach, oni radowali się poruszającym powozem.

Na het eten gingen we weer met zijn allen naar de salon. Daar had ik wat gebak neer gezet. Friedrich ging in één van de grote zetels zitten, en jij aan zijn voeten op de grond. Friedrich aaide je over je haar en zei: ‘Ik zou willen, dat dit land eindelijk in vrede en welstand kon leven. Jij zou niet meer voor vrijheid moeten vechten. Dat heeft je vader voor je gedaan.’

Waren Friedrichs wensen toentertijd maar in vervulling gegaan. Nu moet jij ook weer ten strijde trekken.

Daarna nam Friedrich zijn gesprek met Philipp weer op, dat ze de dag tevoren onderbroken hadden. Ik luisterde aandachtig toe en was in eerste instantie zeer verbaasd over de scherpte van zijn gedachten en vervolgens werd ik enthousiast. Friedrich kon met heel weinig woorden het wezenlijke van een gecompliceerde zaak samenvatten en dan de beslissende vraag formuleren. Meestal was het antwoord dan eenvoudig: ja of nee. Hij kreeg zo de toestemming van zijn gesprekspartner of vroeg naar de tegengestelde mening. Was deze voorhanden, dan luisterde hij aandachtig, en nooit onderbrak hij de gedachtegang van de ander. Hij vatte ook deze gedachtegang kort samen, nam ze of aan, of verwierp ze met duidelijke argumenten. Zo bouwde zich een gesprek op als een goed doordacht leerboek. Na een tijdje, het waren de onderbrekingen, die ik benutte om de glazen te vullen, werd er samengevat, wat er in onze hoofden bereikt was. Zo vlogen de uren om. Plotseling, na weer een denkpauze, stond Friedrich op, omarmde Philipp vriendschappelijk, bedankte ons voor de opwindende avond, riep zijn ordonnans bij zich en we gingen met zijn allen naar de huisdeur. Voor hij in zijn koets stapte, boog hij zich nog naar je toe en zei: ‘Leer vlijtig kleine Pruis. Dan kun je ooit eens worden wat ik ben’, toen hield hij opzettelijk een pauze: ‘een goede dienaar voor andere mensen.’

Vervolgens sprong hij in zijn koets, en wij zwaaiden hem vrolijk uit. Op straat had zich een grote mensenmassa verzameld, die allemaal de koning wilden zien. Politie moest de weg afsluiten, omdat er teveel mensen waren. Terwijl wij drieën nog op de huistrap stonden, jubelden zij de wegrijdende koets na.

Wegerer Scholz 57

Bitwa u Malujowice

"A mój chłopcze, co mówisz teraz swojemu nowemu królowi?" On ci pytał. Odpowiedzieliście tylko: "Wciąż jestem mały i dlatego wolę słuchać aby coś uczyć. Mój ojciec już jadł z waszą wysokością i powiedział mi o tym. To było w Crossen, kiedy dzwon wypadł z wieży.

" Ah to był twój ojciec, który w tym czasie był posłańcem Oberamtsdirektor z panów z Zielona Góra ze mną w Crossen. Czy nie nazywał się Johann Schrock? Dobrze pamiętam, wtedy doznałem wielkiego strachu, kiedy to się stało, ale nie pozwolono mi tego pokazać. Gdzie jest teraz twój ojciec?

"Ojciec, jako pruski żołnierz, walczył w Małujowice, został ranny i zmarł później", była twoją krótką odpowiedzią. Friedrich nagle stał się bardzo poważny.

"Tak, w tej bitwie straciliśmy wielu ludzi. Na początku nie wyglądało to dobrze dla nas, gdy austriacka jazda przebiegła nad nami. Ja sam zostałem zabrany przez uciekającą pruską kawalerię, a moje rozkazy i wywołanie nie słuchane. Byłem głęboko przygnębiony i straciłem wszelką pewność siebie. Kiedy mój ordynans wezwał mnie do opuszczenia pola bitwy, aby nie zostać wziętym do niewoli, robiłem to przybite. Nigdy tego nie zapomnę. Ta bitwa została wygrana przez moich oficerów i odważną piechotę, nie przeze mnie. Więc twój ojciec był jednym z tych, którzy wygrali bitwę. Był lepszy ode mnie. Przysięgałem jednak, że następnym razem będę tak odważny i nie pozwolę, by odwaga opadła, bez względu na to, jak źle jest. Co więcej, nigdy więcej nie będę walczył z moimi żołnierzami w ten sposób, jak to uczyniliśmy w Małujowice. Jak na placu ćwiczeń. Generał musi mieć coś w swojej głowie i przezwyciężyć przeciwnika z głową, a nie na liczbą żołnierzy.

Stało się cicho przy stole. Każdy był tak zajęty swoimi własnymi myślami. Ty usłyszałeś o Johannie coś pięknego. Możesz być naprawdę dumny z tego dobrego człowieka, który twoim zdaniem był twoim ojcem. To ja też.

‘En mijn jongen, wat zeg je nu tegen je nieuwe koning?’, zei hij tegen jou. Je antwoordde slechts met: ‘Ik ben nog klein en luister daarom liever, om iets te kunnen leren. Mijn vader heeft al met uwe majesteit gegeten en mij daarover verteld. Dat was in Crossen, toen de klok uit de toren gevallen was.’

‘Zo, was dat je vader, die toentertijd als bode van de Oberamtsdirektor met de heren uit Grünberg bij mij in Crossen was. Heette hij niet Johann Schrock? Ik herinner het me goed, wan ik kreeg grote schrik, toen dat gebeurde, maar ik mocht dat niet laten merken. Waar is je vader nu?’

‘Vader heeft als Pruisisch soldaat bij Mollwitz gevochten, is daar gewond geraakt en later daaraan gestorven’, was je korte antwoord. Friedrich werd plots heel ernstig.

‘Ja we hebben veel mannen in die slag verloren. In het begin zag het er niet goed uit vor ons, toen de Oostenrijkse cavalerie over ons heen liep. Ik werd zelf door de vluchtende Pruisische cavalerie meegetrokken, en mijn vermaningen en bevelen beleven ongehoord. Ik was diep terneergeslagen en had alle vertrouwen verloren. Toen mijn ordonnans mij opriep om het slagveld te verlaten, om niet gevangen genomen te worden, ben ik moedeloos gevolgd. Ik zal dat nooit vergeten. Die slag werd door mijn officieren en de dappere infanterie gewonnen, niet door mij. Jouw vader was dus één van diegenen die de slag gewonnen hebben. Hij was beter als ik. Ik heb echter gezworen, bij de volgende keer net zo dapper te zijn en de moed niet te laten zinken, hoe slecht het er ook voor staat. Bovendien zal ik nooit meer met mijn soldaten op die manier de strijd aan gaan, zoals we in Mollwitz gedaan hebben. Als op een exercitieplein. Een veldheer moet iets in zijn hoofd hebben en de tegenstander met het hoofd en niet met het aantal soldaten overwinnen.’

Het werd stil aan tafel. Ieder was zo met zijn eigen gedachten bezig. Jij had net iets moois over Johann gehoord. Je kon op deze goede man, waarvan je dacht dat het je vader was, werkelijk trots zijn. Ik was het ook.